سرویس بینالملل اقتصادسبز- شیما نصیری:
اقتصادسبز آنلاین: کلمه «اگرو» (Agro) زمانی به صورت جدی مطرح شد که کشور اوکراین برای نخستین بار در پایتخت خود شهر کیو (Kiev) اقدام به برگزاری بزرگترین نمایشگاه بینالمللی در حوزه صنایع کشاورزی، ماشینآلات، مواد غذایی، دام زنده، مواد زراعی و سایر صنایع وابسته کرد.
این نمایشگاه در سال 1988 میلادی در شهر کیو آغاز شد که به نوعی پایه گذاری رسمی و تخصصی برگزاری نمایشگاههای اگروفود در سراسر کشورهای دنیا بوده است. این در حالی است که نمایشگاه بینالمللی اگروفود اوکراین که یکی از بزرگترین رویدادهای صنعتی در این کشور محسوب میشود، با برپایی در سال 2013 میلادی و حضور یک هزار و 427 شرکتکننده و 145 هزار بازدیدکننده تخصصی و حرفهای به اوج خود رسید. با گذشت زمان و رونق هرچه بهتر نمایشگاههای اگروفود در سراسر جهان و همچنین با توجه به وابستگی چرخه اقتصادی به صنایع مواد غذایی و کشاورزی جهان، اکثر کارشناسان به این نتیجه رسیدند که برای دستیابی مناسبتر به این امر مهم نیاز به توسعه نمایشگاههای بینالمللی Agro Food بیشتر احساس خواهد شد.
شبکه بینالمللی تجارت اگروفود (IFTN) یکی از بزرگترین شبکههای فعال در این حوزه محسوب میشود که درخصوص برگزاری نمایشگاههای بین المللی مواد غذایی، صنایع کشاورزی و ماشینآلات نقش آفرینی پررنگی کرده است و اهمیت برپایی چنین نمایشگاههایی را به منظور ایجاد امنیت جهانی مواد غذایی مهمتر از گذشته جلوه میکند.
تمامی این عوامل سبب شد تا تاثیر برگزاری نمایشگاههای اگروفود در اقتصاد کشورهای میزبان و در نتیجه اقتصاد جهانی افزایش پیدا کند. در حال حاضر بیش از 77 درصد از کل کشورهای جهان با شبکه IFTN همکاریهای مستقیم و غیرمستقیم داشته و با مشارکت در نمایشگاههای بینالمللی صنایع کشاورزی، مواد غذایی و ماشینآلات توانستند در جهت پیشبرد اهداف توسعه اقتصادی گامهای موثری را بردارند.
طبق پیشبینیهای صورت گرفته تا سال 2030 میلادی حجم تقاضای مواد غذایی در جهان تا بیش از 50 درصد رشد مییابد که به منظور تامین این حجم از مواد غذایی نقش فعالان این حوزه بهویژه تولیدکنندگان و عرضهکنندگان بسیار اساسی و مهم خواهد بود.
از سال 1960 میلادی که حمل و نقل مواد غذایی در سراسر جهان رشد چشمگیری پیدا کرد و بازارهای نوظهور به منظور تامین نیازهای خود از سایر بازارهای کشورهای دنیا بهره مند شدند، نرخ بهرهوری و همچنین تولید مواد غذایی سرعت یافت. بنابراین جای خالی گسترش تعاملات تجاری میان تولیدکنندگان بزرگ صنایع کشاورزی و مواد غذایی جهان بیشتر از گذشته احساس شد. حال میتوان به این نکته اشاره کرد با این اوصاف نمایشگاههای بینالمللی اگروفود به یک تجارت صنعتی بزرگ تبدیل شدهاند که نباید از آن غافل ماند. هر یک از عرضهکنندگان و تولیدکنندگان موادغذایی جهان برای دستیابی به بهترین گزینههای تولید و عرضه و همچنین چگونگی حضور در بازارهای نوظهور نیازمند شرکت در چنین رویداد تجاری صنایع مواد غذایی و کشاورزی در سطح بینالملل خواهند بود.
با اشاره به تاریخچهای از نمایشگاه بینالمللی اگروفود و تاثیرات آن بر این صنعت مهم جهانی و اقتصاد کل کشورهای بزرگ دنیا، حال باید به این نکته توجه داشته باشیم که شیوع گسترده ویروس کووید-19 و بحران کرونا ویروس در سراسر جهان تا چه اندازه توانست به این رویداد تجاری بزرگ دنیا خسارت وارد کند
و تولیدکنندگان و عرضه کنندگان صنایع غذایی و کشاورزی را تحت تاثیر قرار دهد.
