سرویس بین‌الملل اقتصادسبز- شیما نصیری:

اقتصادسبز آنلاین: آب ماده‌ای اساسی و اصلی برای موجودات زنده و به طور خاص برای بشر است، زیرا 80 درصد بدن انسان را آب تشکیل می‌دهد. آبی که به طور خاص برای اهداف آشامیدنی در حجم بالا و در قالب بطری تولید می‌شود، به عنوان آب معدنی و بطری نامیده می‌شود.

در واقع می‌توان گفت، منبع اصلی آب‌های معدنی، مخازن طبیعی مانند رودخانه‌ها، حوضچه‌ها و سایر تأسیسات ذخیره آب هستند. متاسفانه با وجود آنکه منابع زیادی از آب در سطح جهان وجود دارد، اما بیشترین مقدار آب به‌دلیل باکتری‌ها و ویروس‌ها، مواد شیمیایی و سایر ناخالصی‌های محلول در آن، آلوده است. بنابراین آب‌های معدنی و بطری به دلیل روش‌های مختلف تصفیه قابل اطمینان، جایگزین مناسبی برای محلول آب آشامیدنی هستند. آب معدنی نقش مهم و پررنگ تری در زندگی روزمره انسان‌ها ایفا می‌کند. به‌طور کلی، مصرف آب معدنی در جهان، به‌ویژه کشورهای درحال توسعه، به طور مداوم در حال افزایش است؛ چراکه این نوع آب از محیط زیست به خوبی محافظت می‌کند و در نتیجه انسان‌ها نیز از یک آب مرغوب و سالم استفاده می‌کنند. نقش مهم آب معدنی به دلیل برخورداری از عناصر مفید و با ارزش مانند منیزیم، پتاسیم، کلسیم و غیره ناشی، پررنگ و مهم می‌شود. پس از جنگ جهانی دوم، فروش آب معدنی با تبلیغات گسترده ای تقویت شد و به رشد درآمدی بالایی رسید. همچنین کمپانی نستله در سال 2008 میلادی به‌عنوان شرکت پیشرو در تولید آب بطری در جهان معرفی شد. این در حالی است که در سال 2015 میلادی، کمپانی نستله موفق شد 52 برند مختلف آب معدنی و بطری را به بازار جهانی عرضه کند.
این فرآیند تولید با بازیافت بطری‌های PET (پلی استر) آغاز می‌شود. برای شکل دادن بطری‌ها، پیش‌فرم‌های رزین پلی استر با حرارت نرم شده و سپس کشیده و دمیده می‌شوند. بطری‌ها پس از این مرحله با تزریق هوا شسته می‌شوند و توسط پرکننده‌ها با آب پر می‌شوند. برای جلوگیری از آلودگی، بطری‌ها بلافاصله درپوش می‌شوند، با لیزر برچسب زده شده و علامت گذاری خواهند شد.
ارزش بازار جهانی آب معدنی و شاخصه‌های آن طبق اطلاعات به‌دست آمده از پایگاه تحلیلی Market watch، از سال 2017 میلادی بازار جهانی آب معدنی از لحاظ تولید و مصرف بیشترین رشد را داشته و به توسعه پایدار دست یافته است. به‌طوری‌که میزان تولید آن در هر سال به صورت میانگین بین 9 تا 12 درصد افزایش پیدا کرده است. از این‌رو می‌توان گفت آب معدنی در میان سایر آب‌های گازدار یا طعم‌دار بطری که در جهان تولید و عرضه می‌شوند، سهم بالاتری را به خود اختصاص داده و قطعاً طی سال‌های آینده رشد چشمگیرتری را تجربه خواهد کرد.
بر این اساس می‌توان گفت، به‌دلیل افزایش میزان تقاضا برای مصرف آب معدنی و همچنین افزایش بیشتر آلودگی‌های آب، حجم تقاضا در 5 سال آینده به شدت رشد می‌یابد و همین امر موجب می‌شود تا تولیدکنندگان بیشتری به این عرصه ورود کرده و تحولات بزرگی در بازار جهانی آب معدنی به‌وجود آورند. بر پایه برآوردهای صورت گرفته، در سال 2019 میلادی ارزش بازار جهانی آب معدنی به 484 میلیون دلار رسید که پیش‌بینی می‌شود این رقم با رشد حدود 4 درصدی تا سال 2025 میلادی به رقمی معادل 616 میلیون دلار برسد. البته در سال گذشته میلادی برآوردهای انجام شده در‌خصوص روند صعودی این بازار بسیار بالاتر از این رقم بوده، اما متاسفانه به‌دلیل شیوع گسترده ویروس کرونا و تأثیرات عجیب و غریبی که این ویروس بر بازارهای مختلف جهان گذاشته است، روند صعودی کمی کندتر پیش خواهد رفت و تولیدکنندگان این حوزه را در بخش تولید و عرضه با مشکل مواجه می‌کند.
همچنین باید یادآور شد که آب معدنی از جمله اقلامی است که بیشترین تغییر و نوسان را در قیمت نهایی دارد، چرا که این محصول کاملا با حجم بازار، نوع شرکت، منطقه و شرایط جغرافیایی هر کشور ارتباط مستقیم داشته و تأثیرات چشمگیری از این موارد می‌گیرد. از این‌رو برآورد ارزش‌ها و شاخص‌های این بازار کمی سخت‌تر از سایر بازارهای محصولات غذایی و خوراکی دنیا خواهد بود.

