مهندس محمدرضا جمشیدی

صنعت غذای کشور در حالی وارد قرن چهاردهم می‌شود که با چاشنی اتفاقات بسیار از جمله تحریم‌ها و… در نهایت در سال پایانی قرن، ماه‌های خاصی را با کرونا، مزه مزه کرده است، ماه‌هایی که با استقبال مردم به‌سوی غذاهای بسته‌بندی شده، بازار داغی را می‌چشد.
صنعت غذا در شرایطی پا به قرن چهاردهم می‌گذارد که یک سده مملو از حوادث ریز و درشت را پشت‌سر گذاشته و از جنگ جهانی دوم تا جنگ تحمیلی 8 ساله به ایفای نقش پرداخته است.
خوشبختانه پیشرفت صنعت غذا در جهان به حدی بوده است که امروز این صنعت، یکی از به‌روزترین و مترقی‌ترین صنایع جهان به‌شمار رفته و نقش مهمی در سلامت و امنیت غذایی انسان‌ها ایفا می‌کند.
بی‌تردید، صنعت غذا در زمره یکی از محوری‌ترین و استراتژیک‌ترین صنایع دنیا قرار می‌گیرد؛ صنعتی که نه تنها نقش بسزایی در حیات بشر ایفا نموده، بلکه در مواقع حساس نظیر جنگ یا حوادث طبیعی همچون زلزله، سیل و… نیز محصولات صنایع‌ غذایی، حکم کیمیا را برای بشر ایفا می‌کند.
ردپای صنعت غذا حتی در جنگ جهانی دوم هم قابل لمس بوده و به لطف صنعت کنسرو، جان سربازان زیادی از خطر گرسنگی نجات یافته است. علاوه بر این، نقش صنعت غذا به‌عنوان یک صنعت بالادستی در ارتقای ارزش افزوده بخش کشاورزی، برکسی پوشیده نیست.
امروز جایگاه صنایع کنسانتره، آبمیوه و کنسرو در ارتقای ارزش افزوده بخش باغبانی و جلوگیری از کاهش ضایعات محصولات کشاورزی و یا نقشی که صنعت لبنیات در توسعه دامپروری کشور ایفا می‌کند، قطعاً بی‌بدیل است.

