گروه گزارش «اقتصاد سبز»: یحیی امیری

قهوه در 3 اپیزود

1 صبح جمعه نوزدهم آبان‌ماه، برای خرید کالایی به کوچه مروی (شاید بشود گفت خیابان مروی) می‌روم، کوچه ساکت و خلوت است. تک و توکی آدم در حال تردد دیده می‌شود. ولی یک مغازه باز است، شیرینی و شکلات‌های خارجی و قهوه، آن تک و توک آدم‌ هم که مثل من صبح زود یک روز تعطیل به این خیابان‌ها آمده‌اند در حال خرید قهوه هستند، دو سه دهه پیش، ترانسپورت شمس‌العماره که حالا در گاراژش بسته و سوت و کور است حتی در همین صبح زود روز جمعه شلوغ و پرهیاهو بود، شاید بشود گفت جای سوزن انداختن نبود، اتوبوس‌ها در حال مسافرگیری، و خانواه‌ها با شتاب در حال آمد و شد برای این‌که از سوار شدن عقب نمانند، روزگاری درشکه‌های یک اسبه و دو اسبه، کمی بعدتر تاکسی و سواری‌های بنز 220، حالا که دفتر گاراژ بسته و خود گاراژ بسته، دیگر هیچ اثری از درشکه و تاکسی و ماشین بنز 220 نیست.
جلوتر می‌روم، بازهم یک مغازه باز است، یک مغازه لوکس روبه‌روی مدرسه «مروی» باز است، مغازه‌دار مشتری هم دارد، مشتری قهوه، جلوتر می‌روم. مغازه‌های لوکس لوازم آرایشی فروشی همه بسته‌اند، به سه‌راهی که می‌رسم باز یک مغازه باز است و بوی قهوه می‌آید، یادم می‌آید زمان جنگ، جلوی این مغازه صفی وجود داشت برای خرید قهوه حالا از آن صف خبری نیست ولی یکی دو مشتری در حال خرید هستند. خرید قهوه، کمی آن طرف‌تر، به طرف پامنار، بوی خوش قهوه قوی‌تر می‌شود، این مغازه قهوه برای نوشیدن هم دارد، البته برای تست قهوه، مشتری هم در حال تست کردن است. از مغازه‌دار می‌پرسم مروی از ساعت چند فعال می‌شود؟ می‌گوید روزهای کاری از 9 تا 10 صبح به‌تدریج باز می‌شود ولی روزهای جمعه زودتر از 10 صبح کسی کرکره را بالا نمی‌زند، از 184 مغازه این کوچه یا خیابان مروی، 8-7 مغازه قهوه‌فروشی وجود دارد که اکثرشان روزهای جمعه از 8 صبح باز می‌شوند.

