مریم حق‌بیان

اقتصادسبز آنلاین: قهوه یکی از پرمصرف‌ترین نوشیدنی‌های روی زمین است. تقریباً می‌توان گفت نسبت به نوشیدنی‌های الکلی، صنعتی و گازدار، این نوشیدنی مصرف به مراتب بیشتری دارد کسی نمی‌داند که قهوه دقیقاً چه زمانی و توسط چه کسی کشف شد؛ چرا که داستان‌های زیادی در مورد آن گفته شده است که هریک روایت خاص خود را دارد؛ اما در میان این داستان‌ها و روایت‌ها، کشف دانه‌های قهوه ریشه در فلات اتیوپی دارد. براساس افسانه‌ها یک دامدار به نام کالدی (Kaldi) که یک گله بز داشت نخستین کسی بود که پتانسیل‌های بالقوه این دانه‌های محبوب را کشف کرده است.
داستان از این قرار است که این دامدار روزی گله بزهای خود را به مرتع برد و پس از چرای گله متوجه شد که بزها با خوردن دانه‌های گیاهی خاص به شدت انرژی گرفته‌اند، به‌طوری‌که شب نمی‌توانند بخوابند و سر و صدا می‌کنند.
کالدی با دیدن این ماجرا نزد بزرگ صومعه‌ می‌رود و داستان را برای او تعریف می‌کند. بزرگ صومعه نیز از این دانه‌ها یک نوشیدنی درست می‌کند و متوجه می‌شود که مدت زمان زیادی در طول شب بیدار می‌ماند و نمی‌تواند بخوابد و در عین حال انرژی زیادی هم دارد.
با گسترش استفاده از این گیاه و رسیدن خبر آن به شبه‌ جزیره عرب، سفر قهوه در سرتاسر دنیا آغاز شد و تاریخچه قهوه شکل گرفت.

تاریخچه قهوه در ایران، شبه جزیره عرب و منطقه خاورمیانه

کشت دانه‌های قهوه و تجارت آن از شبه جزیره عرب آغاز شد و طبق شواهد موجود از قرن ۱۵ در یمن و در قرن ۱۶ نیز در ایران، مصر، سوریه و ترکیه شناخته شد.
قهوه فقط در خانه‌ها استفاده نمی‌شد، بلکه در سطح شهر و خیابان هم قهوه‌خانه‌هایی پدید آمد که قهوه در آن‌ها تهیه می‌شد و این قهوه‌خانه‌ها کم کم در کشورهای شرقی گسترش یافتند.
همچنین قهوه به نوشیدنی محبوب در نشست‌ها و دیدارها، هنگام گوش دادن به موسیقی‌های زنده، خواندن کتاب، تماشای فیلم و تئاتر تبدیل شد. قهوه‌خانه‌ها و کافه‌ها به سرعت در همه جا ظاهر شدند و دیگر فقط کافه و قهوه‌خانه معمولی نبودند بلکه محلی برای تبادل اطلاعات روز شده بودند تا جایی‌که از آن‌ها با نام «مدارس عاقلان» یاد می‌شد.

