سرویس بین‌الملل اقتصادسبز- مونا مشهدی رجبی:
اقتصادسبز آنلاین: بحران کرونا روی بخش‌های مختلف اقتصاد دنیا تاثیر منفی برجای گذاشت و تاثیر این بحران روی صنعت غذا کشاورزی و تولید شیلات هم چشمگیر بود. به گزارش سازمان خوارو بارو کشاورزی جهانی کاهش تولید محصولات کشاورزی و باغی در جهان یکی از اثرات محدودیت‌های کرونایی و عدم کشت محصول و حتی برداشت میوه در برخی از کشورهای جهان است.در این سال نگرانی در مورد احتمال کمبود مواد غذایی باعث شد تا برخی از کشورها موانعی برای صادرات محصولات کشاورزی در نظر بگیرند و بازار را با چالش‌های زیادی روبرو کنند.هدف از اجرای این سیاست‌ها ممانعت از افزایش قیمت مواد غذایی در داخل کشورها بود، اما این سیاست عمر زیادی نداشت زیرا کاهش ارزش پول کشورها در مقابل دلار سبب شد تا صادرات درآمد بیشتری در مقایسه با فروش محصولات غذایی و کشاورزی در داخل کشورها ایجاد کند و بازهم مرزها برای صادرکنندگان باز شد و تجارت محصولات غذایی و کشاورزی از سر گرفته شد. آزاد شدن صادرات باعث شد تا قیمت موادغذایی و محصولات کشاورزی در دنیا افزایش یابد و در نتیجه فقر غذایی در دنیا افزایش یابد. اما بازار غذای دنیا در سال جدید هم با چالش‌های بسیاری روبرو است که برخی از آنها را بر می‌شماریم.
تولید مواد غذایی
اگرچه تولید محصولاتی مانند انواع میوه و سبزی در دنیا کاهش پیدا کرده است ولی تاثیر آن در اقتصاد چندان مشهود نیست دلیل این مساله هم قرنطینه وسیع در دنیا و کاهش تقاضا برای این محصولات در رستوران‌ها است.به گزارش سازمان فائو در سال جاری برخی از کشورهای دنیا با کمبود بذر و کود برای کشت محصول مواجه هستند و تاثیر این کمبودها در عرضه محصولات کشاورزی و غذایی در سال ۲۰۲۱ و حتی سال بعد از ان مشاهده خواهد شد.بر مبنای این گزارش کشورهایی که بیشترین آسیب را در نتیجه همه گیری کرونا متحمل شده بودند، بیشترین چالش را در حوزه تولید محصولات کشاورزی تجربه خواهند کرد. از یک طرف محدودیت‌های کرونایی مانع از فعالیت کارگران در این صنعت می‌شود و از طرف دیگر افزایش قیمت نهاده‌های تولید مانند انواع بذر و کود و غیره باعث شد تا هزینه این صنعت رشد کند. با وجود اینکه به طور دقیق نمی توان در مورد حجم کاهش تولید در دنیا صحبت کرد ولی در برخی از کشورها برآوردهایی وجود دارد. مثلا مقامات کشور افغانستان اعلام کرده اند در سال ۲۰۲۱ تولید محصولات کشاورزی، محصولات باغی، میوه و غلات و انواع فرآورده‌های لبنی با کاهش ۵۰ درصدی روبرو خواهد شد. نگرانی اصلی فائو این است که افزایش قیمت نهاده‌های تولید و نگرانی از انتقال ویروس کرونا باعث شود تا در سال جاری کشت محصولات کشاورزی کاهش پیدا کند و در نتیجه در سال ۲۰۲۲ کمبود مواد غذایی زمینه را برای افزایش قیمت‌ها فراهم کرده و بر بحران گرسنگی در دنیا بیفزاید.
