سرویس بین‌الملل اقتصادسبز- شیما نصیری:
اقتصادسبز آنلاین: شیوع ویروس کرونا نه تنها بر سلامت عمومی جهانیان، بلکه در تمام مراحل تأمین و زنجیره ارزش صنایع مختلف تأثیر بسزایی داشته است. در واقع حدود 94 درصد از تولیدکنندگان، عرضه‌کنندگان و سایر فعالان صنایع جهان تحت تأثیر این پاندمی قرار گرفته که در ماه‌های اخیر سال 2020 میلادی، استراتژی‌های گوناگونی را به منظور مبارزه با این بحران جهانی و به نوعی همراهی کردن با شرایط موجود، تبیین کردند. چرا که اکثر صنایع می‌دانند، این ویروس بحرانی نیست که بتوان در طول چند ماه از آن رهایی یافت و اثرات آن را به‌طور کامل پاک کرد.صنایع مواد غذایی و نوشیدنی جهان نیز از این تأثیرات پاندمی ویروس کرونا در امان نبوده و دچار نوسانات شدیدی طی یک سال گذشته شده است. اهمیت بیشتر این اثرات زمانی نمایان می‌شود که با این واقعیت روبه‌رو می‌شویم که چین از بزرگترین بازارهای واردات و صادرات مواد غذایی و نوشیدنی در سطح جهان به‌شمار می‌رود و آغاز این بحران ناشی از کرونا ویروس از کشور چین توانست بیشترین فشار را بر روی این بازار قدرتمند جهانی وارد کند.در گام نخست، بازار جهانی صنایع غذایی و نوشیدنی در بخش زنجیره ارزش نیروی انسانی و کار دچار خسارت شد و پس از آن بخش خدمات غذا و همچنین طیف توزیع و موجودی مواد غذایی و نوشیدنی متحمل خسارت‌های سنگینی شدند. در این میان رستوران‌ها و کافه‌ها در چندین ماه مجبور شدند، در خاموشی مطلق به سر ببرند و بعد از چندین ماه شوم، مجددا به بازار باگردند. البته این بازگشت به بازار هم به‌طور کامل نبوده و آنها مجبور شدند، بخش عمده فعالیت خود را در زنجیره غذایی آنلاین متمرکز کنند. لازم به ذکر است که طی یک سال گذشته، مردم جهان با یک تغییر عمده در سبک زندگی خود روبه‌رو شدند و به‌دلیل فشار مضاعفی که پاندمی ویروس کرونا بر روی آنها داشته، این تغییرات را به سرعت پذیرفته و در زندگی خود نهادینه کردند. بنابراین تغییر سبک زندگی مردم جهان، به تغییر سبک غذایی و تغذیه آنها نیز منجر شد که همین امر تأثیر مستقیم در بازار جهانی صنایع مواد غذایی و نوشیدنی جهان گذاشت. علاوه بر افزایش سفارشات آنلاین غذا بر اثر این تغییر سبک زندگی، رشد استفاده از مواد غذایی بسته‌بندی نیز رخ داد که این امر تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان موادغذایی و نوشیدنی در سراسر جهان را مجبور کرد در بخش تولید و عرضه محصولات خود تغییرات اساسی ایجاد کنند.
زنجیره تأمین مواد اولیه غذایی، فشار مضاعف ناشی از پاندمی ویروس کرونا
پاندمی ویروس کرونا در تمام مناطق از جمله آمریکای شمالی، اروپا، آسیا-اقیانوسیه و دیگر نقاط جهان تأثیر گذاشته است، اما می‌توان گفت مناطق آسیا-اقیانوسیه و اروپا بیشترین تأثیرات را از این ویروس گرفته‌اند و کشورهایی چون ایتالیا، اسپانیا، آلمان و فرانسه در اروپا و چین، ژاپن و کره جنوبی در آسیا-اقیانوسیه متحمل فشارها و تغییرات سنگین تری در بخش صنایع مواد غذایی و نوشیدنی نسبت به سایر کشورهای دنیا شدند.
