سرویس بین‌الملل اقتصادسبز – مونا مشهدی رجبی:
اقتصادسبز آنلاین: بازار نفت یکی از بازارهای بسیار مهم و استراتژیک است که پیش بینی آن برای فعالان اقتصادی و سیاستگزاران اهمیت زیادی دارد و عملکرد این بازار هم روی بازارهای کالایی در دنیا تأثیر زیادی دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد بازارنفت تحت تاثیر مسایل ژئوپولتیک به‌خصوص در منطقه خاورمیانه قرار دارد. زیرا کشورهای خاورمیانه بالغ بر 30 درصد نفت مصرفی دنیا را تولید می‌کنند و هر تحولی که موجب اختلال در تولید یا عرضه نفت شود، بازار را با تنش روبه‌رو خواهد کرد.
طبق گزارش مرکز مطالعات ریستاد انرژی دو عامل مهم اقتصادی هستند که می‌توانند روی قیمت نفت در سال 2020 میلادی تاثیر داشته باشد. اولین و اصلی‌ترین عامل وضعیت اقتصادی دنیا است. بیش از یک دهه از آغاز رکود اقتصادی قبلی در دنیا گذشته است و اخیراً پیش‌بینی‌هایی مبنی بر احتمال رکود در اقتصاد دنیا در سال 2020 مطرح شده است. در صورتی‌که این پیش‌بینی محقق شود و اقتصاد دنیا رکود را تجربه کند، بازار نفت در دنیا تحت تاثیر قرار می‌گیرد و قیمت آن کاهش می‌یابد.
در این گزارش آمده است: رکود اقتصادی به معنای کاهش تقاضا برای نفت در بخش‌های صنعتی و تولیدی است و کاهش تقاضا می‌تواند زمینه‌ساز افت قیمت نفت در بازار شود. از طرف دیگر کارشناسان بر این باور هستند که زیرساختهای اقتصاد دنیا ضعیف است و بار شدت رکود بیشتر خواهد بود. همچنین به‌دلیل بالا بودن سطح بدهی‌های دولتی در جهان، دولت‌ها هم نخواهند توانست حمایتی از اقتصاد بکنند و مانع از تشدید بحران اقتصادی شوند.
در نتیجه اگر اقتصاد دنیا این بار وارد رکود شود چالش‌های بیشتر و بزرگتری در بازار مشاهده خواهد شد. در رکود سال 2008، چین به عنوان موتور رشد اقتصادی دنیا محسوب می‌شد. این کشور که رشد اقتصادی دو رقمی داشت و صادرات و تولیدش با سرعت زیادی رشد می‌کرد، نقش مهمی در خارج شدن جهان از رکود داشت. ولی این بار چین هم با چالش‌های زیادی در اقتصاد داخلی مواجه است و نمی‌تواند در حل این معضل تلاشی بکند. برخی بر این باورند بحران موجود در اقتصاد چین خود شدت بحران در اقتصاد دنیا را بیشتر میکند و مسأله‌ای بسیار جدی است.
مسأله دیگری که روی بازار در سال 2020 تاثیر دارد، وضعیت سازمان اوپک است. اوپک بزرگترین کارتل نفتی در دنیا است و یک سوم نفت دنیا را تولید میکند به همین دلیل تصمیمات این سازمان می‌تواند تأثیر زیادی روی قیمت نفت در بازار داشته باشد. اما این تصویری است که در سال‌های گذشته از اوپک وجود داشته است. ما هم اکنون افول قدرت اوپک در عرصه بین‌الملل را شاهد هستیم. افت قدرت این سازمان در دنیا و قدرت گیری کشورهایی از قبیل امریکا و روسیه در بازار انرژی باعث شر تا معادلات قدرت در بازار نفت تغییر کند. تلاش امریکا برای تغییر نوع روابطش با روسیه هم تلاشی برای تعیین جایگاهش در بازار انرژی دنیا عنوان شده است. برخی از تحلیل‌گران خروج امریکا از توافق هسته‌ای و تحریم نفتی ایران را تلاشی برای افزایش سهمش در بازار جهان و پیدا کردن خریدارانی برای نفت تولیدی خود می‌دانند.
اوپک در سال‌های اخیر اقدام به کاهش تولید کرد تا از این طریق مانع افت قیمت نفت در بازار شود. البته این سیاست با موافقت و مشارکت کشور روسیه انجام شد زیرا روسیه هم تمایلی به تجربه افت قیمت نفت در بازار نداشت. اجرای سیاست کاهش تولید هنوز هم در بازار نفت ادامه دارد و اگر این سازمان اجرای سیاست مذکور را ادامه دهد، قیمت در بازار روند افزایشی خواهد داشت ولی با توجه به وضعیت کنونی حاکم بر بازار بعید به نظر می‌رسد این همراهی از طرف روسیه ادامه داشته باشد و این یعنی مرگ سیاستی که اوپک در 2 سال اخیر اجرا کرده است. همچنین اگر اقتصاد دنیا بحران را تجربه کند و شاهد افت نرخ رشد خود باشد، باید سیاست کاهش تولید اوپک با شدت بیشتری دنبال شود و همکاری کشورهای تولید کننده در این زمینه بیشتر و بیشتر شود.