قاره اروپا

در ادامه تاریخچه قهوه به اروپا می‌رسیم. اروپایی‌هایی که به شرق و خاورمیانه امروزی سفر می‌کردند در بازگشت به کشور خود داستان‌هایی از مایع مرموز سیاه رنگی نقل می‌کردند. قهوه در قرن ۱۷ مسیر خود را به سمت اروپا باز کرد و به سرعت در این قاره به شهرت رسید.
برخی از اروپاییان این نوشیدنی را «مایع تلخ شیطانی» نامیده بودند. همچنین روحانیون شهر ونیز ایتالیا در سال ۱۶۱۵ قهوه را ممنوع اعلام کردند و کسانی که از قهوه می‌نوشیدند، مجازات می‌شدند.
قهوه به چنان شهرتی در اروپا دست یافت که پاپ کلمنت هشتم (رهبر مسیحیان در قرن ۱۶) پیش از تصمیم‌گیری‌های مهم یک فنجان قهوه می‌خورد و سپس تصمیم خود را آشکار می‌ساخت، این نوشیدنی تا حدی او را خوشحال کرده بود که ممنوعیت آن را در خلال زمان پاپ بودنش برداشت.
بازخورد اروپاییان درباره قهوه بسیار خوب بود. مردم در قهوه‌خانه‌ها و کافه‌ها به بحث‌های اجتماعی و فکری می‌پرداختند به‌طوری‌که قهوه‌خانه‌ها در کشورهایی همچون انگلستان، اتریش، فرانسه، هلند و آلمان به «اتاق فکر» تبدیل شده بودند.
قهوه به‌مرور جای نوشیدنی‌های صبحگاهی را گرفت. مردم اروپا که در آن زمان از نوشیدنی‌های سرد برای صبحانه استفاده می‌کردند کم کم به قهوه روی آوردند و آن را در وعده اصلی غذایی خود جای دادند.
در محبوبیت این نوشیدنی می‌توان این جمله از توماس جفرسون- سومین رییس جمهور آمریکا- را نقل کرد: «قهوه نوشیدنی محبوب دنیای متمدن است.»

قاره آمریکا

قهوه در قاره آمریکا از برزیل آغاز شده است. قاره آمریکا قهوه برزیلی معروف خود را مدیون شخصی به نام فرانسیسکو دوملو پالتا (Fransisco de Mello Palheta) است که توسط امپراتور به فرانسه فرستاده شد تا بذر گیاه قهوه را به این قاره بیاورد. امپراتور در آن زمان از اروپا دیدن کرده بود و نوشیدنی قهوه را از آنجا شناخته بود.
فرانسویان تمایلی به دادن بذر به آمریکایی‌ها نداشتند اما از آنجایی که فرانسیسکو چهره خوب و زیبایی داشت، همسر پادشاه فرانسه دسته گل بسیار بزرگی برای او فرستاد. در میان این دسته گل به اندازه کافی دانه‌های قهوه گذاشته شده بود تا بتواند یک صنعت میلیارد دلاری را در برزیل راه‌اندازی کند.
مسافران، ماموران و افراد مختلف در سفرهای خود به قاره‌های دیگر دانه‌های قهوه و بذر گیاه قهوه را حمل می‌کردند و قهوه در نهایت به گیاهی جهانی و یک نوشیدنی محبوب تبدیل شد. کشت قهوه در بعضی از نقاط دنیا موفقیت‌آمیز بود و صنعتی بزرگ به راه می‌انداخت و در بعضی مناطق عمری چندانی نداشت.
باورش دشوار است اما ملت‌هایی بر پایه کشت و تجارت قهوه رشد و توسعه یافته‌اند و کشورهای فقیر و ناتوانی با تجارت قهوه به کشورهایی مدرن و پیشرفته تبدیل شدند. در اواخر قرن ۱۸ قهوه به یکی از پرسودترین کالاهای تجاری در دنیا تبدیل شد.

دوازده کشور برتر صادارت قهوه در سال ۲۰۲۲

تولید مقادیر زیاد قهوه یک هدف بلندپروازانه برای اکثر کشورهای تولیدکننده قهوه است. این یک جنگ اعصاب روزانه است که در آن کشاورزان خرد قهوه برای بقا با تمام قوا مبارزه مبارزه می‌کنند.تولیدکنندگان قهوه با قیمت‌های پر نوسان (و اغلب بسیار پایین) مبارزه می‌کنند. بیماری‌های گیاه قهوه، آفات چالش‌های حمل و نقل ناامیدی‌های بازاریابی و صنعتی شدن کشاورزی در کشور‌های پیشرفته روز‌به‌روز این مبارزه رو سخت‌تر می‌کند.
کشورهایی وجود دارند که بر این موانع غلبه می‌کنند و از کشاورزان خرد خود حمایت می‌کنند تا به رقابت تولید قهوه ادامه بدهند.
محصول قهوه در یک ناحیه به‌خصوص به اسم کمربند قهوه رشد و پرورش پیدا می‌کند. این کمربند ویژگی‌های دمایی و ارتفاعی خاص لازم پرورش قهوه رو مهیا کرده است. پایین خط استوا و مناطقی از جمله قهوه آفریقا، آسیا، آمریکای لاتین و کارائیب را در بر می‌گیرد و قهوه را به یک محصول جهانی تبدیل می‌کند.
این پرورش‌دهندگان به زیرساخت‌ها، حمایت‌ها و آموزش‌هایی که از سازمان‌های دولتی، تعاونی‌ها و سازمان‌های غیرانتفاعی دریافت می‌کنند، بستگی دارند.