در این میان، از بخش زنجیره تأمین موادغذایی هم نمی‌توان چشم پوشی کرد، زیرا این بخش هم دچار اختلالاتی شد که برندهای بزرگ غذایی و نوشیدنی دنیا را مستقیما تحت تأثیر قرار داد. بهعنوان مثال، شرکت «کوکاکولا» در تأمین مواد اولیه خود از چین دچار مشکل شد و درخواست خود را با تأخیرهای زیادی دریافت کرد. همین امر موجب شد تا واحد تولید و عرضه محصولات این برند بین‌المللی دچار اختلال شود تا این‌که پس از تغییراتی در میزان عرضه و تولید محصولات در نیمه دوم سال 2020 میلادی بتواند تا اندازه‌ای به بازار جهانی بازگردد. محصولات کشاورزی که ماده اولیه اصلی برای مراحل بعدی در زنجیره ارزش غذایی را تشکیل می‌دهند، بهعنوان منبع بالقوه گلوگاه برای صنایع غذایی و آشامیدنی به شمار می‌روند. این امر خصوصاً در مورد کشورهایی مانند استرالیا که محصولات شیمیایی اساسی و محصولات محافظت از محصول در مقیاس وسیع را از چین وارد می‌کنند، صادق است. چین میزبان تعداد قابل توجهی از تولیدکنندگان در مقیاس بزرگ است که تقریبا 30 تا 35 درصد از تولید جهانی مواد شیمیایی را تشکیل می‌دهد. این کشور در میان بزرگترین تولیدکنندگان سموم دفع آفات آماده و مواد موثری است که برای تشکیل پایه محصولات مختلف محافظت از محصول در کشورهای واردکننده استفاده می‌شود. در این میان، عواملی مانند تدارکات ضعیف به دلیل کنترل ترافیک و محدودیت در رفت و آمد عمومی در کشور چین می‌تواند منجر به اختلال در تأمین مواد اولیه اصلی شود. بنابراین چنین اتفاقی، ممکن است در کوتاه مدت بر الزامات صنعت کشاورزی و مواد غذایی تأثیر نگذارد، اما در طولانی مدت تأثیر قابل توجهی بر صنایع غذایی و نوشیدنی کشورهای واردکننده می‌گذارد و باعث ایجاد انگیزه در کشورها به منظور جستجوی شرکای جایگزین، از نظر جغرافیایی و تولیدکننده، شود.
پاندمی کرونا، مسبب توسعه غیرمنتظره بازار موادغذایی ارگانیک
بسیاری از کارشناسان و متخصصان معتقدند که طی یک سال گذشته، بحران پاندمی کرونا ویروس موجب شده تا مصرف‌کنندگان در سراسر جهان به ویژه اتحادیه اروپا، به خرید مواد غذایی و نوشیدنی با کیفیت بالاتر و مطمئن تر روی آورند و به منظور افزایش سیستم ایمنی و تأمین سلامت جسمانی خود، بیش از گذشته به تغذیه‌شان اهمیت دهند. این رشد تمرکز بر روی سلامتی مصرف‌کنندگان و تغییر سبک و عادات غذایی موجب شده که میزان تقاضا برای مصرف مواد غذایی و نوشیدنی ارگانیک بیش از حد تصور رشد پیدا کند و اکثر مصرف کنندگان به سوی خرید این محصولات ارگانیک جذب شوند.
از این‌‌رو در طول نیمه دوم سال 2020 میلادی، بیش از 75 درصد کشورهای اروپایی با رشد فروش محصولات غذایی ارگانیک بین 40 تا 55 درصد مواجه شده اند که طی سال‌های اخیر بی سابقه و کم‌نظیر بوده است. این روند صعودی موجب شده که شرکت‌های تولیدکننده مواد غذایی ارگانیک اروپا با رشد شاخص سهام خود در بورس جهانی هم روبه رو شوند که این رویه به توسعه بازار جهانی مواد غذایی و نوشیدنی ارگانیک کمک شایانی کرده است. در واقع مصرف کنندگان در پی شیوع گسترده ویروس کرونا، به دلیل آگاهی بیشتری که نسبت به مصرف مواد غذایی ارگانیک و رشد سیستم ایمنی و سلامت خود پیدا کرده‌اند، بخش عمده موادغذایی مصرفی خود را از این مواد ارگانیک تهیه می‌کنند و به همین دلیل سرعت رونق این بازار بیش از حد انتظار بالا رفته است. البته برخی دیگر از کارشناسان تغذیه معتقدند که این افزایش سطح آگاهی برای همیشه در ذهن مردم جهان حک شده و به همین دلیل بسیاری از عادات غذایی آنها که در دوره پاندمی ویروس کرونا تغییر یافته، به همان صورت باقی خواهد ماند و دائمی می‌شود. بنابراین می‌توان گفت که توسعه بازار جهانی مواد غذایی و نوشیدنی ارگانیک هم مدت زمان مشخصی نخواهد داشت و به یک روند صعودی دائمی تبدیل می‌شود که شیوع ویروس کرونا برای این بازار به ارث خواهد گذاشت.