2‌ نمایشگاه بین‌المللی تهران، سالن نوشابه‌ها که یکی دوماه پیش برپا شده بود و من خوب یادم هست یکی از غرفه‌ها، علاوه بر نمایش چند برند قهوه، انواع قهوه‌خوری‌ها را هم به در و دیوار و قفسه غرفه خود به نمایش گذاشته بودو، غرفه به نسبت دیگر غرفه‌ها شلوغ‌تر بود، عده‌ای از بازدیدکنندها محو تماشای قهوه‌خوری‌های قدیم و جدید بودند و حال می‌کردند، اینها عاشقان قهوه بودند و نسبت به تماشای قهوه‌خوری‌های قدیم و جدید حال نوستالژیک داشتند، قهوه‌خوری ما هم انواع و اقسام داشت، یکی از آنها را که من هم آشنایی داشتم و به اسم کتری چای می‌شناختم، ولی این ظرف در اصل قهوه‌خوری بود، کتری اصطلاحی بود که با رواج چای‌خوری به کارآمده بود، ولی در اصل قهوه‌خوری بود، غرفه‌دار درباره کنجکاوی من می‌گوید، بعضی قهوه‌خورها، عشق قهوه هستند و به هرچه که در ارتباط با قهوه باشد علاقه دارند، برای آنها نوشیدن قهوه یک انجام وظیفه معمولی نیست. حال واحوال خوش‌شان را مدیون قهوه می‌دانند، برای همین حتی از تماشای این همه قهوه جوش و فنجان قهوه‌خوری لذت می‌برند.
3‌ «تاورنیه» و اکثر سفرنامه‌‌نویسان دوره صفویه، از مغازه‌های قهوه‌فروشی اصفهان یاد کرده‌اند، نوشابه‌ای به‌نام قهوه عمر طولانی تاریخی ندارد، بعضی منابع از 400 یا 500 سال پیش یاد می‌کنند، بیشتر از دوره شاه‌عباس که سیاه‌پوستان آفریقایی با کشتی‌های باربری در بندر گامرون (بندرعباس) با خودشان نوشابه‌ای به‌نام قهوه آورده بودند، و قهوه‌خانه‌ها محلی بود برای دید و بازدید و مذاکره و گفت‌وگو، قهوه‌خانه‌ها از زمان صفویه و مخصوصاً از دوره سلطنت شاه‌عباس در ایران پا گرفت، دکتر منوچهر کیا می‌گوید:
در تمام دوران صفویه قهوه‌خانه، محلی بود که در آن فقط قهوه می‌نوشیدند، ورود و نفوذ انگلیسی‌ها در دوره قاجاریه چای را از مزارع کلکته به ایران آوردند، چای به نسبت قهوه ارزان‌تر بود و تهیه آن سهل و آسان، مشکل قهوه این بود که از راه دور می‌آمد، از برزیل، اما چای به فراوانی از هندوستان به ایران حمل می‌شد، و کمی بعدتر که باغات چای لاهیجان رونق گرفت به سرعت نوشابه مورد علاقه ایرانی‌ها شد، و در همان قهوه‌خانه، به‌جای قهوه، چای فروشی رواج یافت، حتی تا امروز، هنوز هم اسم مغازه‌هایی که چای می‌فروشند، قهوه‌خانه است. با عادت شدن خوردن نوشابه‌های گرم، چای فروشی در همان اماکن قهوه‌خانه رواج یافت، مردم در قهوه‌خانه چای می‌نوشند، ولی این به آن معنا نیست که قهوه‌خورها از صحنه خارج شده باشند، قهوه خورها با عشق بیشتر و آداب و رسوم شیک‌تر، و کلاس بالاتر و البته با پرداخت هزینه بیشتر، قهوه خودشان را با لذت می‌نوشند.

بُزهای کالدی کاشف قهوه
گزارش فائو می‌گوید، قهوه پٌرمصرف‌ترین نوشابه امروزی مردمان روی کره زمین است و برزیل مهم‌ترین صادرکننده قهوه جهان، می‌شود با اطمینان خاطر بیشتری گفت قهوه به نسبت انواع نوشابه‌های الکلی، صنعتی و گازدار و آبجوها، پرمصرف‌ترین است. اگرچه در شرق و خارومیانه، چای به نسبت قهوه، دم دست‌تر و ارزان‌تر است، اما این مقایسه وقتی به اروپا و آمریکا می‌رویم‌، نوشیدن قهوه، بالاترین رقم را دارد، قهوه تُرک از شرق جهان شهرت، اعتبار و ارزش خاصی دارد، و نوشیدنی محبوب افراد علاقه‌مند به کلاس بالا هم هست. جالب است که هنوز کسی نمی‌داند قهوه از چه زمانی و توسط چه کسی کشف شد و در چه شرایطی وارد خورد و خوراک بشر گردید، در این مورد هم روایت ما و داستان‌سرایی‌های زیادی شده، قوی‌ترین و قدیمی‌ترین روایتی که نقل می‌شود کشف دانه‌های قهوه در فلات اتیوپی است، افسانه‌ای می‌گوید یک دامدار به نام کالدی (Kaldi) که یک گله بُز به چرا می‌برد اولین انسانی است که پتانسیل بالقوه این دانه‌های محبوب را کشف کرده است. و این را باید مدیون بُزش باشد، همین آقای بز چران روزی متوجه می‌شود که بزهای او با خوردن دانه‌‌های گیاهی خاص به سرعت انرژی می‌گیرند به‌طوری که شب‌ها نمی‌توانند بخوابند و آن آوازخوانی معروفشان قطع نمی‌شود به اصطلاح نشئه و سرحال، بع‌بع بزغاله‌ای می‌کنند، کالدی به صومعه می‌رود و داستان را نقل می‌کند و اهالی صومعه می‌گویند حالا که بزها با خوردن این دانه‌ها سرحال می‌آیند. ما چرا این‌کار را نکنیم.

