اقتصادسبز آنلاین: شرکت تروند زعفران قائنات از سردمداران شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه کشاورزی است که سال‌هاست در زمینه تحقیقات و آموزش در زمینه زعفران فعالیت خود را بسط و گسترش داده است و امروزه در بازارهای بین‌المللی حرف‌‏هایی برای گفتن دارد در واپسین روزهای سال 1401 که به نام حمایت از دانش‌بنیان‌ها نامگذاری شده بود بی‌مناسبت ندیدیم تا پای صحبت‌های دکتر محسن احتشام مدیرعامل شرکت «تروند زعفران» بنشینیم که با هم ماحصل آن را می‌خوانیم:

آخرین وضعیت تولید زعفران در کشور به چه شکل است؟
در رابطه با برداشت زعفران ارقام و آمار متفاوتی در این مدت منتشر شد براساس آخرین آمار دفتر گیاهان دارویی وزارت جهادکشاورزی امسال 350 تن زعفران برداشت شد. اما از کشاورزان شنیدیم که برداشت زعفران امسال مطلوب بود اما ایده‌آل نبود. همچنین در مناطقی مختلف که شرایط آب‌وهوایی مناسب بود و زمستان سختی نداشتند میزان برداشت زعفران بسیار مناسب بود. از طرفی سطح زیرکشت زعفران دیگر محدود به خراسان بزرگ نیست بلکه در اقصی‌نقاط کشور مثل اصفهان‌، کرمانشاه، فارس، گلستان، شاهرود، همدان زعفران کشت می‌شود. اما می‌توان نتیجه گرفت که میزان برداشت کمتر از 300 تن نبوده است چرا که نزدیک به 260 تن زعفران صادر شده است. با توجه به فصل برداشت در 6 ماه دوم سال در ماه پایانی سال 1401 افزایش صادرات زعفران را داشتیم.

با توجه به میزان صادرات بازار داخل سهم ناچیزی از مصرف زعفران را داراست؟
با توجه به افزایش قیمت زعفران میزان مصرف زعفران داخل کشور بسیار کاهش پیدا کرده است. از طرف دیگر 85 درصد زعفران کشور صادر می‌شود و 15 درصد زعفران تولیدی کشور به مصرف بازار داخل می‌رسد. و اگر بخواهیم سرانه زعفران را به هر ایران یک گرم در نظر بگیریم 80 کیلو می‌شود که در بسیاری از موارد مصرف هر ایرانی به یک گرم هم نمی‌رسد و کمتر است البته با توجه به افزایش قیمت ارز قیمت زعفران هم افزایش می‌یابد و احتمال می‌رود آغاز سال 1402 روند صادرات زعفران افزایشی باشد.
آیا این میزان صادرات مختص خود زعفران است یا محصولات جانبی زعفران را هم شامل می‌شود؟
بخش عمده زعفران خام در بسته‌‌بندی‌های مختلف است. بسته‌بندی‌های یک کیلویی و نیم‌کیلویی بیشترین میزان صادرات را دارند. اما اگر بخواهیم عنوان کنیم که از طریق صادرات زعفران ارزش افزوده‌ای نصیب کشور می‌شود و زعفران با نام و نشان شرکتی خاص صادر می‌شود کمتر از 15 درصد است. اما خوشبختانه شرکت‌های دانش‌بنیان که محصولات فرآوری شده از زعفران تولید می‌کنند به تازگی سهمی از صادرات زعفران را به خود اختصاص داده‌اند. مثل اکسترکت زعفران، نوشیدنی زعفرانی، آرامش زعفرانی، دمنوش‌های زعفران و… و این امر سبب شده تا زنجیره ارزشی از زعفران شکل بگیرد.

شرکت تروند از سردمداران بحث دانش‌بنیان در زمینه زعفران است لطفاً با توجه به این‌که سال 1401 سال حمایت از دانش‌بنیان‌ها نامگذاری شده بود لطفاً کمی در رابطه با فعالیت‌های شرکت توضیح دهید.
ما نخستین شرکتی بودیم که در زمینه صنعت زعفران از معاونت علمی فناوری وقت نهاد ریاستی به عنوان شرکت دانش‌بنیان انتخاب شدیم آن‌هم به این دلیل که ما در منطقه قائنات زنجیره تأمین ارزشمندی را ایجاد کردیم که در واقع این زنجیره تأمین منشأ علمی داشت و نخستین واحد اصولی سورت، بسته‌بندی و صادرات را ایجاد کردیم. نکته مهم این است که ما کار را از آموزش شروع کردیم و سعی کردیم آموزش به کشاورزان را در اولویت قرار دهیم و محصول زعفرانی تولید کردیم که کمترین عارضه را دارد. زعفرانی را تولید کردیم که براساس استانداردهای جهانی کشت می‌شد و مبنای تولید براساس استانداردها و معیارهای خریداران حوزه اروپا بود. مثلاً باقی‌مانده سموم برای خریداران خارجی مخصوصاً اروپائیان بسیار مهم و به یک قانون تبدیل شده است. سم کلرپیریفوس باید میزان آن کمتر از 10 PPT باشد و اگر زعفرانی بالاتر از این میزان باقی‌مانده سموم در خود داشته باشد اصلاً خریداری نمی‌شود. ما سعی کردیم با آموزش و آگاهی دادن به کشاورزان و ایجاد زنجیره ارزش نه تنها باقی‌مانده سموم را به حداقل برسانیم بلکه زعفرانی مرغوب را از کشاورزان تحویل بگیریم. ما در قائنات با ایجاد یک زنجیره تأمین به یک زنجیره ارزش دست یافتیم. روش‌های علمی را با آگاهی بخشی به کشاورزان جایگزین روش‌های سنتی کردیم به‌دنبال علمی‌کردن روش کاشت و برداشت واحدی را احداث کردیم که فرآورده‌های جدیدی از زعفران تولید کرد. اکسترکت برای نخستین‌بار در کشور توسط شرکت تروند زعفران تولید شد که با روش اولتراسونیک و بدون هیچ صدمه‌ای به گیاه با محلود سرد و شکست مولکول تولید می‌شود و همین امر سبب شده تا محصول اکسترکت زعفران با استانداردهای تعریف شده اروپا منطبق باشد.
قرص جوشان زعفران، آدامس زعفرانی، دمنوش‌های زعفرانی اکسترکت زعفران با آویشن، اکسترکت زعفران با زنجبیل و… از جمله محصولات شرکت دانش‌بنیان تروند زعفران است. سعی کردیم در منطقه قائنات یک دستمان در دست خریداران خارجی و یک دستمان در دست کشاورزان زحمتکش منطقه باشد. همچنین زنجیره کشاورزی قراردادی را با کشت زعفران ارگانیک در منطقه قائنات پایه‌گذاری کردیم.
بیش از 150 هکتار از مزارع منطقه قائنات زیرکشت زعفران ارگانیک است که کشاورزان به‌صورت قراردادی با شرکت تروند زعفران همکاری می‌کنند. ما سعی کردیم با کشاورزی قراردادی بهره‌وری کشاورز را در منطقه افزایش دهیم.
البته همکاری کشاورزان نیز در این زمینه بسیار ارزشمند بود. چرا که با وجود کم آبی توانستند محصولی را تولید کنند که به دو برابر قیمت به فروش برسانند. از همین گروه کشاورزی تروند زعفران به‌دلیل ایجاد این ارزش افزوده و تولیدات استاندارد موفق به دریافت لوح تقدیر اهتمام به استانداردسازی از مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی شده است.