برزیل؛ بزرگترین تولیدکننده قهوه دنیا

برزیل به تولید انبوه قهوه معروف است. در قرن هجدهم، برزیل کشت قهوه رو در شمال کرد. امروزه حدود ۳۰۰۰۰۰ کشاورز قهوه در برزیل حدود ۴۰ درصد قهوه جهان را تولید می‌کنند. و این عدد بسیار چشمگیر است.
جالب است بدانید تقریباً ۱.۸ میلیون هکتار در برزیل زیر کشت محصولات قهوه است. عربیکا با ۷۰ درصد از دان قهوه که در این کشور رشد می‌کند، اکثر تولیدات قهوه برزیل رو در اختیار دارد، البته این مقدار تولیدات دان سبز قهوه اس. در برزیل، ۳ درصد از درآمد صادراتی از دان قهوه است.
قهوه در برزیل در مناطق Minas Gerais، Bahia، Rondonia و Espírito Santo کشت می‌شود. ایالت Minas Gerais یا ماینس آیرس حدود ۵۳ درصد از درختان قهوه را پرورش و نگهداری می‌کند.

اتیوپی شیرین‌ترین و شاید بهترین قهوه دنیا

همانگونه که گفته شد داستان قهوه دنیا از چوپانی به اسم کالدی شروع شد. قهوه عربیکا شاید بعدها و توسط شخص دیگری کشف یا ابداع شد، اما این‌که یک بز باعث به وجود آمدن یکی از بزرگترین تجارت‌های دنیا شد که حتی اقتصاد تعداد زیادی از کشورها به این محصول وابسته است بسیار جالب است. امروزه ۲۰ میلیون نفر از ۱۰۰ میلیون اتیوپی در صنعت قهوه مشغول به کار هستند و اتیوپی تقریباً اقتصادش به قهوه و محصولات قهوه گره خورده است. اتیوپی مناطق مختلفی دارد و در هر منطقه فرهنگ قهوه به شکل خاص و ویژه‌ای است. این قهوه‌ها با طعم‌های گلی و توت سیاه و چای سیاه معروف هستند. تقریباً تمام محصول قهوه اتیوپی شیرینه و طعم میوه‌های شیرین مثل هلو و توت‌فرنگی را همراه خودش دارد. تقریبا اکثر قهوه اتیوپی به‌صورت خیس پردازش می‌شود. مراسم قهوه دوست داشتنی اتیوپی که اغلب جزو مهم ترین مناسبت‌های اجتماعی آن‌ها به حساب می‌آید، برای نسل‌ها منتقل شده است. این نشانه برجسته دوستی و مهمان نوازی یک مراسم با تشریفات است.