ویروس کرونا چه بر سرِ نمایشگاههای جهان آورد؟
در 4 ماه ابتدایی سال 2020 میلادی چندین هزار نمایشگاه بین المللی در صنایع مختلف لغو شد و یا به تعویق افتاد که حدود 40 درصد از این نمایشگاهها مربوط به حوزه صنایع مواد غذایی و کشاورزی کشورهای جهان بودند. چهار ماهه دوم سال 2020 میلادی فرصتی را فراهم آورد تا تعدادی از برگزارکنندگان به فکر برگزاری رویدادها و وبینارهای تخصصی آنلاین بیفتند که البته این روش نتوانست کمک قابل توجهی به رشد اقتصادی این حوزه کند. در واقع نمایشگاههای حوزه صنایعغذایی و کشاورزی جهان بهویژه اروپا سالانه حجم قابل توجهی از تجارت بینالملل این حوزه را به خود اختصاص میدهند که این بحران ویروس کرونا توانست تاثیر مستقیم بر این اقتصاد کلان و ارزشمند بگذارد. این امر موجب شد تا بحران کرونا ویروس بیش از 30 میلیارد دلار به شرکتهای برگزارکننده نمایشگاهها خسارت وارد کند و بستر کاهش فرصتهای شغلی جدید را نیز فراهم آورد. البته این رقم برای 6 ماهه نخست سال 2020 میلادی تخمین زده شد که متأسفانه تا پایان سال جاری میلادی این خسارت روند رو به رشد خود را ادامه خواهد داد. البته لازم به ذکر است که در چهار ماهه دوم سال 2020 میلادی تعدادی از کشورهای جهان برگزاری نمایشگاههای تجاری حوزه کشاورزی و صنایع مواد غذایی خود را آغاز کردند که تمامی آنها با حدود 50 درصد کاهش حجم مبادلات تجاری و تعداد بازدیدکنندگان مواجه شدند. بسیاری از کارشناسان معتقدند که به دلیل کاهش چشمگیر گردش مالی شرکتهای برگزارکننده نمایشگاههای بینالمللی صنایع غذایی و کشاورزی در جهان، بازگشت رونق تجاری به این حوزه کمی سخت بوده و با کندی پیش خواهد رفت، به طوریکه پیش بینی میشود رونق مجدد و قابل قبول این حوزه و تأثیرات ارزشمند آن در اقتصاد جهان حداقل یک سال زمان میبرد. در این یک سال میبایست شرکتهای حاضر در نمایشگاهها و بازدیدکنندگان، نهایت همکاری را برای زنده نگاه داشتن زیرساختهای آنها داشته باشند و به توسعه مجدد این بخش همچون سابق، کمک شایانی کنند.
بحران «کووید-19» و صنایع مواد غذایی و کشاورزی جهان
از آنجا که شیوع ویروس کرونا همچنان در سراسر جهان گسترش مییابد، ضروری است که از نظر تامین مواد غذایی و تقاضای آن، تاثیرات موجود و بالقوه آن در بخش محصولات غذایی کشاورزی مورد بررسی قرار گیرد. اطمینان از عملکرد مستمر زنجیرههای تامین مواد غذایی جهانی و ملی جلوگیری از بحران غذایی در کشورهایی که قبلا با چالشهای امنیتی غذایی و تغذیهای روبهرو بودهاند و کاهش تاثیر منفی این پاندمی بر اقتصاد جهان بسیار مهم خواهد بود. اگرچه سهم این حوزه در کل اشتغال از 40.2 درصد به 26.8 درصد طی دو دهه گذشته کاهش یافته است، اما کشاورزی امرار معاش بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان را فراهم میکند و ستون فقرات بسیاری از کشورهای کم درآمد است که 60.4 درصد اشتغال را تشکیل میدهد و به یک و تا دو سوم تولید ناخالص داخلی در برخی از این کشورها کمک میکند. این بخش به ویژه در آفریقا و آسیا که سهم اشتغال آن به ترتیب 49 و 30.5 درصد است، از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد بود. این منبع عمده اشتغال زنان نیز است که 41.9 درصد نیروی کار کشاورزی در کشورهای در حال توسعه را تشکیل میدهد. همچنین به دلیل کمبود نیروی کار و توقف موقت تولید، این بیماری همهگیر تاثیر جدی بر تولید و فرآوری محصولات پر کار نیز گذاشته است. به عنوان مثال، بخش کشاورزی اروپا به دلیل بسته شدن مرزها و محدودیت در این بخش، با کمبود نیروی چشمگیر روبرو است که مانع از رسیدن صدها هزار کارگر فصلی به مزارع کشاورزی میشود. از این رو پیش بینی میشود که تاثیر این بخش طولانی مدت باشد. این در حالی است که تعدادی از تولیدکنندگان عمده کشاورزی اروپا، از جمله فرانسه، آلمان، ایتالیا اسپانیا و لهستان آسیبپذیری بیشتری را متحمل شدهاند.
