سرویس بین‌الملل اقتصادسبز- مونا مشهدی رجبی:

اقتصادسبز آنلاین: در سال‌های اخیر در مورد مدیریت پسماندهای سبز در صنعت کشاورزی مطالب زیادی مطرح شده است. در بسیاری از گزارش‌ها از پسماندهای سبز به عنوان منابعی برای کسب درآمد بیشتر کشاورزان نام برده شد و در برخی دیگر کاربرد آنها را به عنوان کودهای گیاهی که زمینه ساز ارتقای کیفی خاک ‌می‌شود مورد بحث قرار داد. اما فارغ از این‌که در تولید محصولات کشاورزی، پسماندهای زیادی از قبیل برگ و ساقه‌های گیاهی وجود دارد در تولید محصولات باغی و درختان هم ما شاهد پسماندهای سخت‌تری هستیم. پسماندهایی که استفاده صحیح از آنها می تواند منافع مالی زیادی را نصیب کشاورز کند و مهمتر اینکه به او کمک کند بدون صرف هزینه مواد مغذی مورد نیاز زمین کشاورزی خود را تأمین کند و باعث افزایش حجم محصول در بازار شود.یکی از ضایعات مهم صنعت کشاورزی را می‌توان پسماندهای چوبی دانست و به‌طور متوسط ۱۵ تا ۵۰ درصد هر درخت که برای کارهای صنعتی و تولیدی به کار می رود، به‌عنوان پسماند در نظر گرفته می شود. در برخی از درختان تنها ساقه‌های خشکیده و نازک پسماند هستند و در برخی دیگر تکه‌های به‌جا مانده از چوب درخت بعد از جدا کردن الوارهای مناسب به عنوان پسماند در در نظر گرفته می‌شوند.

سوزاندن پسماندهای چوبی کار درستی نیست

در حالت کلی می‌توان گفت چوب‌هایی که به دلیل استفاده بریدن تنه‌های درخت یا جدا کردن شاخه‌های خشکیده نازک به‌دست می‌آید، می‌تواند در حالت عادی وارد پسماندها شود. سوزاندن پسماندهای چوبی به‌دلیل انتشار کربن روش مناسبی برای از بین بردن آنها نیست به همین دلیل در سال‌های اخیر روش‌های جدیدی برای مدیریت پسماندها استفاده می شود. البته در سال‌های گذشته از پسماندهای چوبی به‌عنوان وسیله‌ای برای تأمین گرما و انرژی ‌مورد نیاز برای پخت و پز استفاده می‌شد ولی استفاده از آنها در روستاهای امروزی کمتر دیده می‌شود و افزایش توجه مردم دنیا به محیط‌زیست هم مانع دیگری برای سوزاندن چوب است.

بیشتر بخوانید: اهداف مالی که باید در سال 2021 ترسیم کنید

یکی از روش‌های مهمی که این روزها برای مدیریت پسماندهای چوبی به کار می رود خرد کردن آنها به قطعات یک تا دو اینچی و استفاده از آنها به عنوان مالچ است .کاربرد مالچ در کنترل حشرات و آفات در زمین‌های کشاورزی، ممانعت از هدر رفت آب در زمین‌های کشاورزی و تبخیر سریع آن و در نهایت مقابله با فرسایش خاک است. در سال‌های اخیر اهمیت استفاده از مالچ در صنعت کشاورزی بیش از پیش مد نظر قرار گرفته است. به خصوص تاثیر آن در مقابله با فرسایش خاک و ممانعت از تبخیر آب که ‌هر دو فاکتور مهمی در افزایش توان تولید محصولات کشاورزی است. همچنین در بسیاری از مناطق کویری از‌ مالچ‌های چوبی برای جلوگیری از انتشار خاک و گردوغبار در هوا استفاده می‌شود که می تواند در بهبود کیفیت هوای منطقه هم اهمیت زیادی داشته باشد.