پاپ نوشید و خوشحال شد

این افسانه نشان می‌دهد که انسان به تقلید بزها، به خوردن دانه‌های قهوه روی آورد، به‌زودی راه کیفیت آن را هموار می‌کنند و کوبیده و نرم شده دانه‌ها را در آب جوش می‌ریزند و می‌نوشند و به‌به می‌گویند و حال خوش خود را برای این و آن تعریف می‌کنند و به این ترتیب قهوه‌نوشی در بین مردم آن دیار و سپس دیار دیگر می‌رود و عادت می‌شود.
شواهد موجود نشان می‌دهد که قهوه از قرن پانزدهم در یمن و در قرن 16 در مصر، سوریه، ترکیه و بالاخره ایران وارد سبد غذایی می‌شود و بالاخره به نوشابه هم یک جوری می‌شود گفت غذا! اروپایی‌هایی که به شرق و خاورمیانه سفر می‌کردند با قهوه آشنا می‌شوند و این سوقاتی را با خود به اروپا می‌آورند، یعنی این می‌شود قرن 17 که مردم اروپا با این نوشابه سیاه رنگ و تلخ به اصطلاح تلخی شیطانی، چون کیف هم می‌آورد و به سرعت به شهرت می‌رسد.
در همین گزارش‌های مربوط به قهوه می‌خوانیم که در سال 1615 روحانیون ونیز ایتالیا، اول آن را ممنوع می‌کنند (به‌خاطر حالت خوش پس از نوشیدن) و حتی برای کسانی که قهوه می‌نوشند مجازات در نظر می‌گیرند، اما انسان حریص است و طماع، به این آسانی نمی‌تواند از خوشی‌هایش دست بکشد، پاب کلمنت رهبر مسیحان خود دست به‌کار می‌شود و یک فنجان قهوه می‌نوشد، این نوشیدنی تا حدی او را خوشحال کرده بود، می‌گوید حالا که من خوشحال شدم چرا دیگران خوشحال نشوند، با تصمیمی شجاعانه، ممنوعیت را بر می‌دارد تا همه مردم خوشحال شوند!

نوشابه‌ روشنفکران کافه نادری

اواسط قرن بیستم، ژان پل سارتر نویسنده رمان و فیلسوف فرانسوی که مکتب « اگزیستانسیالیسم» را در سبد فیلسوفان نوگرا قرار داد و به‌زودی مورد توجه جهانیان قرار گرفت، بحث‌هایش را در کافه‌ها یا قهوه‌نوشی توأم کرده بود. به‌نظر بعضی‌ها، با نوشیدن قهوه چنان سرحال می‌شد که می‌توانست نوآوری کند و به فلسفه رنگ و بویی تازه بدهد!
این دستاورد او از کافه‌نشینی و بحث و فحث کردن با قهوه‌خوری به سرعت میان جوانان نوگرا و اهل اندیشه دیگر کشورها رواج پیدا کرد‌، به تهران و ایران هم رسید، تقریباً تمام روشنفکران به این باور رسیدند که دورهمی روشنفکرانه با قهوه‌خوری شور و حال دیگری پیدا می‌کند.
قهوه‌نوشی که از گراند هتل لاله‌زار آغاز شده بود به‌زودی در کافه نادری و کافه فیروز خیابان‌های نادری طرفداران بسیاری یافت. صادق هدایت، بزرگ علوی، مجتبی مینوی، مسعود فرزاد در دهه 20 و جلال آل احمد و سیمین دانشور و احمد فردید و… در اواخر دهه 30 در این کافه‌ها دورهمی داشتند. البته آل‌احمد چای‌خور بود، ولی اکثریت جوانانی که به زندگی شیک گرایش داشتند در این کافه‌ها قهوه می‌خوردند، قهوه‌خوری بخشی از آداب روشنفکری و کافه‌ها محل دورهمی روشنفکرانه شد، بوی خوش قهوه در تمام پیاده‌روهای خیابان نادری به مشام می‌رسید، کافه نادری باغچه‌ای هم داشت که در بهار و تابستان محل مناسبی بود برای قهوه‌خوری و بحث، نوشابه قهوه سرآمد تمامی نوشابه‌ها چه الکلی و چه غیرالکلی نه تنها در تهران و ایران، بلکه در اقصی‌نقاط جهان جزو آداب شیک زندگی مردان و زنان اهل اندیشه شده بود.