فاکتورهای دیگر
مسأله دیگر افزایش توان تولید نفت در کشور امریکا و تبدیل شدن این کشور به یک تولید کننده بزرگ در دنیا است. امریکا در سال‌های قبل در زمره واردکنندگان نفت دنیا قرار داشت ولی از زمانی‌که سرمایه‌گذاری این کشور در تولید نفت شیل بیشتر شد و با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های روز دنیا توانست هزینه تولید نفت شیل را تقلیل دهد، تولید روزانه این کشور به بیش از 12 میلیون بشکه در روز رسید و توانست رکورد بزرگترین تولید کننده در دنیا را از آن خود بکند. افزایش توان تولید نفت در امریکا
و قرار گرفتن این کشور در جرگه صادرکنندگان نفت تغییر زیادی در ساختار سیاسی و بازاری نفت ایجاد کرد. در شرایط فعلی تاثیر اوپک در اقتصاد دنیا کمتر است و تحولات سیاسی و ژئوپولتیک این منطقه هم کمتر از قبل روی قیمت نفت در بازار اثر داشت زیرا حتی در‌صورت کاهش تولید یکی از کشورهای اوپکی – مانند وضعیتی که بعد از تحریم ایران اتفاق افتاد یا کاهش تولید عربستان بعد از حمله به زیرساختهای نفتی این کشور- امریکا می‌تواند نیاز بازار را تأمین کند و مانع از افزایش قیمت نفت شود. در این شرایط امریکا یک عضو اثر گذار در بازار است و تاثیر زیادی روی جهت‌گیری‌های قیمت نفت دارد.
البته یک فاکتور دیگر هم در بازار سال جاری اثر دارد و آن هم نتیجه تنش‌های بین ایران و امریکا است. در جریان ترور سردار سلیمانی و پاسخ ایران به حمله تروریستی قیمت نفت در بازار جهانی افزایش پیدا کرد.برخی از تحلیل گران نگران این مساله بودند ایران اقدام به بستن تنگه هرمز بکند یا در مسیر حمل بار در این تنگه اختلال ایجاد کند. سی ان ان در گزارش مفصلی اعلام کرده بود که اگر این اتفاق بیفتد قیمت نفت در بازار به مرز 200 دلار می‌رسد، ولی با فروکش کردن موج بحران، این خطر هم از بین رفت. بررسی‌ها نشان داده است تنش‌های ژئوپولتیک در خاورمیانه تأثیر زیادی روی قیمت نفت در بازار جهانی دارد زیرا این منطقه سهم زیادی از نفت دنیا را تولید میکند و انتقال بالغ بر 21 میلیون بشکه نفت به بازار مصرف از مسیر تنگه هرمز انجام می‌شود. به‌همین دلیل تنش و درگیری در این منطقه اثر بزرگی روی قیمت نفت در بازار دارد.
وضعیت بازار
برای تعیین قیمت نفت در بازار عرضه و تقاضای نفت اهمیت زیادی دارد. اخیرا سازمان‌های مهم بین‌المللی برای این‌که تصویری از بازار در سال 2020 ارایه دهند اقدام به پیش‌بینی میزان عرضه و تقاضا کردند ولی تأکید کردند در صورتی این پیش بینی‌ها محقق می‌شود که هیچ تنشی در بازار ایجاد نشود یا کشورهای بزرگ تولید کننده با بحران‌هایی از قبیل تنش‌های ژئوپولتیک یا جنگ روبرو نشوند.
آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش اخیر خود نوشت در سال 2019 میلادی تقاضای نفت در دنیا 1.1 هزار بشکه در روز نسبت به متوسط تقاضای این سال رشد خواهد کرد. این در حالیست که پیشتر عنوان شده بود تقاضا برای این منبع انرژی در دنیا در سال جاری 1.3 میلیون بشکه در هر روز بیشتر خواهد شد. این یعنی افت میزان تقاضا در سال جاری و به دنبال آن کاهش قیمت این منبع ارزشمند انرژی. البته در سال 2020 میلادی هم وضعیت بر همین منوال خواهد بود و میزان تقاضا نرخ رشد کمتری خواهد داشت.
آژانس بین‌المللی انرژی در این گزارش به وضعیت کنونی کشور عربستان و حمله به تأسیسات نفتی این کشور اشاره کرد و نوشت: انتظار می‌رفت بعد از این اتفاق و کاهش توان تولید عربستان قیمت نفت در بازار جهانی رشد کند ولی مشاهده شرایط کنونی بازار نشان می‌دهد که این اتفاق نیفتاد. دلیل این مسأله را می‌توان کاهش میزان تقاضا نسبت به برآوردهای قبلی و افزایش توان تولید امریکا که روزگاری به‌عنوان اصلی‌ترین و بزرگترین مصرف‌کننده و وارد کننده نفت محسوب می‌شود، دانست.
بالاخره قیمت نفت چقدر است؟
وال استریت درژورنال در گزارش اخیر به سیاست‌های اخیر روسیه و عدم تمایل این کشور به همکاری با اوپک در زمینه کاهش تولید نفت ااره کرد و نوشت: روسیه کشوری بسیار مهم در بازار انرژی دنیا است و اگر این کشور با اوپک همکاری نکند
سیاست کاهش تولید نفت اوپک بی‌تاثیر خواهد بود. در این شرایط قیمت نفت بیش از پیش کاهش پیدا میکند. این نشریه به سخنان اخیر مقامات روسیه مبنی بر آمادگی بانک مرکزی این کشور برای افت25 دلاری قیمت نفت اشاره کرد
و نوشت: به نظر می‌رسد دیدگاه خاصی در پس این سخنان قرار دارد. اگر روسیه تولید خود را کاهش ندهد، قیمت نفت در بازار کاهش پیدا میکند و شاید بیشترین آسیب را رقیب اصلی اش در منطقه یعنی عربستان متحمل شود.
وال استریت ژورنال به نقل از مرکز مطالعات بازار نفت امریکا متوسط قیمت هر بشکه نفت برنت دریای شمال را در سال 2020 میلادی برابر با 61.95 دلار اعلام کرد که کمتر از برآوردهای قبلی خواهد بود. در سال جاری میلادی متوسط قیمت نفت در بازار 64.60 دلار پیش‌بینی شده است.
