سید مرتضی سنادی‌زاده *

مدت‌هاست که در بسیاری از محافل تخصصی گندم و آرد و نان در ایران مباحثه در مورد ضرورت و یا عدم ضرورت واردات گندم در جریان بوده و پس از گذشت سال‌ها از این مباحث هنوز آرا و نظرات در این زمینه متفرق و مختلف است. تصمیم گیرندگان و متولیان گندم در ‌دولت عموماً بر امر خودکفایی در تولید گندم تاکید داشته که البته با در نظر گرفتن جوانب سیاسی و شرایط اقتصادی کشور می‌تواند تصمیمی موثر و مفیدی باشد. از طرف دیگر فعالان صنعت آرد و نان نیز بر امر واردات گندم پافشاری کرده و آن را به‌عنوان یکی از راهکارهای معضلات فعلی کیفیت گندم و آرد و نان در کشور می‌دانند. حال باید دید که کدام سخن معتبر‌تر و قابلیت توجه و تفکر بیشتری خواهد داشت. گندم به‌عنوان ماده اولیه نان و قوت غالب یک سوم جمعیت جهان همواره از اهمیت خاصی برخوردار بوده و علاوه بر حساسیت‌های اقتصادی در بازار و تجارت جهانی، از توجه و پشتوانه سیاسی نیز برخوردار است زیرا به‌عنوان یک ماده غذایی راهبردی، می‌تواند در بسیاری از کنش‌های اجتماعی کشورها مؤثر باشد. در کشور عزیز ایران نیز گندم از حساسیتی خاص برخوردار بوده و بدلیل شرایط مختلف سیاسی اعم از تحریم‌ها و محدودیت مبادلات خارجی، علاوه بر تاثیر مستقیم بر واردات گندم، شرایط اقتصادی و وضعیت معیشت مردم و همچنین تجارت سایر اقلام مواد غذایی را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد که اهمیت وجود گندم را بیشتر می‌نماید و به این عوامل لازم است شرایط اقلیمی و خشکسالی را نیز اضافه کرد که سیاستگذاران کلان اقتصادی به جهت مقابله و تعدیل شرایط ذکر شده عموما بر نظریه کشت داخلی و ایجاد شرایط برای رسیدن به خودکفایی اصرار دارند. از جهت دیگر تولید کنندگان و فعالان در صنعت آرد و نان با استدلال کیفیت گندم ایران و همچنین شرایط اقلیمی و میزان نیاز به آب در فرآیند کشت گندم، به این اجماع رسیده‌اند که واردات گندم می‌تواند هم در بحث بهبود کیفیت نان و هم در مباحث مربوط به آب و هوا و شرایط کشت بسیار مفید فایده باشد. در مناطق مختلف ایران انواع گندم بسیار متنوع بوده و با توجه به ارزیابی‌های کارشناسی که صورت گرفته است 70 درصد گندم ایران از نوع گندم ضعیف با میزان پروتئین پایین است و 30 درصد مابقی نیز شامل گندم‌های متوسط و قوی می‌باشند که در مجموع برای انواع نان سنتی در ایران مناسب نیستند. با توجه به ارقام گندم کشت شده و میزان آنها، اختلاط گندم‌های مختلف در ایران نیز به‌طور کامل نمی‌تواند پاسخگوی نیاز کیفی آرد مورد مصرف برای نان باشد ضمن آنکه به این میزان آرد باید نیاز سایر محصولات مانند نان‌های حجیم، محصولات قنادی و ماکارونی را نیز مورد توجه قرار داد. در علم آسیابانی این امر که هر یک از گونه‌های گندم به‌صورت خالص نمی‌توانند به تنهایی‌ تمام مشخصات مورد نیاز برای آرد مورد مصرف در صنایع پایین دستی مانند نان را تأمین کنند امری بدیهی بوده و همواره به اختلاط انواع گندم با مشخصات متفاوت برای حصول ترکیبی مناسب برای تولید آرد توصیه می‌شود. تفرق‌آرا در مورد لزوم و یا عدم نیاز به واردات گندم در وهله اول به امر خودکفایی برای جلوگیری از ایجاد بحران‌های سیاسی در جامعه بین‌المللی دارد که برخی از نظریه‌پردازان، عدم وابستگی به گندم را به‌عنوان دلیل بر عدم واردات عنوان کرده و برخی دیگر واهمه ایجاد رانت و معاملات ناسالم گندم را مورد توجه قرار می‌دهند. این در شرایطی است که در حال حاضر واردات و توزیع گندم وارداتی در اختیار دولت و ارگان‌های متولی واردات است و همچنین واردات گندم و میزان آن به قصد بهبود کیفیت نیز منافاتی با کشت آن در داخل کشور و رسیدن به خود اتکائی و خودکفایی ندارد. آنچه مسلم است واردات گندم در عین‌حال که می‌تواند به بهبود کیفیت آرد تولیدی در کارخانجات آردسازی کمک شایانی کند همزمان برای تولید گندم مناسب در کشور با ایجاد رقابت و همچنین الزام به بازنگری در استانداردهای تولید و خرید تضمینی گندم نقش مؤثری ایفا کرده و در کنترل قیمت رو به افزایش گندم در کشور نیز تأثیر‌گذار باشد. واردات مقادیر مورد نیاز برای اختلاط و همچنین تولید محصولات کیفی به‌صورت مازاد بر میزان تولید داخلی، همزمان بر قیمت و کیفیت محصولات مؤثر بوده و همچنین زمینه را برای صادرات گندم داخلی و یا محصولات پایین دستی دارای ارزش افزوده نیز مهیا خواهد کرد. ضمن آنکه با توجه به خالی بودن ظرفیت تولید آرد در کارخانجات آرد‌سازی، می‌توان با ایجاد ‌هاب گدم و واردات آن به‌صورت ترانزیت و عبور موقت آن، زمینه را برای صادرات آرد و محصولات دارای ارزش افزوده و در نهایت ارز آوری مناسب و ایجاد گردش اقتصادی مناسب در تجارت گندم و آرد و نان ایجاد کرد. باید توجه داشت که جایگزینی عبور موقت آرد به‌جای ترانزیت گندم، می‌تواند در ورود آرد به بازار خارچ از شبکه و ایجاد محیط دلالی در کشور بیانجامد که اقتصاد کارخانجات آرد را تحت تأثیر خود قرار خواهد داد.

*‌ مدیرعامل آرد جوانه شوشتر و مدرس آسیابانی

اقتصادسبز آنلاین / اقتصاد سبز آنلاین / اقتصادسبز / اقتصاد سبز / صنایع غذایی / صنعت غذا / کشاورزی / پایگاه خبری صنعت غذا