سرویس بینالملل اقتصادسبز- مونا مشهدی رجبی:
اقتصادسبز آنلاین: تغییرات جوی یکی از مهمترین معضلات دنیای ما است. مجمع جهانی اقتصاد در گزارش اخیر خود اعلام کرد طی ۱۰ سال گذشته هزینه آسیبهایی که مستقیما در نتیجه حوادث طبیعی به اقتصاد دنیا وارد شده است بالغ بر 1.3 هزار میلیارد دلار بود که رقمی برابر با 0.2 درصد ارزش تولید ناخالص داخلی دنیا در هر سال است. این هزینه شامل از بین رفتن انسانها و از بین رفتن زیرساختها و سرمایههای فیزیکی بود.
بر طبق این گزارش آسیب وارد شده به اقتصاد تایلند در اثر سیلی که در سال ۲۰۱۱ اتفاق افتاد بالغ بر ۱۰ درصد تولید ناخالص داخلی این کشور بود و در این برآورد هزینههای غیر مستقیم ناشی از اختلال در انجام عادی فعالیتهای اقتصادی و از بین رفتن اعتماد به بخشهایی از اقتصاد لحاظ نشده است. در سال ۲۰۱۸ آتشسوزی جنگلهای کالیفرنیا هزینه ای معادل ۳۵۰ میلیارد دلار به اقتصاد تحمیل کرد که برابر با 1.7 درصد تولید ناخالص داخلی آمریکا است. مجمع جهانی اقتصاد در این گزارش تأکید کرد هر ساله بلایای طبیعی باعث از بین رفتن شمار زیادی از انسانها و تحمیل هزینههای زیاد به اقتصاد میشود.از بین رفتن بخش زیادی از محصولات کشاورزی در جریان حوادث طبیعی و افزایش دمای زمین که کشت را دربسیاری از کشورها غیرممکن میکند، میتواند به عنوان بخشی از این بحرانهای طبیعی معرفی شود.
هشدارها را جدی بگیریم
دانشمندان هشدار دادهاند گرمایش زمین و تداوم انتشار گازهای گلخانهای باعث میشود تا تعداد دفعاتی که این بحرانهای طبیعی اتفاق بیفتد افزایش پیدا کند و شدت این بلایای طبیعی هم بیشتر شود. صندوق بینالمللی پول در گزارش ثبات مالی خود به تاثیرات منفی بحرانهای جوی روی اقتصاد دنیا اشاره کرد و نوشت: «هزینههایی که این بحرانهای طبیعی ایجاد میکند بسیار زیاد است و باید فعالان بازارهای مالی این فاکتور را در برآورد ریسک سرمایهگذاری خود در نظر بگیرند. همهگیری کرونا به ما نشان داد که این بحرانها چه دامنه وسیعی میتوانند داشته باشند و با چه سرعتی میتوانند ساختار اقتصادی دنیا را ویران کنند. بنابراین در نظر گرفتن این فاکتور در ارزیابی ریسک سرمایهگذاریها ضروری است.»
در این شرایط باید تمامی دنیا در جهت مقابله با بحرانهای زیستمحیطی وارد عمل شوند و در نظر داشته باشند هزینهای که اقتصاد دنیا برای مقابله با این بحران باید متحمل شود کمتر از هزینهای است که درصورت مواجهه با حوادث مرگبار طبیعی باید با آن روبرو شود. پس بهتر است هشدارهای دانشمندان در این زمینه جدی گرفته شود و فعالیتهای اقتصادی متناسب با شرایط محیطزیست و با توجه به سیاستهای دوستدار محیطزیست طراحی شود.
از گذشته درس بگیریم
بازار سهام نقشی مهمی در اقتصاد و در سیستم مالی دارد و میتوان از عملکرد بازار سهام بهعنوان ابزاری برای تحلیل رویکردهای ثبات مالی در شرایط مختلف استفاده کرد.