تولید شیلات
در بخش تولید شیلات و آبزیان، تاثیر همه گیری کرونا پیچیده و متفاوت است. به عنوان مثال کشتی‌های ماهیگیری که برای صید ماهی‌های دریاهای آزاد فعالیت
می کردند، در جریان همه گیری کرونا برای صید به دریا نرفتند. البته تنها دلیل این مساله بحران کرونا و نگرانی از بیماری نبود بلکه کاهش تقاضا به دلیل تعطیلی رستوران‌ها و در دسترس بودن گونه‌های خاص ماهی‌های پرورشی که اغلب ارزان تر به مصرف کنندگان عرضه می‌شود، هم سبب شد تا وضعیت بازار تغییر کند.
کاهش صید در کنار مشکلات موجود در مسیرحمل و نقل محصولات بین کشورها و بازارهای مختلف، بسته بودن مرزها و در نتیجه کاهش تقاضا به دلیل تعطیلی رستوران‌ها و هتل‌ها باعث تغییرات زیادی در بازار شیلات دنیا شد و قیمت را به شدت تحت تاثیر قرار داد. آمارها نشان داده است قیمت شیلات دردنیا در این سال بالغ بر ۱۷ درصد رشد کرده است واگر در سال جدید هم تغییرات معنا داری در این وضعیت ایجاد نشود، بازهم ما شاهد تداوم روند افزایشی قیمت خواهیم بود.آمارها نشان می‌دهد بالاترین میزان کاهش تولید به میگو و ماهی سالمون اختصاص داشت. نرخ کاهش تولید این دو محصول ارزشمند صنعت شیلات در سال ۲۰۲۰ برابر با ۱۸ درصد بود در حالیکه در کشور هند تولید میگو در مزارع پرورش دهنده آن بالغ بر ۳۵ درصد کمتر شد.از طرف دیگر تقاضا برای میگو در دنیا در سال ۲۰۲۰ بیش از ۱۸ درصد و تقاضا برای ماهش سالمون ۱۵ درصد کمتر شد و نرخ کاهش تقاضا برای این دو محصول در کشورهای در حال توسعه بیشتر از ۲۸ درصد اعلام شد.
تولید محصولات دامی
همه گیری کرونا بر روی بخش دامپروری هم تاثیر زیادی داشت. کاهش دسترسی به غذای دام و کشتارگاه‌ها به دلیل قرنطینه ، کمبود نیروی کار، محدودیت تردد و حتی بسته بودن مرزها باعث شد تا ظرفیت تولید فرآورده‌های دامی در دنیا کاهش پیدا کند. این وضعیت در تمامی کشورها مشاهده شد ولی برای اولین بار چین این شرایط را تجربه کرد. مطالعات انجام شده توسط فایو نشان داد که بخش دامپروری تحت تاثیر پاندمی کرونا آسیب زیادی دیده است و انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۱ هم تاثیر این بحران همچنان در صنعت دامپروری مشاهده شود.
این مشکل در کشورهای در حال توسعه و فقیر بیش از کشورهای صنعتی مشهود بود. به عنوان مثال در کشور زیمبابوه تولید فرآورده‌های دامی به دلیل کاهش دسترسی به غذای دام کاهش زیادی پیدا کرد و افغانستان اعلام کرد تولید فرآورده‌های دامی به دلیل همه گیری کرونا بالغ بر ۳۰ درصد تنزل یافته است و در سال ۲۰۲۱ هم امکان افزایش تولید وجود ندارد. در این شرایط می‌توان این طور ارزیابی کرد که قیمت فرآورده‌های دامی در کشورهای در حال توسعه و فقیر دنیا افزایش پیدا کندو نرخ تورم این محصولات بالغ بر ۲۰ درصد در سال جاری پیش بینی شده است.
در سال ۲۰۲۰ تولید گوشت در دنیا ۱.۷ درصد کمتر از سال قبل از آن بود و نرخ کاهش تولید گوشت قرمز بیش از نرخ کاهش تولید گوشت پرندگان بود.