ویتنام؛ قطب جدید روبوستای جهان

کشور ویتنام دراین لیست داستان کاملا متفاوتی دارد. این کشور یک تازه وارد به صحنه تولید قهوه جهانی و شگفت انگیز است.
ویتنام یک تازه وارد در دنیای قهوه نیست بلکه صادرات قهوه این کشور خیلی دیر آغاز شد. این کشور که جایگاه دوم تولیدات قهوه دنیا را دارد از سال ۱۸۰۰ قهوه به این کشور راه پیدا کرد. اما تا سال ۱۹۹۰ میلادی کسی به فکر صادارت قهوه ویتنام نبود. بعد از توجه ویژه ویتنام به قهوه، تقریباً ۹۵ درصد قهوه زیرکشت ویتنام از دان روبوستا تشکیل شد. فقط ۵ درصد و یا حتی کمتر از محصول قهوه ویتنام عربیکاس. جالبه بدانید که بعد از مدت‌ها ویتنام روی محصول روبوستای خودش در حال آزمایش‌های متعدد است تا یک محصول با کیفیت عربیکا و روبوستای بالا تولید کند. با این کار ممکن است محصول بسیار رقابتی تولید کند به طوری که کشت دان عربیکا در آمریکا و آفریقا به‌طور کلی از میان برود. اکثر زمین‌های کشت قهوه ویتنام رو مزارع کوچیک 2 تا 3 هزار هکتاری تشکیل می‌دهند.
اگرچه ویتنام یک تولیدگننده بزرگ قهوه در جهان است اما مردم ویتنام هنوز هم چای رو به قهوه ترجیح میدهند. شما در ویتنام ورژن‌های مختلفی از نوشیدنی‌های گرم مثل کاپوچینو می‌بینید که در تمام دنیا نظیر ندارد به‌طور مثال کاپوچینو ویتنام یک تخم مرغ خام را هم همراه خودش دارد. !

کلمبیا

کلمبیا تاریخچه‌ای طولانی در قهوه دارد. سنت‌ها و سبک‌های زندگی منحصر به فرد در سراسر صنعت قهوه شکل گرفته و زندگی مردم کلمبیا را همراه خودش تغییر داده است. قهوه در اوایل دهه ۱۷۰۰ وارد کلمبیا شد و در اواخر دهه ۱۸۰۰، یک محصول فراگیر بود.
در کلمبیا حدود 2.3 میلیون هکتار زمین با قهوه کاشته شده است. در دهه ۱۹۶۰، تقریباً ۹۰ درصد از صادرات کلمبیا را به‌خود اختصاص داد. اگرچه این رقم در حال حاضر بسیار کمتر است، قهوه همچنان مهم ترین صادرات کشاورزی است.
حدود 555 هزار تولید کننده قهوه در کلمبیا وجود دارد. مزارع قهوه معمولاً تحت مالکیت یا اداره شرکت‌های بزرگ نیستند. اکثر مزارع قهوه کلمبیا (95 درصد) متعلق به خانواده‌های کلمبیایی هست.
کلمبیایی‌ها معمولاً صبح خود را با تینتو شروع می‌کنند. تینتو یک فنجان قهوه تیره است که همراه یک شکر مخصوص کلمبیایی شیرین شده است. گاهی اوقات مردم به این نوشیدنی گرم و جذاب مقدار دارچین برای طعم‌های اسپیایسی اضافه می‌کنند.

اندونزی؛ یکی از قدیمی‌ترین تولیدکنندگان

اندونزی دارای تاریخچه طولانی قهوه است که به قرن 17 باز می‌گردد. در آن زمان، مزارع در جاوه ایجاد شد و اندونزی را به یکی از اولین کشورهای خارج از عربستان و آفریقا تبدیل کرد که به کشت این محصول و ترویج تولید عربیکا پرداخت.
درست مثل کلمبیا، تاریخچه قهوه در اندونزی به سال ۱۶۰۰ یا قرن ۱۷ میلادی برمی‌گردد. اندونزی اولین کشوری بود که خارج از عربستان و آفریقا برای اولین‌بار به کشت قهوه پرداخت. اگرچه اندونزی چهارمین تولیدکننده بزرگ قهوه دنیاست اما یک بیماری وحشتناک در قرن نوزدهم بود که تمام کشاورزان این کشور را ورشکست کرد. زنگ قهوه اسم این بیماری بود که مانند یک بلای سیاه یا طاعون کل اندونزی را فرا گرفت. از آن زمان اندونزی به تولید قهوه روبوستای مقاوم در مقابل بیماری توجه ویژه داشت و این باعث شد که اکثر محصول قهوه اندونزی دان روبوستا باشد. البته امروزه ۲۵ درصد محصول قهوه اندونزی دان عربیکا است.