قهوه‌خوری در اتاق فکر

قهوه نخست در اروپای متمدن به‌صورت ابزار اتاق فکر درآمد، یعنی قهوه‌خوری مترادف شده بود با اندیشه و هنر، به موازات تجارتی شدن بازار قهوه و صادرات به رونق آن از برزیل، که بهترین قهوه دنیا را تولید می‌کرد انرژی بحث و گفت‌وگو را بالا برد، به چنان محبوبتی رسید که «توماس جفرسون» سومین رئیس جمهور آمریکا گفته بود قهوه نوشیدنی محبوب دنیای متمدن است.
وقتی دادوستد کالایی در اقتصاد کلان مطرح می‌شود، جایگاه تولید مرغوب آن در صدر قرار می‌گیرد. و در عالم قهوه‌خورهای جهان، برزیل در صدر قرار می‌گیرد، شهرت و ثروت‌آوری قهوه برزیلی در قاره آمریکا از آن شخصی است به‌نام فرانسیسکو دوملو پالنتا Fransisco de mello palneta حتی گفته شد امپراتور فرانسه از او خواسته بود بذر گیاه قهوه را به اروپا بیاورد، افسانه یا واقعیت می‌گوید فرانسویان میلی به بذر آمریکایی‌ها نداشتند، اما از آنجا که فرانسیسکو چهره جذابی داشت همسر پادشاه فرانسه دسته گل بسیار بزرگی برای او فرستاد که داخل آن دانه‌‌های قهوه گذاشته بود تا بتواند یک صنعت پررونق و میلیاردی را در برزیل راه‌اندازی کند.
جالب است بدانیم کشورهایی فقیر و ناتوان با تجارت قهوه به کشورهایی مدرن و پیشرفته تبدیل شدند، برزیل سلطان قهوه جهان شد و تجارت قهوه به‌خاطر محبوبتی که بین اقشار مختلف مردم و مخصوصاً روشنفکران به‌دست آورد، پرسودترین کالای تجارتی جهان شده بود که حالا هم هست.

قهوه‌چی آداب دارد
قهوه‌چی‌های دوران صفویه، برخلاف چایچی‌های دوران قاجاریه، آداب دان و به رموز قهوه‌سازی و قهوه‌فروشی و فرهنگ این کار آشنایی داشتند، قهوه‌چی باید آدم خوش‌نام و صاحب اخلاق خوب در محل بوده باشد، با مشتری رفتاری در شأن اهلش داشته باشد. در قهوه‌خانه‌‌های دوران صفویه (سفرنامه تاورنیه) آدم‌های سرشناس محل و اهل ادب و به اصطلاح امروزی‌ها کلاس‌دار بوده قهوه‌چی می‌شدند. در سفرنامه‌های سیاحان دوران صفویه، به تفاوت آشکار شخصیت و منش قهوه‌چی و میخانه‌دار به‌طور مشروح اشاره شده است. در قهوه‌خانه‌ها، فضاسازی داخل قهوه‌خانه بسیار مهم است، تابستان‌ها در فضای باز و باغچه‌ای باید قهوه سرو می‌شد، معمولاً کسی به تنهایی به قهوه‌خانه نمی‌آمد، دوست و هم فکر و هم اندیشه‌اش یک دو، یا چند نفر باید به جمع می‌آمده‌اند، وقت به بحث‌های هنر و ادبیات و مخصوصاً شعرخوانی می‌گذشت، در نمایشگاه بین‌المللی تهران، در غرفه‌ای که انواع قهوه‌خوری‌های قدیمی را به تماشا گذاشته و در واقع با این فنجان‌‌ها دکورسازی کرده بود. آقایی که قهوه سرو می‌کرد، لبخند از لبش دور نمی‌شد، لبخند و نه قهقهه، خود او در پاسخ یکی از بازدیدکننده‌ها گفته بود، سرو قهوه باید با اخلاق خوب و مثبت توأم باشد، این بخشی از فرهنگ قهوه‌چی گری است، از دهان قهوه‌چی نباید حرف سرد و شکننده آرامش در بیاید.