بیشتر بخوانید: رباتی که موجودی موادغذایی فروشگاه را چک می‌کند
بحران در بازار و در حمل و نقل محصولات غذایی هم وجود دارد
نکته مهمی که در مورد بازار محصولات غذایی وجود دارد این است که بسته بودن رستوران‌ها و مراکز ارایه دهنده غذای خیابانی در دنیا باعث شده است تا تقاضا برای فرآورده‌های غذایی در جهان تنزل پیدا کند.بررسی‌ها نشان داده است در کشورهای در حال توسعه دنیا هم عرضه محصولات کشاورزی و دامی تازه کاهش یافته است و هم تقاضا برای آن کمتر شده است که هم تعطیلی رستوران‌ها و هم تغییر عادات مصرفی مردم روی این شرایط تازه اثر گذار است.از طرف دیگر محدودیت‌های مرزی اعم از بسته بودن مرزهای ایالت‌ها در شماری از کشورهای صنعتی و بسته بودن مرز بین کشورها در اتحادیه اروپا باعث شده است تا حمل و نقل محصولات کشاورزی با مشکل زیادی مواجه شود. در این شرایط است که برخی از کشورها با کمبود عرضه روبرو می‌شوند و فشار در جهت افزایش قیمت را تجربه می‌کنند.
آیا سیاست‌های تولیدی در دنیا تغییر می‌کند
این همه گیری شرایط تازه ای را برای دنیا ایجاد کرد و بسیاری از سازوکارهای جهانی را تغییر داد. به عنوان مثال کشورها بعد از تجربه بسته بودن مرزها و تعطیلی پروازهای بین‌المللی در مورد اهمیت طرح جهانی سازی تردید کردند و تصمیم گرفتند تا به تامین مواد اولیه و کالاهای مورد نیاز خود از کشورهای اطراف یا تولید داخل روی بیاورند. این سیاست در بخش کشاورزی هم مشاهده شد. به عنوان مثال انتظار می‌رود کشورها از نظر تولید سبزیجات در دنیا خودکفا بشوند به این معنا که سبزیجات مصرفی در هر کشور در داخل همان کشور استفاده شود ولی این بحران تغییری در تجارت برنج و ذرت یا میوه‌ها و گوشت ایجاد نمی کند. این محصولات هم اکنون در سطح وسیع در دنیا تجارت می‌شوند و در سال بعد هم شرایط مانند سال‌های قبل از کرونا خواهد بود.البته در تمامی گزارش‌ها در مورد افزایش تجارت درون منطقه ای برای محصولات کشاورزی و غذایی صحبت شده است به این معنا که اولویت با خرید کالا از کشوری است که در منطقه کشور خریدار واقع شده است و خرید از یک قاره دیگر اولویت نخواهد داشت.
تاثیر پاندمی روی قیمت محصولات غذایی چیست
پاندمی کرونا روی قیمت محصولات غذایی در دنیا تاثیر زیادی داشت.از جولای سال قبل سیر افزایش قیمت محصولات غذایی شروع شد و تا انتهای سال ادامه پیدا کرد. پیش بینی می‌شود در سال جاری میلادی هم ما شاهد افزایش ۱ تا ۲ درصدی قیمت محصولات غذایی در دنیا باشیم. البته در کشورهای فقیر و در اقتصادهای آسیب دیده، نرخ افزایش قیمت محصولات غذایی و کشاورزی بیشتر بود به عنوان مثال در کشور یمن قیمت محصولات غذایی در سال قبل ۳۵ درصد و در سوریه بالغ بر ۲۹ درصد رشد کرد ولی در کشورهای صنعتی نرخ افزایش قیمت چندان چشمگیر نبود.
فائو پیش بینی می‌کند با توجه به تداوم تاثیرات ناشی از همه گیری کرونا روی اقتصاد دنیا به خصوص کشورهای در حال توسعه و با توجه به این مساله که در جراین بحران کرونا نرخ فقر و بیکاری در کشورهای در حال توسعه افزایش چشمگیری پیدا کرده است و این مساله در توان تامین محصولات غذایی توسط مردم تاثیر منفی داشته است، در سال ۲۰۲۱ ساکنان کشورهای فقیر دنیا با بحران تامین غذا روبرو خواهند و قیمت مواد غذایی در این کشورها افزایش چشمگیری خواهد یافت ولی در کشورهای صنعتی به دلیل طرح‌های حمایتی دولت‌ها و شروع تزریق واکسن در سطح وسیع، مشکل کمی از نظر تورم قیمت مواد غذایی مشاهده خواهد شد.