مجمع جهانی اقتصاد نوشت: «طی ۵۰ سال گذشته ۳۵۰ حادثه طبیعی بزرگ در دنیا اتفاق افتاد که دلیل ایجاد این حوادث تغییرات جوی و افزایش سطح الایندهها در دنیا است. این حوادث طبیعی در ۶۸ کشور اتفاق افتاده است که این کشورها در مجموع سازنده ۹۵ درصد تولیدناخالص داخلی دنیا هستند.»
مطالعات نشان داده است تأثیر این حوادث روی عملکرد بازار سهام چندان زیاد نبود و بهطور متوسط باعث افت یک درصدی ارزش سهام در بازارهای بزرگ دنیا شد ولی تأثیر آن روی سهام بانکها بیشتر بود و بالغ بر ۲ درصد ارزیابی شد. در 10 درصد از این حوادث، تأثیر این بحران روی عملکرد بازار سهام بالغ بر ۱۴ درصد گزارش شده است و این مطالعه اثبات کرد که برخی از حوادث طبیعی میتواند روی بازار مالی تأثیر بسزایی بگذاری و شاخصهای مهمی را تحتتأثیر قرار دهد. به عنوان مثال در حادثه طوفان کاترینا در سال ۲۰۰۵ که بیشترین آسیب به اقتصاد وارد شده است (آسیب وارد شده در اثر این حادثه بیش از یک درصد تولید ناخالص داخلی کشور آمریکا بود)، تأثیری روی بازارهای مالی مشاهده نشد در مقابل سیل تایلند در سال ۲۰۱۱ باعث شد تا ظرف ۴۰ روز ارزش سهام در این کشور بیش از ۳۰ درصد تنزل پیدا کند.
بررسیها نشان داده است هرچه ساختار مالی یک کشور توسعه یافته ترباشد و زیرساختهای قدرتمندی در کشور وجود داشته باشد، زیرساختهایی که به کشور امکان دهد از دوره بحران با سرعت بیشتری عبور کند و رشد را تجربه کند، تأثیر بحرانها روی بازارهای مالی بیشتر است ولی در کشورهایی که اقتصادهای آسیبپذیرتری دارند تأثیر بحرانهای زیستمحیطی روی اقتصاد و بازار مالی بیشتر است.
چه باید کرد
پاندمی کنونی به ما یادآوری کرد که باید همیشه برای مواجهه با بحرانها آمادگی داشته باشیم و توجه به مسأله تابآوری برای مدیریت ریسک به خصوص در دورههایی که بحرانهای زیادی وجود دارد و بیثباتی در اقتصاد حاکم است اهمیت زیادی دارد. باید در نظر داشت اگر برای مواجهه با بحرانها آماده نباشیم در شرایط سخت زیستمحیطی و در زمانی که حوادث طبیعی زندگی ما را تحت تأثیر قرار میدهد، بیشترین هزینه انسانی و اقتصادی را تحمل خواهیم کرد.
یکی از سیاستهایی که دولتها در تمامی کشورها باید در نظر بگیرند افزایش پوشش بیمه در کشورها است. در روزگاری که تغییرات جوی باعث میشود تا بخش زیادی از جامعه با بحرانهای زیاد روبهرو شود، بیمه میتواند بخشی از معضلات را برطرف کند و از تشدید بحرانها جلوگیری کند.از طرف دیگر دولتها باید برای مواجهه با شرایط غیر قابل پیش بینی آمادگی داشته باشند و برای اینکار باید تا حدامکان بدهیهای دولتی تقلیل پیدا کند. کاهش بدهیهای دولتی به دولت امکان میدهد تا بتواند در شرایط سخت به حمایت مالی از اقتصاد و مردم بپردازد و از باز مشکلات اقتصادی کشور بکاهد. بنابراین اصلاح ساختار مالی دولت یک مساله بسیار مهم و جدی است و میتواند ریسک مالی در کشور را به کمترین میزان ممکن برساند.
از طرف دیگر در تمامی شرکتها و مؤسسات مالی باید بخشی برای ارزیابی مالی و اقتصادی تغییرات جوی ایجاد شود که سیاستهای شرکت را با توجه به احتمالات زیست محیطی مورد ارزیابی قرار بدهد و ریسکها را مشخص کند.