بیشتر بخوانید: اپلیکیشن mySugr – Diabetes App & Blood Sugar Tracker

صنعت نان، ماکارونی و شیرینی‌ و شکلات، فرآوران قهار محصولات زراعی هستند و به طور کلی صنایع غذایی را باید به‌عنوان حلقه تکمیلی و تبدیلی بخش کشاورزی و یک صنعت بالا دست که در اقتصاد بخش کشاورزی، نقش اساسی ایفا کرده و به نوعی در زندگی اقتصادی بالغ بر 4 میلیون بهره‌بردار بخش کشاورزی حایز اهمیت است، در نظر بگیریم.
در حال حاضر صنایع غذایی ایران، بین 12 تا 18 درصد کارگاه‌های صنعتی، 15 درصد اشتغال، 12 درصد سرمایه‌گذاری، 10 درصد ارزش افزوده و 7 درصد صادرات صنعتی را به خود اختصاص داده است.
در یک دهه اخیر، سهم صنایع غذایی از کل ارزش افزوده صنعتی، معادل 16 تا 18 درصد بوده و لبنیات، روغن، قند و شکر، غلات و آرد، نیمی از این ارزش افزوده را به خود اختصاص داده است.
نگاهی به آمار منتشر شده نشان می‌دهد که سهم لبنیات و روغن از ارزش افزوده صنعتی، هر کدام 17 درصد، قند، شکر، غلات و آرد هر کدام 8 درصد، فرآورده‌های گوشتی، میوه و سبزی 11 درصد، شیرینی و شکلات 10 درصد، خوراک دام و طیور 3 درصد و نوشیدنی‌ها 7 درصد ارزش افزوده صنایع غذایی را به خود اختصاص داده است.
نکته قابل تأمل‌ این‌که ارزش افزوده مذکور در 10 سال اخیر، رشد 26 درصدی داشته و اگرچه رشد ارزش افزوده صنایع غذایی ایران در طول این مدت از برزیل و ایرلند کمتر بوده است، اما از هند و آلمان، پیشی گرفته و در کنار استرالیا و ایتالیا قرار دارد.
در حقیقت، این آمارها نشان می‌دهد که خام فروشی کشاورزی در این بازه زمانی، کاهش یافته که بی‌شک این مسأله، مدیون سرمایه‌گذاران بخش خصوصی صنعت غذا می‌باشد.
در سال‌های اخیر صنایع غذایی ایران از نظر ارزش افزوده، پس از مواد شیمیایی و پتروشیمی از رشد قابل توجهی برخوردار شده و در رتبه دوم صنایع کشور قرار گرفته است.
اشتغال مستقیم و غیرمستقیم صنایع غذایی نیز از 166 هزار نفر در سال 84 به 215 هزار نفر در سال 92 و بالغ بر 300 هزار نفر در سال 1399 رسیده است؛ یعنی به عبارتی اشتغال در صنایع غذایی در 15 سال اخیر تقریباً‌ 80 درصد رشد داشته و سهم اشتغالزایی صنعت غذا به 12 درصد
کل صنایع رسیده است.
جدای از این مباحث آماری، هنوز خیلی‌ از افراد، خاطره پنیرهای دانمارکی، ماکارونی‌های ترکیه‌ای و … را در سبد مصرفی خانوار ایرانی در دهه 60 به یاد می‌آورند که به مدد سرمایه‌گذاری هنگفت بخش خصوصی و توانمندی مدیران این صنعت در طول 3 دهه گذشته، نه تنها آن خاطره‌ها به بایگانی پیوسته، بلکه امروز صنعت غذا به یکی از به‌روزترین صنایع کشور مبدل شده و آمار فوق، بیانگر جهش‌های این بخش از اقتصاد است.
باید اضافه نمود حتی در چند صنف از این صنعت – که با تکنولوژی روز به تولید می‌پردازند – کیفیت تولیدات، نه تنها تفاوتی با برترین برندهای دنیا ندارد، بلکه در قفسه سوپرمارکت‌های‌ پیشرفته‌ترین کشورها نیز جای گرفته است؛ اقبالی که شاید از نظر کیفی، کمتر صنعتی در کشور در این رده قرار گرفته باشد.
حضور بزرگان و نام‌آوران بی‌شمار در صنایع غذایی کشور، نه تنها نقطه عطفی برای اقتصاد کشور به شمار می‌رود، بلکه مایه مباهات صنعتی است که ردپای تولیدات آن برخلاف اکثر صنایع کشور، تا قلب اروپا هم دیده می‌شود.
حضور این بزرگان به‌همراه پیشکسوتانی که متأسفانه هم‌اکنون بسیاری از آنها در بین ما نیستند، نظیر دکتر حبیب‌الله هدایت، دکتر شهاب واعظ‌زاده، مهندس شاهرخ ظهیری و… در عمل، اصالت و شکوهی به این صنعت بخشیده است که شاید نمونه آن در کمتر صنعتی قابل لمس باشد.
گروه رسانه‌ای «اقتصادسبز» با وقوف کامل به این اهمیت، از 7 سال پیش، اقدام به برگزاری نظرسنجی معرفی برترین شرکت‌های صنایع غذایی به انتخاب مصرف‌کنندگان نموده و در طول 5 دوره برگزاری این همایش، سعی کرده است تا به‌عنوان یک رسانه تخصصی بر نقش پررنگ این صنعت در اقتصاد و امنیت غذایی کشور تأکید نموده و به نوبه خود به ایفای نقش بپردازد.
تقارن سال 1399 با آخرین سال قرن حاضر از یک‌سو و شرایط خاصی که «کرونا» برای جهان به‌وجود آورده است از سوی دیگر، ما را بر آن داشت تا به پاس یک قرن تلاش و جاودانگی مدیران صنعت غذا -‌ که در نامطلوب‌ترین شرایط، بهترین بهره‌وری را در سایه مدیریت خود بر جای گذاشته‌اند – درصدد انتشار کتابی با عنوان «کتاب قرن صنعت غذا» بر آییم تا شاید بدین‌وسیله به‌عنوان یک رسانه تخصصی، قدمی در راه ثبت و ماندگاری زحمات این عزیزان برداشته باشیم. گامی که در ابتدای سال، یعنی در روزهایی که فکر خام آن را در ذهن می‌پروراندیم به هیچ وجه، 6 ماه پرکار و تلاش را برای آن متصور نشده بودیم.
نبود بانک‌ اطلاعاتی و عدم ثبت بسیاری از وقایع 100 سال گذشته، کار جمع‌آوری اطلاعات را برایمان بسیار سخت کرد، اما به لطف تلاش همکاران اقتصادسبز و تشکل‌های صنایع غذایی، سرانجام در زمستان سال 1399 این کتاب به زیور طبع آراسته شد.
از آنجایی‌که رایج است املای ننوشته غلط ندارد، برای کامل‌تر شدن این نسخه، بیش از این زمان را از دست ندادیم؛ چرا که بر این اعتقادیم هر چقدر هم وسواس در راه کامل‌تر شدن این کتاب به خرج می‌دادیم، در عمل چون نمونه مشابهی از آن وجود ندارد و معیاری برای سنجش نیست، کتاب، عاری از نقص نخواهد شد.
البته در طول 6 ماه گذشته، پیشنهادهای بسیاری را دریافت کردیم که ممکن است در چاپ‌های آینده، فرمت‌های دیگری را در دسترس علاقه‌مندان قرار دهیم.
«کتاب قرن صنعت غذا» در 3 فصل مجزا از هم به زیور طبع آراسته و بسیار تلاش شده است تا بتوانیم کتیبه‌ای در حد نام پرآوازه صنعت غذا در دسترس علاقه‌مندان قرار دهیم.
«کتاب قرن صنعت غذا» به هیچ عنوان مدعی نیست که تصویر کاملی از همه صنعت غذا را ارایه داده؛ چرا که طبیعی است تعدادی از برندهای مطرح و غیر مطرح به دلایل مختلف در این کتاب حضور نیافته‌اند، اما به خوانندگان این اطمینان را می‌دهیم که کامل‌ترین کلکسیون و یا کتابی که تاکنون درخصوص صنعت غذا منتشر شده را در دسترس آنها قرار داده‌ایم که بسیار امیدواریم با رهنمودهای بزرگان، در چاپ‌های بعدی، راه تکامل را بپیماید.