قرن 15 در شاخ آفریقا

در ویکی‌پدیا آمده که قهوه عربی شده واژه کفا یا کافا است که در اصل نام منطقه و شهری در جنوب غربی اتیوپی است که گیاه قهوه نخست در آنجا یافت شده‌ است، فرهنگ‌نویسان عرب می‌گویند واژه قهوه در اصل نام گونه‌ای شراب بوده ‌است و سپس نام نوشیدنی تلخ شده، همچنین می‌گویند ریشه این واژه، فعلِ «قها» (تلفظ: qaha) ) به‌معنی بی‌اشتها بودن است؛ تصوری که هنوز هم کم و بیش وجود دارد. قهوه در کاهش وزن تأثیر دارد، چون باعث بی‌اشتهایی می‌شود، این باور تقریباً در اروپایی‌ها هم وجود دارد، در بعضی از گزارش‌ها آمده که واژه قهوه از راه زبان ترکی به زبان‌های اروپایی راه یافته است، دکتر نورالدین سالمی پزشک پُرتجربه بیماری‌های عمومی به ما می‌گوید قهوه سبب لاغری نمی‌شود، ولی چون خود غذایی است کیف‌آور، در کاهش اشتها تأثیر دارد. البته کافئین بالا دارد و یک ماده محرک است، برای همین محبوب‌ترین نوشیدنی گرم در جهان شده است.
دکتر ماه منظر الهام درباره قهوه به نکته جالبی اشاره می‌کند: قهوه ‌خورها آدم‌هایی آرام و مهربان به‌نظر می‌آیند، در حوادث قهوه‌خانه‌ای هیچ موردی از خشم و خشونت و دعوا و سروصدا نیامده است.
خاستگاه اولیه قهوه یمن و بعد از آن شاخ آفریقا دانسته‌اند، تقریباً عموم گزارشگران بر این باورند که از قرن پانزدهم شناخته شده و در مناطق نیمه گرمسیری قاره آمریکا و جنوب شرق آسیا کاشت و برداشت شده است.

فال قهوه از اولش شوخی بوده

از همان ابتدای آشنایی بشر با قهوه و استقبالی که از آن شد، قهوه‌خوری خیلی زود از انحصار خانه در آمد و در سطح شهر قهوه‌خانه‌هایی پدید آمد و به‌زودی جزو مشاغل محبوب و خاص شد، مادام وارطان که در اوایل دهه 20 در خیابان نادری تهران درباره فال قهوه نظریه جالبی داشت، او برای دکتر غیاث‌الدین جزایری داروساز و کارشناس خواص غذاها و گیاهان دارویی گفته است:
معمولاً قهوه‌خورها پس از نوشیدن یک فنجان قهوه سر ذوق و حال می‌آیند و خوش صحبت می‌شوند، و در حالی که به ته فنجان قهوه خیره می‌شوند مطالبی درباره آینده می‌گویند، این یک جور شوخی محافل دوستانه بوده، بعضی‌ها که ذوق وتخیل بهتری داشتند این گفتار را سروسامان داده و به آینده‌نگری ارتباط دادند و به‌زودی به‌عنوان فال قهوه شهرت پیدا کرد، بعضی‌ها که قهوه تخیل بهتری داشته و به رموز روان‌شناسی آشنا بوده‌اند، به آن شاخ و برگ دادند، حتی زرنگ‌ترهایش از ساده‌لوحی کسانی که نگران آینده‌شان بودند استفاده کرده و آن را به‌صورت یک شغل درآوردند، فال قهوه که در کشور ما هم کم و بیش طرفدارانی پیدا کرده دکانی است مثل بقیه دکان‌‌ها که کالایی برای فروش دارند، ولی فال قهوه‌ای‌ها، کالایی ندارند، یک مشت خیال مثبت و خوش‌آیند تحویل مشتری می‌دهند، این فال قهوه از اولش شوخی‌های رسوم قهوه‌خانه‌ای بوده، حالا هم شوخی است با این تفاوت که برای بعضی‌ها، شوخی‌ نان و آب‌دار شده است.