طبق گفته Coldiretti، سازمان ایتالیایی به نمایندگی از کشاورزان بیش از یک چهارم مواد غذایی تولید شده در این کشور تقریبا به 370 هزار کارگر مهاجر فصلی منظم متکی است. در این سال ممکن است حدود 100 هزار کارگر مزرعه نتوانند به ایتالیا بیایند که این رقم در فرانسه 2 برابر خواهد بود. در آلمان نیز حدود 286 هزار کارگر مهاجر فصلی هر ساله به تولید میوه، سبزیجات و خوراکیهای وابسته مشغول هستند که با این شرایط حضور آنها به مشکل جدی برخورد کرده است. در این میان دولتها در حال بررسی روشهای مختلف بسیج کارگران کافی برای برداشت محصول است، از جمله درنظر گرفتن پروازهای مستقیم برای کارگران مزرعه و صدور مجوزهای کار موقت برای پناهجویان که تاکنون بخشی از این برنامهها به مرحله اجرا رسیده اند. لازم به ذکر است، این پاندمی همچنین تاثیر منفی قابل توجهی بر معیشت میلیونها کارگر مزارع کشاورزی داشته که در کشورهای در حال توسعه با حجم عظیم صادرات کار میکنند. به عنوان مثال، تعلیق موقت اخیر یکی از بزرگترین حراجیهای چای جهان در مومباسا، کنیا، جایی که چای بسیاری از کشورهای شرق آفریقا در آن تجارت میشود، توانسته اثرات مخربی بر اقتصاد محلی، ملی و منطقه ای داشته باشد. اثر منفی این حوزه در زنجیرههای کاری مختلف از جمله کارخانهها، انبارها، حمل و نقلها و همچنین مزارع احساس میشود که شرایط توقف تولید و اخراج کارگران را فراهم آورده است. این گروه اخراج شده، اغلب در بین محروم ترین کارگران هستند و از نظر اقتصادی بسیار آسیب پذیر هستند. صنعت چای معیشت حدود 600 هزار کشاورز در کنیا را در مقیاس کوچک و کارگران مزدی، تامین میکند که نمیتوان از نتایج منفی و نگران کننده آن چشمپوشی کرد. با این وجود، اطمینان از دسترسی همه کارگران کشاورزی به خدمات مراقبتهای بهداشتی ضروری، از جمله آزمایش بهویژه برای تضمین ایمنی و سلامت آنها در محل کار و جلوگیری از شیوع ویروس بسیار مهم است. سایر مکانیسمهای حفاظت اجتماعی مانند انتقال پول، دسترسی به وام، اعتبار محصولات بیمه زندگی و بیمه شاخص آب و هوا میتوانند برای بنگاههای کشاورزی صنایع موادغذایی از اهمیت ویژهای برخوردار باشند. به ویژه هنگامی که در فعالیت اقتصادی آنها افت موقتی وجود دارد، همانطور که در حال حاضر این رویداد رخ داده است.در واقع هنگام اطمینان از در دسترس بودن تعداد کافی کارگران فصلی کشاورزی در اقتصادهای پیشرفته و تداوم تولید در کشورهای در حال توسعه، باید توجه ویژهای بر ایمنی و بهداشت کارگران کشاورزی وجود داشته باشد. همه کارگران بخش کشاورزی، اعم از کارگران موقت فصلی یا مهاجر، صرفنظر از وضعیت حقوقی و جنسیت، حق کار در شرایط سالم برای آنها وجود دارد. با این حال، آنها اغلب از تجهیزات محافظت شخصی، آب و تجهیزات بهداشتی مناسب برخوردار نیستند، در حالی که بخشهای تولید با بیش از حد جمعیت، به خصوص در کشورهای در حال توسعه، خطر ابتلا را افزایش میدهند. اقدامات برای کاهش خطرات ایمنی و بهداشتی ویروس کووید-19 ممکن است شامل مواردی همچون فراهم کردن دسترسی به تجهیزات محافظت شخصی، سازماندهی مجدد کار برای اطمینان از یک فاصله فیزیکی ایمن بین کارگران، به ویژه با بررسی فرآیندهایی که معمولاً نیاز به تعامل نزدیک دارند، میشود.