مهندس محمدرضا جمشیدی

محمد شمس‌فرد، رئیس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار با اعلام این‌که صادرکنندگان، کالا را براساس دلار آزاد از باغدار تهیه و سپس آن را صادر می‌کنند، تأکید کرد که پس از این پروسه، چندین‌ماه طول می‌کشد تا ارز آن‌ها وارد کشور شده و این ارز باید وارد سامانه نیما شود.
طبیعی است که این اختلاف قیمت ارز، ضرر و زیانی را متوجه صادرکنندگان می‌کند و گویا مذاکرات با بانک مرکزی برای رفع این معضل هم نتیجه‌ای نداشته است.
نکته جالب توجه‌تر این‌که سال گذشته، صادرات پسته به واردات موبایل گره خورده بود!
به عبارتی اعلام شد افرادی که قصد واردات تلفن همراه را دارند باید ارز صادرکنندگان خشکبار را داشته باشند.
البته تغییراتی در این خصوص رخ داده است، اما صادر‌کنندگان خشکبار امروز کاملاً سردرگم هستند و شاید یکی از دلایل کاهش صادرات خشکبار، کشور ریشه در همین نوع اتخاذ قوانین داشته باشد.
نکته مهم دیگری که در این وادی مطرح است این‌که در قانون به صراحت اعلام شده که وضع هرگونه عوارض برای صادرات ممنوع است، اما امسال نیم درصد به عوارض صادرات خشکبار افزوده شده است که این مسأله برای صادرکنندگان خشکبار، که تازه پس از صادرات در واردات ارز هم دچار مشکل هستند، تبدیل به معضلی جدی شده که شایسته است متولیان راهکاری بیندیشند تا کشور از مواهب صادرات یکی از مهم‌ترین اقلام در سبد صادرات غیرنفتی، بیشتر بهره‌مند شود.

در این وادی نکاتی چند به شرح زیر اعلام می‌گردد:

1-‌ صادرات خشکبار، یکی از فعالیت‌های اقتصادی پردرآمد کشور به‌شمار می‌رود که پس از صنعت نفت، جایگاه مهمی را در اقتصاد کشور به خود اختصاص داده است.
جدای از آجیل، پسته و بادام، امروز گردو، فندق، میوه‌های خشک نظیر انواع کشمش، قیسی، برگه هلو، خرما، انجیر خشک، توت خشک و… در زمره خشکبار قرار می‌گیرند که با وجود مزیت کلی، امروز کشور بیشتر از مزایای صادراتی پسته، کشمش، خرما و انجیر خشک بهره‌مند می‌شود.
بهترین مشتریان پسته ایران پس از چین، هنگ‌کنگ، آلمان و اسپانیا هستند.
بیش‌ترین حجم صادرات کشمش ایران نیز پس از انگلستان به آلمان، هلند، هند و ژاپن صورت می‌گیرد.
در زمینه خرما هم به ترتیب مراکش، هند، فرانسه، امارات و آلمان، صدرنشین مشتریان خرمای ایران بوده و مقصد صادراتی انجیر خشک ایران نیز بیشتر هندوستان، آلمان و فرانسه هستند.
به طور کلی اگرچه چین بزرگترین مشتری خشکبار ایران در بازار جهانی به‌شمار می‌رود، اما امروز کشورهای عربی، هندوستان و اروپا، مقصد اصلی صادرات خشکبار کشور تلقی می‌شوند.

2-‌ به‌رغم همه مزیت‌هایی که کشور در زمینه تولید و صادرات انواع خشکبار دارد، اما صادرکنندگان کشور همواره با معضلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند که بدون شک، تحریم‌های بین‌المللی و عدم حمایت مسئولان از این صنعت به‌عنوان مانعی بزرگ پیش‌روی صادرکنندگان قرار دارد.
از سوی دیگر، تداوم روش‌های سنتی آبیاری و محدودیت‌های منابع آبی در کشور از دیگر معضلات فعالان این بخش به‌شمار می‌رود.
وضع عوارض و دستورالعمل‌های خلق‌الساعه و مشکلات بسیار در راه بازگشت ارز حاصل از صادرات خشکبار نیز از جمله دیگر مسائل محسوب می‌شود که شایسته است متولیان چاره‌ای برای زدودن این نارسایی‌ها بیندیشند.
در نظام سیاستگذاری ارزی باید همواره گزینه‌های اثربخش برای رفع مشکلات صادرات و ارزآوری روی میز دولت باشد و متولیان این امر باید با ریل‌گذاری مطلوب، ضوابط عملیاتی و کارآمد را به سیاستگذاران پیشنهاد بدهند.

بیشتر بخوانید: مصایب هیدرو دیپلماسی با طالبان

3-‌ نکته‌ای که نباید به هیچ‌وجه از کنار آن به سادگی گذشت، این‌که دولت اگر می‌خواهد صادرات داشته باشد باید نحوه سیاستگذاری کشورهای دیگر را مورد بررسی قرار دهد.
امروز صادرکنندگان اکثر محصولات تأکید دارند که اگر دولت نمی‌تواند به صادرکنندگان کمک کند، حداقل کاری به آن‌ها نداشته باشد و با تصمیم‌های خلق‌الساعه، باری روی دوش صادرکنندگان نیفزاید و بخشنامه جدیدی صادر نکند.
امروز حدود 12 میلیون نفر از مردم کشور در بخش خشکبار اشتغال دارند که از این تعداد حدود 3 میلیون نفر در باغات، 3 میلیون نفر در کارگاه‌های بسته‌بندی و بقیه در بخش‌های دیگر فعالیت می‌کنند.
این مسأله علاوه بر ارزآوری، اهمیت این بخش را در تولید و اشتغالزایی کشور نشان می‌دهد که باید برای مسئولان، بسیار حایز اهمیت باشد.
از آنجایی‌که تیم اقتصادی دولت به‌خصوص در شرایط تحریم، بارها بر توسعه صادرات غیرنفتی تأکید کرده‌اند، طبیعی است که صدور بخشنامه‌های خلق‌الساعه، وضع عوارض صادراتی و معضلات بازگشت ارز حاصل از صادرات، سنخیتی با این آرمان نخواهد داشته و شایسته است فکری عاجل برای زدودن این معضلات اندشیده شود.

4-‌ نکته آخر این‌که هم‌اکنون سالانه بالغ بر یک میلیارد دلار انواع خشکبار از قبیل گردو، بادام، پسته، فندق و کشمش از ایران به 50 کشور دنیا صادر می‌شود، اما همچنان واردات خشکبار از مبادی رسمی و غیررسمی به‌ویژه از کشور چین و خشکبار قاچاق از مرز عراق و افغانستان از معضلات این بخش به‌شمار می‌رود.
از سوی دیگر، دریافت مالیات بر ارزش افزوده و همچنین عوارض صادراتی همانطور که پیش‌تر به آن‌ها اشاره شد از جمله مواردی است که باعث افزایش قیمت تمام شده و در نتیجه کاهش اقبال در بازار جهانی می‌شود و شایسته است متولیان، حداقل برای اقلام صادراتی ارزآور، استثناهایی قائل شوند.
نکته دیگری که نباید آن را ساده انگاشت، کاهش 30 درصدی صادرات خشکبار در سال‌جاری است و درصورت تداوم معضلات فعلی قطعاً شاهد ادامه روند کاهشی صادرات خشکبار ناشی از بی‌انگیزگی صادرکنندگان خواهیم بود.
امید است سیاستگذاران تا دیر نشده، چاره‌ای عاجل اندیشه کنند و انگیزه‌های صادرکنندگان این بخش مهم را زنده نگاه دارند.