پریسا امیدى *
اقتصادسبز آنلاین: زمستان سال 1397 بود که دولت «طرح مسکن ملی» را مطرح کرد. طبق این طرح قرار بود 400 هزار واحد مسکونی ساخته شود که نیمی از آن در شهرهای جدید، 100 هزار واحد در مناطقی با بافت فرسوده و 100 هزار واحد دیگر نیز با مشارکت بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ساخته شود.
و اما مسکن مهر مجتمع‌های مسکونی هستند که ساختشان در دولت محمود احمدی‌نژاد رییس‌جمهور قبلى آغاز شده و به نوعى مادر این طرح مسکن ملى به حساب مى‌آید.
هدف از این طرح خانه‌دار کردن قشرهای کم درآمد است که طبق آن دولت با واگذاری قطعه زمین رایگان سعی داشت خانه‌سازی را تشویق کند و تعداد خانوارهاى داراى مسکن را افزایش دهد و جالب این است که نتیجه این طرح هیچ شباهتى به اهدافش در آغاز کار ندارد.
در این نوشتار به این موضوع پرداخته می‌شود که این دو طرح چه تفاوت‌هایى با هم دارند و دولت می‌تواند در نهایت به یک طرح جامع و کاربردى براى یکى از مهم ترین مسائل شهروندان یعنى مسکن برسد؟
اولین نکته در مورد هر دو طرح این است که قرار بود تمامى شهروندانِ دهک پایین جامعه با استفاده از این طرح صاحبخانه شوند که دولت با دادن وام‌هاى بلند مدت در اصطلاح 99 ساله در طرح مسکن مهر سعى در کمک به این قشر آسیب‌پذیر در این خرید این خانه‌ها داشت.
طرح مسکن مهر در تمامى استان‌ها عملیاتى شد، به طوری‌که اگر در استان‌هایى مثل تهران امکان بنا کردن شهرهاى جدید در فاصله ى نزدیک نبود،طرح قربانى مسافت نشد و صورت اجرایى به خود گرفت، اما آیا امکانات رفاهى مانند مدرسه،بیمارستان و دسترسى مناسب براى جا‌به‌جایى برایشان درنظر گرفته شد؟ پاسخ این است که شاید نزدیک به 40 درصد این امکانات تهیه شد، اما بیش از نیمى از این منازل به صاحبان تحویل داده شد و بخش اعظمى از این شهرهاى جدید فاقد استانداردهاى زندگى‌اند که طبق گفته معاون وزیر راه و شهرسازى براى حل این مشکلات در طرح جدید این ساختمان‌ها در داخل شهر ساخته خواهند شد.
در طرح مسکن ملى مقرر شده بود از استان‌هاى محروم شروع به کار شود و در مراحل مختلف استان‌هاى دیگر را در برگیرد؛ در مرحله اول استان‌هاى سیستان و بلوچستان، خراسان شمالى و جنوبى و در مراحل بعد کردستان، کهگیلویه و بویراحمد و گلستان و در مرحله آخر شامل چهارمحال و بختیارى، همدان و یزد می‌شود. اینطور که پیداست تمرکز این طرح در استان‌هایى است که طرح قبلى به‌طور کامل و درست اجرایى نشده است و امکان ساخت و ساز در خود شهر وجود دارد.
این ساختمان‌ها قرار است در نهایت 7 طبقه ساخته شوند که مشکلات ساختمان‌هاى 10 تا 15 طبقه‌اى مسکن مهر را نداشته باشند و هم از لحاظ ایمنى و امکانات رفاهى در شرایط مطلوبی باشند.
شاید در نگاه کلى طرح مسکن ملی پخته‌تر و کامل تر از مسکن مهر باشد، اما همچنان معایب اساسى دارد؛ اولین عیب این طرح آن است که طرحی دو ساله است و دولت تنها دو سال برای تکمیل و بهبود طرح وقت دارد و مشخص نیست در دولت بعدی چه اتفاقی برای آن می‌افتد؛ زیرا این موضوع در دولت‌هاى ایران سابقه دارد که دولت بعد طرح دولت قبل را ادامه ندهد.
مشکل دیگر این طرح اقساط آن است، به طوری که برای اقشار ضعیف تقریباً ناممکن و برای اقشار متوسط نیز سخت به نظر می‌رسد و این براى جامعه هدف این طرح غیر منطقى است.
متراژ خانه‌ها و زمان تحویل و تکمیل املاک طرح ملی مسکن نیز هنوز مشخص نیست و این یعنى طرح فقط کلیات را دارد و هنوز در جزییات بسیار جاى کار دارد.
این طرح که به گفته دولت قرار است مسکن مهر را تکمیل کند و با موفقیت به پایان برسد با این اوضاع که نه اقساط و بازپرداخت متناسب با شرایط مالى جامعه هدف است و نه جزییات واحد‌ها مشخص است؛ نه تنها طرح قبلى را تکمیل نمی‌کند، بلکه مشکل جدید از جمله عدم توان پرداخت اقساط و عدم تقاضا را به بار مى‌آورد.
امید است دولت در ابتدا با برآورد دقیق درآمد جامعه مورد نظر، زمین ساخت، متراژ و اقساط به یک جمع‌بندى کامل و نقشه راه بى نقص برسد و در نهایت طرح را عملى کند؛در این راه دولت می‌تواند از اقتصاددانان، جامعه شناسان و مهندسان عمران و شهرسازى بسیار کمک بگیرد تا طرح جامعه و کاملى طراحى و اجرا شود.
البته لازم به ذکر است که قبل از شروع این طرح باید مسکن مهر به طور کامل تعیین و تکلیف شود تا هم مردم بتوانند تصمیم گیرى کنند و هم دولت در اجرایى کردن آن سریعتر عمل کند.
* کارشناس علوم سیاسی