هندوراس

داستان قهوه در هندوراس داستان رشد و موفقیت است. در حالی‌که اکنون بزرگترین کشور تولید کننده قهوه در آمریکای مرکزی است، ۵۰ سال پیش، به ندرت قهوه ای در این کشور وجود داشت.
بین سال‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۹۶، تولید ملی به میزان خیره‌کننده‌ای ۲۰۰ درصد افزایش یافت. زمین و خاک در هندوراس هر دو به‌خوبی برای تولید دانه‌های قهوه تخصصی سازگار هستند که در حال حاضر حدود ۳۰ درصد از کل صادرات قهوه را تشکیل می‌دهند.
مؤسسه قهوه هندوراس به ترویج تولید قهوه کمک می‌کند و به کشاورزان کمک می‌کند. این حمایت، همراه با پشتکار تولیدکنندگان قهوه، به شکوفایی این صنعت کمک کرده است.
اما مانند بسیاری از کشورهای تولیدکننده قهوه، درام و تراژدی نیز به‌دنبال داشته است. بلایای طبیعی، سقوط قیمت قهوه، و بیماری برگ قهوه تلفات خود را بر جای گذاشت.
با وجود این، قهوه اصلی ترین صادرات کشاورزی هندوراس است. در حال حاضر حدود 100 هزار نفر در هندوراس در حال کشت قهوه هستند.

پرو

قهوه در اوایل قرن ۱۸ وارد پرو شد. با این حال، صادرات محصول بیشتر طول کشید. اولین صادرات ثبت شده تا پایان قرن ۱۹ اتفاق نیفتاد.
در حال حاضر، بیش از 100هزار تولید کننده قهوه در مزارع کوچک با میانگین تنها ۳ هکتار به تولید قهوه مشغول هستند.
آنها گونه‌هایی را پرورش می‌دهند که در آمریکای لاتین رایج است، مانند بوربون، تیپیکا، کاتوای، کاتورا و موندو نوو.
مناطق کشت قهوه از شمال به جنوب ادامه دارد و شامل سن مارتین، جونین، کاجامارکا، آمازوناس، کوسکو می‌شود.
قهوه‌های پرو به دلیل مشخصات فنجانی ملایمشان طرفداران زیادی دارند. پرو همچنین در تولید قهوه‌های ارگانیک و سنتی شسته شده یا washed جایگاه ویژه دارد.

هند

در دهه ۱۶۰۰، دانه‌های قهوه از یمن به هند برده شد. در طول قرن ۱۸، بریتانیا مزارع تجاری قهوه را در هند افزایش داد.
اکنون210 هزار تولیدکننده قهوه در هند وجود دارد که عمدتاً تولیدکنندگان کوچک هستند. آنها هم دانه‌های عربیکا و هم دانه‌های قهوه روبوستا را عمدتاً در قسمت جنوبی هند در کارناتاکا، تامیل نادو و کرالا می‌کارند.
تمام قهوه‌های هند در جنگل‌هایی که شرایط ایده‌آل دمایی و رطوبتی دارند، در سایه درختان بلند زیرنور غیر‌مستقیم خورشید رشد می‌کنند. قهوه هندی به‌خاطر تند بودن، با رایحه‌هایی از میخک یا هل و اسیدیته پایین معروف است. قهوه در هند بیشتر برای صادرات است زیرا نوشیدنی ترجیحی در هند چای است. حتی هندی‌ها یک نوشیدنی مشهور به اسم چای ماسالا دارند که بسیار مشهوراست.

اوگاندا

قهوه بزرگترین صادرات در اوگاندا است. بسیاری از مردم به نوعی با تجارت قهوه مرتبط هستند. حدود ۸۷ درصد از تولیدات قهوه اوگاندا دان روبوستا است و فقط ۱۳ درصد از کل تولید خالص این کشور به دان قهوه عربیکا اختصاص دارد. در واقع اوگاندا بزرگترین تولیدکننده دان روبوستای آفریقا است.
اوگاندا قهوه را از طریق بسیاری از مناطق غرب، شرق و جنوب شرقی تولید می‌کند. مانند بسیاری از کشورهایی که تحت نفوذ بریتانیا بودند، چای نوشیدنی مورد علاقه در اوگاندا است، بنابراین فرهنگ سنتی قهوه وجود ندارد. درست عین هند و اندونزی.