بیشتر بخوانید: رباتی که موجودی موادغذایی فروشگاه را چک می‌کند
رشد ارزش بازار جهانی تجارت الکترونیکی غذا و نوشیدنی به 22.4 میلیارد دلار
با وجود تمام این نوسانات و فشارهایی که صنایع مواد غذایی و نوشیدنی در جهان بر اثر شیوع ویروس کرونا متحمل شدند، اما نسبت به سایر صنایع جهانی در طول یک سال گذشته گردش مالی مثبتی را به‌خود اختصاص داد و این گردش مالی در سطح جهانی به رشد بالای 5.5 درصد دست یافت. چرا که میزان تقاضای مواد غذایی و نوشیدنی در سراسر جهان کاهش نیافته، بلکه سبک غذایی و تغذیه در این میان تغییر کرده است. از این رو اکثر مردم برای رعایت اصول بهداشتی، به آشپزخانه‌های خود بازگشته و میزان مصرف مواد غذایی آنها برای طبخ انواع غذاهای خانگی افزایش چشمگیری داشته است. بهعنوان مثال، تقاضای داخلی پاستا و ماکارونی در ایتالیا در طول دو ماه حدود 25 درصد و تقاضای خارجی آن 40 درصد افزایش یافته که طی سال‌های اخیر بی سابقه بوده است.
بنابراین می‌توان گفت که بازار خرده فروشان در حال رشد قابل توجهی در سطح جهان هستند و تجارت الکترونیکی در این حوزه نیز افزایش بسزایی یافته است. زیرا بیش از 85 درصد مردم برای تهیه مواد غذایی خود ترجیح می‌دهند از خدمات خریدهای آنلاین استفاده کرده و برای حفظ فاصله اجتماعی، کمتر به فروشگاه‌ها مراجعه کنند. از این رو می‌توان گفت که طی یک سال گذشته، بازار جهانی تجارت الکترونیک صنایع مواد غذایی و نوشیدنی بیشترین رشد و توسعه را تجربه کرده که در کل کشورهای دنیا بی سابقه بوده است.
از این رو، ارزش بازار جهانی تجارت الکترونیکی غذا و نوشیدنی از 14.9 میلیارد دلار در سال 2019 میلادی به 22.4 میلیارد دلار تا پایان سال 2020 میلادی رسید و بالاترین روند صعودی خود را طی سال‌های گذشته تجربه کرد. همین روند صعودی نشان می‌دهد مردم هنوز هم ترجیح می‌دهند موادغذایی و نوشیدنی مورد نیاز خود را به صورت آنلاین خریداری کنند. به همین دلیل، انتظار می‌رود تا سال 2023 میلادی، این بازار تجارت الکترونیکی با 23.4 درصد رشد به ارزشی معادل 34.6 میلیارد دلار برسد که منطقه آسیا- اقیانوسیه بیشترین سهم را از این بازار به خود اختصاص داده است. افزایش کاربران تلفن‌های هوشمند، در کنار پاندمی ویروس کرونا، مهمترین دلیل افزایش فروش تجارت الکترونیک در بخش مواد غذایی و نوشیدنی دنیا بوده و هستند. زیرا در سال 2019 میلادی، کاربران گوشی‌های هوشمند جهان به 3.2 میلیارد نفر رسیدند که پیش بینی می‌شود تا پایان سال 2021 میلادی به این رقم بیش از 600 میلیون نفر افزوده شود. نکته جالب توجه اینجاست که تنها 200 میلیون از این 600 میلیون نفر از کشور چین و هند خواهند بود که می‌تواند فروش آنلاین مواد غذایی در این کشورها را نسبت به سایر کشورهای دنیا، بیشتر تحت تأثیر قرار دهد. به عنوان مثال، کمپانی «جنرال میلز» که از تولیدکنندگان بزرگ مواد غذایی جهان و مستقر در ایالات متحده امریکاست، در اواسط سال 2020 میلادی شاهد رشد 10 درصدی فروش آنلاین مواد غذایی خود از ابتدای سال بوده است و پیش‌بینی کرده که تا سال 2022 میلادی، بخش خرید آنلاین جهان می‌توان به یک تجارت 100 میلیارد دلاری تبدیل شود. همچنین انتظار می‌رود تا سال 2023 میلادی، خریدهای آنلاین از خرده فروشی‌ها هم تا بیش از 22 درصد رشد پیدا کند، زیرا با وجود آغاز واکسیناسیون در سراسر جهان، باز هم چند سال به طول می‌انجامد تا این روند به طور کامل اجرایی شود و بتوان به‌صورت کامل از این ویروس رها شد. بنابراین انتظار رشد بازار جهانی خرید و فروش آنلاین موادغذایی و نوشیدنی دور از تصور نیست و می‌تواند نقطه قوت شیوع ویروس کرونا در سراسر دنیا باشد.
در این میان بازیگران اصلی بازار جهانی تجارت الکترونیک مواد غذایی و نوشیدنی شامل شرکت‌هایی همچون پپسی، وال مارت، جنرال میلز، آمازون، پی پاد، Google Express، Nature Box، Costco، Thrive Market و Kroger می‌شوند که تاکنون هم بیشترین گردش‌های مالی در این حوزه را نسبت به سایر رقبا به خود اختصاص داده‌اند.