ناکامی انگلیسی‌ها در کاشت قهوه

قبل از انقلاب بساط فال قهوه گرم بود، یک دلیلش این‌که تفنن در زندگی مردم عادی بیشتر بوده و رفاه ناشی از قیمت بالای فروش نفت میل به تفنن و سرگرمی متنوع را بین عامه مردم پراکنده بود، برای فال قهوه در مجله‌هایی مثل سپید و سیاه و مخصوصاً مجله اطلاعات بانوان آگهی هم چاپ می‌شد، و زنان پا به سن گذاشته ارمنی که فال قهوه‌ می‌گرفتند طرفداران بیشتری داشتند، ساده‌لوحان فکر می‌کردند زنان ارمنی فال قهوه بهتری می‌گیرند، در دهه 40 مادام وارطان و مادام سلما و مادام ژانت به عنوان بهترین فال قهوه‌گیرهای تهران، مشتریان پروپاقرص داشتند.
جالب این‌که در اروپا قهوه را به‌عنوان نوشیدنی مسلمانان می‌شناختند، تجارت قهوه در انگلستان در دست مسلمان‌ها بود، در روایت‌ها آمده پاپ کلمنت هشتم چنان از نوشیدن یک فنجان قهوه لذت بُرد که انحصار آن در دست مسلمانان را یک خطای بزرگ دانست و حتی خواستار (تعمید دادن) آن شد.
کشت قهوه در سال 1600 در انگلستان ‌آغاز شد و قهوه‌خانه‌ها در شهرهای آکسفورد و لندن تأسیس شد‌، کافه رویال لندن شهرت ویژه‌ای داشت، قهوه‌کاری در انگلستان پا نگرفت چون آب‌وهوای سرد منطقه گیاهان قهوه را نابود می‌کرد، انگلیسی‌ها به‌دنبال راه چاره برآمدند و به‌جای کشت قهوه به کشت چای روی آوردند.
و بهترین منطقه کشت چای هند و کشورهای مستعمره دیگر بود، در منابع آمده که انگلیسی‌ها چای را جانشین قهوه کرده و درترویج آن کوشیدند.

سرانجام، چای جانشین قهوه شد!

قهوه‌خوری و رواج و استقبال از آن تغییراتی را هم به‌وجود آورده است. از آنجا که دین اسلام نوشیدنی‌های الکلی را حرام به‌شماره آورده، در کشورهای اسلامی کوشیدند قهوه را به‌صورت مناسب‌ترین جایگزین نوشیدنی‌های الکلی درآورند، قهوه‌خانه‌ها نهاد جدیدی بود برای حضور جمعی مردان که در آن به صحبت‌کردن و شعرخوانی و بازی‌هایی مانند تخته نرد و شطرنج که صرف وقت خوش می‌شد، ولی به‌زودی گروهی بر این عقیده پای فشردند که قهوه‌خانه‌ها به‌صورت رقیبی برای مساجد به‌عنوان محل ملاقات جمعی درآمده است. حتی برخی از علمای دینی نظریه دادند که قهوه‌خانه حتی از میکده‌ هم بدتر است و مقامات دولتی هم متوجه شدند که در این اماکن ممکن است لانه فتنه شده و حکومت خلوت را به دردسر اندازد. تلاش‌های زیادی برای ممنوعیت مصرف قهوه به‌عمل آمد و حتی سلطان مراد چهارم (1640 تا 1623) چند حکم اعدام هم صادر کرده بود، ولی تمام این اقدامات بی‌نتیجه بود، و مشابه کردن فنجان قهوه با پیاله شراب هم جواب نداده هیچ عالم دینی حاضر به فتوای حرام دانستن قهوه نشده بود، چه این‌که خود قهوه می‌خوردند و لذت می‌بردند، فشارهای حکومتی سرانجام عالمان دینی را به این اجماع رساند که مصرف قهوه مباح است.
جنگ بی‌امان با قهوه‌خوری و تجارت آن به‌وسیله انگلیسی‌ها یک راه‌حل پیدا کرد، جانشین‌کردن آن با چای، که ارزان‌تر و دم‌دست تر بود، رواج چای‌خوری به‌جای قهوه‌خوری در ایران در عصر قاجاریه انجام گرفت.

مصرف سرانه قهوه در جهان

در گزارش‌های اقتصادی سال 2020 برزیل با تولید 3.7 میلیون تن قهوه در صدر کشورهای صادرکننده قهوه قرار گرفت، پس از آن ویتنام در جنوب شرقی آسیا با تولید 1.76 میلیون تن در ردیف دوم و کلمبیا از آمریکای لاتین با تولید 0.83میلیون تن در ردیف سوم قرار گرفت. پس از آن، اتیوپی، پرو، هندوراس، هند، اوگاندا و گوالاتمالا شدند.
برندسازی قهوه در اوایل قرن بیستم رواج پیدا کرد، جالب است میزان مصرف سرانه قهوه را آمریکایی‌ها به‌دست نیاوردند. فنلاند با 11 کیلوگرم در صدر قرار گرفت پس از آن دانمارک با 9.7، نروژ با 9.5 کیلوگرم، سوئد با 8.6 کیلوگرم و استرالیا با 7.8 کیلوگرم، پرمصرف‌ترین قهوه‌خورهای جهان شده‌اند، در همین گزارش آمده است که ایالات متحده آمریکا با این‌که بزرگ‌ترین واردکننده قهوه جهان است مصرف سرانه‌اش حتی به 5 کیلوگرم هم نمی‌رسد. (4.1 کیلوگرم در سال) واردکننده‌های دیگر قهوه بعد از ایالات متحده آمریکا، آلمان، ژاپن، فرانسه، ایتالیا و اسپانیا شده‌اند. فرانسه شیک‌ترین قهوه‌خورهای جهان شد. وعادت قهوه با شکر و شیر را فرانسوی‌ها رواج دادند. انگلستان که مبارزه یا قهوه‌خوری را آغاز کرده بود کوشید چای‌خوری را جاشین قهوه‌خوری کند و این شیوه را در کشورهایی که در آن نفوذ داشت مثل ایران در عصر قاجاریه رواج داد.