مدیریت آب و خاک در کشاورزی با استفاده از پسماندهای چوبی

اما این تنها راه استفاده از پسماندهای چوبی نیست و در سال‌های اخیر کاربردهای مختلفی برای پسماندهای چوبی معرفی شده است ولی در تمامی این مقالات به این نکته تاکید شده است که در زمان بریدن درختان و جدا کردن ساقه‌های آنها باید به گونه ای عمل شود که کمترین هدررفت چوب وجود داشته باشد. در این مقالات از چوب به عنوان یکی از سرمایه‌های ارزنده کشاورزی نام برده شده است. تولید چوب زمان زیادی نیاز دارد و ممکن است بالغ بر ده سال برای داشتن کنده‌های تنومند درخت که در صنعت استفاده می شود، زمان صرف شود. بنابراین ضروری است از روشی استفاده کنیم که هدر رفت چوب به حداقل برسد و پسماندهای چوب به بهترین شکل استفاده شود. در برخی از مقالات به استفاده از چوب‌های خرد شده به عنوان کود گیاهی است. در این حالت باید پسماندهای چوب ریزتر از حالت قبلی شود و برای تقویت خاک کشاورزی مورد استفاده قرار بگیرد.با این روش بخشی از مواد مغذی که در جریان رشد گیاه از خاک گرفته شده بود به خاک بازگردانده می شود.بررسی‌ها نشان داده است استفاده از قطعات ریز چوب‌های پسماند در سطح خاک کشاورزی یکی از سیاست‌های بسیار مناسب استفاده از آنها است. در بسیاری از شهرها و روستاها مسأله فرسایش خاک یا از بین رفتن مواد مغذی موجود در خاک در اثر کشاورزی مستمر، مسأله‌ای بسیار جدی و مهم است و به‌کارگیری پسماندهای چوبی به عنوان مالچ یا بازگرداندن قطعات کوچک به خاک می‌تواند هر دو مشکل را حل کند. همچنین این مواد باعث حفظ آب در نزدیکی سطح زمین و استفاده بیشتر گیاه می‌شود و از تبخیر آب جلوگیری می‌کند.

از پسماندهای چوبی به عنوان مرطوب کننده خاک استفاده می‌شود

یکی از روش‌هایی که در سال‌های اخیر برای مدیریت پسماندهای چوبی به کار می رود این است که آنها با دستگاه‌های مخصوص ریز می‌شوند و در محیط ‌باقی می‌مانند تا خشک شوند. در جریان تجزیه شدن این قطعات چوبی کوچک، در داخل انها رطوبت جمع می شود و سپس این مواد به زمین کشاورزی بازگردانده می‌شوند. مطالعات نشان داده است این پسماندها هم می توانند در تأمین موادمغذی خاک استفاده شوند و هم به عنوان مرطوب کننده خاک به‌کار گرفته شوند. از طرف دیگر بازگرداندن قطعات کوچک چوب با خاک باعث می شود خاکی با حجم بالای کربن تولید شود که این حجم بالای کربن در ارتقای کیفی محصولات کشاورزی تولید شده در خاک اثر گذار است. البته برخی از کشاورزان نیتروژن به خرده‌های چوب اضافه می‌کنند که این مسأله هم می‌تواند در تقویت خاک اثرگذار باشد.اما از این پسماندها تنها برای تقویت خاک استفاده نمی‌شود، گاهی می‌توان از آنها برای تزیین محیط هم استفاده شود. به‌عنوان مثال خرد کردن پسماندهای چوبی و ریختن آنها روی مسیرهای رفت و آمد و جاده‌های روستایی می تواند یک روش مناسب باشد. با این روش هم محیط روستایی و مسیرهای رفت و آمد روستایی زیباتر می‌شود و هم وجود چوب باعث کمتر شدن حجم گردو غبار و خاک در محیط می شود که منفعت زیادی برای سلامتی افراد دارد.از طرف دیگر می‌توان از قطعات چوبی باقی مانده به عنوان ماده ای که برای ساخت لانه برای حیوانات و پرندگان استفاده می‌شود به کار برد. البته این سیاست در بسیاری از روستاهای امروزی هم به‌کار می‌رود.