مهندس محمدرضا جمشیدی

پیمان فروهر، دبیر انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان آب‌های معدنی و آشامیدنی چند روز پیش در مصاحبه‌ای با بیان این‌که در حال حاضر ظرفیت تولید سالانه 20 میلیارد لیتر آب بسته‌بندی در کشور وجود دارد، اما تنها حدود 1.2 میلیارد لیتر در داخل تولید می‌شود، از روند نزولی صادرات تولیدات این مجموعه ابراز نگرانی کرده بود.
این موضوع که ظرفیت لازم برای تولید انواع آب بسته‌بندی در کشور مهیا شده است، اما تنها حدود یک بیستم آن تولید می‌شود، نکته‌ای است که قطعاً سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در این بخش را با اما و اگرهای بسیاری توأم کرده است.
البته ناگفته نماند از اواخر دهه 60 – که نخستین کارخانه بسته‌بندی آب معدنی طبیعی ایران آغاز به‌کار کرد – تا به امروز یعنی در حدود 4 دهه، شاهد رشد و شکوفایی این صنعت بوده‌ایم و تعداد تولیدکنندگان در اقصی‌نقاط کشور به 200 واحد تولیدی رسیده است، اما ظرفیت پایین تولید از یک‌سو به‌دلیل مصرف سرانه پایین در کشور و از سوی دیگر مصائب پرشمار صادرات در عمل، بنیه اقتصادی این صنعت رو به رشد در کشور را ضعیف کرده است.
اگرچه به‌خصوص در طول یک دهه گذشته شاهد ارتقای مصرف سرانه انواع آب‌های بسته‌بندی اعم از معدنی و آشامیدنی در کشور بوده‌ایم، اما در طول 3 سال اخیر به‌دلیل بروز کرونا و شاید هم به‌دلیل افزایش قیمت ناخواسته تولیدات این بخش از سرعت ارتقای مصرف سرانه کاسته شد و حتی در دوران کرونا تا 40 درصد کاهش مصرف گزارش شده است.
در حقیقت افزایش قیمت پت به‌عنوان مهم‌ترین ماده اولیه صنعت تولید آب بسته‌بندی که 50 درصد نرخ محصول را به خود اختصاص می‌دهد و همچنین افزایش بهای حمل و نقل و تورم تحمیلی به تولید در کشور از مهم‌ترین عوامل افزایش قیمت انواع آب‌های معدنی و آشامیدنی به‌شمار می‌رود.

بیشتر بخوانید: کشف آنتی‌بیوتیک جدید از یک باکتری بیماری‌زا در سیب‌زمینی

در زمینه صادرات هم به‌دلیل افزایش بهای حمل و نقل، عدم همکاری سیستم بانکی با تولیدکنندگان و… صادرات سالانه این بخش، کمتر از 2 میلیون دلار است که به نسبت سرمایه‌گذاری‌های انجام شده، بسیار اندک است.
بر پایه آخرین آمار اعلام شده از سوی سازمان‌های ذی‌ربط هم‌اکنون بالغ بر 200 واحد تولیدی در زمینه آب‌های بسته‌بندی به ثبت رسیده است که حدود 172 واحد فعال‌تر هستند و از این تعداد 77 واحد تولیدکننده آب آشامیدنی و 95 واحد آب معدنی هستند؛ اما بی‌شک، یکی از مهم‌ترین چالش‌ امروز این صنعت، کمبود مصرف سرانه آب‌های بسته‌بندی در ایران است.

مصرف سرانه آب بسته‌بندی ایرانی‌ها یک دهم کشورهای منطقه
به‌رغم همه جهش‌های صورت گرفته، امروز سرانه مصرف آب‌های بسته‌بندی در ایران 15 تا 20 لیتر برآورد می‌شود و این در حالی است که در کشورهای همسایه نظیر ترکیه 130 لیتر، عربستان 100 لیتر، قطر 103 لیتر و لبنان 24 لیتر مصرف سرانه وجود دارد؛ یعنی به‌عبارتی ایرانی‌ها، یک دهم کشورهای منطقه، آب بسته‌بندی مصرف می‌کنند.
مصرف سرانه این محصولات در کشورهای اروپایی نظیر ایتالیا 188 لیتر، اسپانیا 121 لیتر، آلمان 177 لیتر و فرانسه 122 لیتر گزارش شده است که حاکی از پایین‌بودن مصرف سرانه آب‌های بسته‌بندی در کشور دارد.
اما جدا از عدم همکاری سیستم بانکی، افزایش روزافزون هزینه‌های تولید به‌خصوص مواد اولیه بسته‌بندی این صنعت مصرف سرانه پایین و موانع متعدد پیش‌روی صادرات این بخش در طول سال‌های اخیر و نیز افزایش هزینه حمل و نقل، مانع دیگری بر سر راه توسعه این صنعت قرار داده است.
باتوجه به این‌که آب‌های بسته‌بندی شده، کالایی سنگین، حجیم و ارزان به‌شمار می‌روند، بنابراین حمل و نقل، نقش تعیین‌کننده‌ای در قیمت تمام شده ایفا می‌کند و از این‌رو درصورت نگاه حمایتی برای صنعت، انتظار می‌رود یا در این بخش، مساعدت‌هایی صورت پذیرد و یا مالیات بر ارزش افزوده این صنعت، حذف یا تعدیل شود. در نهایت این‌که دولت برای تأمین پلی‌اتیلن به عنوان ماده اصلی بسته‌بندی این صنعت، تمهیداتی بیندیشد تا راه ارتقای مصرف سرانه انواع آب‌های بسته‌بندی و رونق این صنعت پرمزیت در کشور هموار شود.