قهوه با بستنی خورده‌اید؟

قهوه خوری با شتاب نشانه بی‌ادبی و عجله است، این هم بخشی از آداب قهوه‌خوری است. قهوه محلی خلیج‌فارس تلخ است و برای خوش طعم‌کردن آن، ترک‌ها با ترکیب هل یا ادویه‌های دیگر از تلخی آن می‌کاهند، معمولاً آن را فقط یک‌بار با اندکی تأخیر از ورود میهمان سرو می‌کنند، فرانسوی‌ها با ترکیب شکر و شیر آن را از تلخی در می‌آورند، قهوه ترک همان قهوه‌ای است که با هل و ادویه خوشمزه می‌کنند، برخی‌ها عادت دارند یک‌بار در ورود میهمان و یکبار دیگر پیش از خروج با قهوه پذیرایی کنند.
مرغوب‌ترین قهوه که طعم و بویی منحصر به فرد دارد از بوته‌ای به‌نام عربیکا به‌دست می‌آید که قدیمی‌ترین گونه قهوه بوده و در ارتفاع 1000 تا 2400 متر بالاتر از سطح دریا رشد می‌کند، حدود 75 % از کل قهوه جهان عربیکا است و کشور جاوه زادگاه قهوه عربیکا است که در میان قهوه‌خورهای دبش نام شناخته شده‌ای است:
گونه دیگری از قهوه که در برابر قهوه عربیکا کافئین دارد «روبوستا» نام دارد و تحمل سرما را هم دارد روبوستا حدود 25% از کشت قهوه جهان را در اختیار دارد، گونه مرغوب آن برای تهیه اسپرسو استفاده می‌شود. کشت این نوع قهوه در لیبریکا و آفریقای غربی رواج دارد. این نوع قهوه را علاوه بر شیر و شکر با کاکائو، دارچین، بستنی، آبلیمو و خامه هم مخلوط و هم می‌زنند.

فقط قهوه تلخ

در اولین نمایشگاه قهوه (ویژه‌نامه اقتصادسبز)، دست‌اندرکاران این تجارت گفته‌اند 10 درصد ایرانی‌های امروز، قهوه می‌خورند ولی در یکی دو دهه اخیر، میل به قهوه‌خوری ایرانی‌ها، 20 درصد بیشتر شده است.
ترکیب قهوه با هر ماده غذایی سلیقه‌ای است. با شیر و شکر رواج یافته‌ترین آن است، خانم سلما همسر پروفسور محسن مقدم بنیانگذار موزه مقدم، که عصر روزهای جمعه دورهمی با زنان فرانسوی زبان مقیم تهران داشت علاو بر شیر و شکر، نوعی شکلات که از قنادی هلندی خیابان ویلا خریداری می‌کرده تلفیق کرده که به قهوه سلما شهرت داشت. البته در میان همان زنان دورهمی فرانسوی زبان ما، اما در پایان این را هم اضافه کنیم که اگرچه ماده غذایی اضافات قهوه متنوع و سلیقه‌ای است ولی کم نیستند قهوه‌خورهای که فقط قهوه تلخ می‌خورند، بدون هیچ نوع افزودنی‌ و قهوه تلخ‌خورها در ایران خیلی هم کم نیستند:
چی میل دارید؟ قهوه، فقط قهوه تلخ ! #

اقتصادسبز آنلاین / اقتصاد سبز آنلاین / اقتصادسبز / اقتصاد سبز / صنایع غذایی / صنعت غذا / کشاورزی / پایگاه خبری صنعت غذا