گواتمالا

گواتمالا برای مدتی یکی از برترین کشورهای تولید کننده قهوه در آمریکای مرکزی بوده است. بیش از 100 هزار نفر که اکثراً بومی گواتمالایی هستند در این بخش مشارکت دارند.
خاک آتشفشانی غنی و ریزاقلیم به ایجاد قهوه‌های غنی کمک می‌کند که نت‌هایی از شکلات یا حتی ادویه دارند.
قهوه گواتمالا در بخش جنوبی این کشور، از شرق به غرب، کشت می‌شود. ارتفاعات به‌ویژه برای تولید قهوه ایده‌آل هستند، آب و هوای خنک‌تر و خاک غنی دارند.
آنتیگوا دارای سه آتشفشان و خاک آتشفشانی غنی است که برای پرورش قهوه ایده‌آل هستند. ارتفاعات بالا در منطقه Huehuetanango به قهوه‌ها اسیدی ترد و شیرینی شبیه کارامل می‌دهد. در نزدیکی مرز هندوراس، شرایط ابری در Nuevo Oriente یک دم نوش متعادل و پر بادی و سنگین تولید می‌کند.

نیکاراگوئه

تولید قهوه در نیکاراگوئه در اواسط دهه ۱۸۰۰ آغاز شد. ظرف دو دهه کوتاه، این محصول به بزرگترین محصول صادراتی کشور تبدیل شد. ۱۰۰ سال بعدی برای نیکاراگوئه سال‌های پرباری بود.
با این‌حال، ناآرامی‌های سیاسی و اجتماعی بر تولید قهوه تأثیر گذاشت. اکنون 330هزار نفر در برخی از جنبه‌های این صنعت مشغول به کار هستند، بنابراین حدود ۱۵ درصد از نیروی کار کشور در بخش تولید و صادرات قهوه مشغول هستند.
نیکاراگوئه قهوه عربیکا را با نت‌هایی از مرکبات گلی و لطیف تا روشن تولید می‌کند. قهوه فقط در پنج منطقه در شمال کشت می‌شود: Jinotega، Matagalpa، و Nueva Segovia.

مکزیک

در مکزیک، قهوه شروع کندی داشت. اگرچه این محصول در دهه ۱۷۰۰ وارد شد، صادرات موادمعدنی توجه بیشتری را به خود جلب کرد. کشت قهوه در دهه ۱۹۷۰-۱۹۹۰ رونق گرفت. سپس کاهش قیمت قهوه در اوایل دهه ۱۹۹۰ و مشکلات داخلی تولید قهوه را ویران کرد.
تعاونی‌ها برای حمایت از تولیدکنندگان و کمک به فروش قهوه در خارج از کشور وارد عمل شدند. بیش از ۵۰۰ هزار نفر، عمدتاً بومی مکزیک، در مزارع کوچکتر از سه هکتار قهوه تولید می‌کنند.
قهوه مکزیکی به خوبی شناخته نشده است، اما اغلب دارای پروفایل‌های میوه‌ای لذت بخش و بدنی سبک‌تر است. بیش از ده ایالت قهوه تولید می‌کنند که عمدتاً در جنوب هستند. شیوع بیماری زنگ برگ قهوه که در سال ۲۰۱۱ آمریکای مرکزی را تحت تأثیر قرار داد به مکزیک رحم نکرد.
تولید نصف شد. اکنون مکزیک با ۶۰ درصد تولید جهان بزرگترین تولیدکننده قهوه ارگانیک در جهان است کشت و تولید قهوه در ایران.

اقتصادسبز آنلاین / اقتصاد سبز آنلاین / اقتصادسبز / اقتصاد سبز / صنایع غذایی / صنعت غذا / کشاورزی / پایگاه خبری صنعت غذا