روند بازار جهانی آب‌های بطری

بازار جهانی آب‌های بطری بر اساس نوع محصول به آب‌های بطری گازدار، طعم دار و معدنی تبدیل می‌شود که این بازار سهم کلی تمام آب‌های بطری را شامل می‌شود. می‌توان گفت، افزایش تقاضا به‌دلیل رشد جمعیت و مدیریت ناکارآمد آبرسانی در برخی مناطق مسکونی، بازار جهانی آب بطری را توسعه می‌دهد. همچنین روند رو به رشد برای شیوه‌های زندگی سالم و استفاده گسترده از آب بطری برای فعالیت‌هایی از قبیل پیاده‌روی و سایر فعالیت‌های ورزشی مهمترین عامل ایجاد تقاضای فزاینده آن در بازار است. علاوه بر این، سرمایه گذاری‌های بالا به دلیل تقاضای بالقوه و شرکت‌های جدید که وارد بخش آب بطری می‌شوند، از دیگر عوامل اصلی رشد اقتصادی این بازار به شمار می‌روند.
این در حالی است که افزایش آگاهی در بین مصرف‌کنندگان در مورد مصرف گزینه‌های سالم مانند آب معطر به‌جای نوشابه‌های گازدار نیز دلیلی برای تغییر در ترجیحات مصرف کننده است که در نهایت این عوامل دست به دست هم می‌دهد تا حجم تقاضا برای فرآورده‌های آب بطری هر روز افزایش یافته و روند صعودی را طی کند.
بنابراین طبق برآوردهای صورت گرفته، پیش‌بینی می‌شود ارزش بازار جهانی آب‌های بطری تا سال 2026 میلادی به 267 میلیارد دلار برسد و به طور میانگین از پایان سال 2020 میلادی، رشدی معادل 9 درصد را تجربه کند.
در بین مناطق مختلف جهان، امریکای شمالی و آسیا بیشترین سهم را در بازار جهانی آب‌های بطری به‌خود اختصاص داده‌اند و تولیدکنندگان و عرضه کنندگان این مناطق، این محصول را به عنوان یک تغذیه سالم و غنی شده به مصرف کنندگان معرفی کرده و روش‌های متفاوت مصرف آن را نیز تشریح می‌کنند. این‌که این نوشیدنی به‌عنوان یک نوشیدنی صد درصد کاربردی می‌تواند جایگزین خوبی برای نوشیدنی‌های گازدار و آبمیوه‌های صنعتی باشد، آنقدر پررنگ و مهم است که قطعاً توجه هر مخاطبی را به سوی خود جلب کرده و بسترهای رشد و گسترش این بازار را فراهم می‌آورد.

نگرانی‌های تولید آب‌های بطری در جهان
بسیاری از محققان به این نتیجه رسیده‌اند که برای تامین سالانه تقاضای جهانی آب‌های بطری، معادل انرژی حدود 160 میلیون بشکه نفت مصرف می‌شود که این حجم از انرژی برای محیط‌زیست به هیچ عنوان مناسب نیست و می‌تواند خسارت‌های زیست محیطی غیرقابل جبرانی را در بر داشته باشد.
اکثر محققان و متخصصان این حوزه بر این باورند که ناخالصی‌های موجود در بطری‌های آب می‌تواند نگرانی‌های متعددی را برای سلامت مصرف‌کنندگان به‌دنبال داشته باشد که درنهایت با ایجاد تغییرات محیطی بر روی بطری‌ها این نگرانی‌ها دوچندان افزایش یابد. یکی از پزشکان هندی هم معتقد است که این بطری‌های آب با قرار گرفتن در محیط می‌توانند هورمون‌هایی مشابه استروژن را به بدن انسان انتقال دهند که این هورمون‌ها می‌توانند باعث سرطان شده و خطرات جسمانی شدیدی را به‌وجود آورند.
در ادامه می‌توان خاطر‌نشان ساخت، بیش از نیمی از مردم ایالات متحده امریکا به طور مرتب آب بطری می‌نوشند. به طور کلی، آب بطری مناسب بوده زیرا قابل حمل است. اما این راحتی با مشکلات و هزینه بالای محیط زیست نیز همراه است. این مشکلات عبارتند از آلودگی ناشی از تولید و حمل و نقل آب بطری؛ صدمات ناشی از بطری‌های دور ریخته شده در زندگی دریایی و زباله‌های زشت ایجاد شده که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت. در واقع بطری‌های پلاستیکی آب معمولا از روغن خام تهیه می‌شوند. در هنگام تولید آنها، آلاینده‌هایی مانند نیکل، بنزن و اتیلن اکسید آزاد می‌شوند که این‌ها همگی به محیط‌زیست آسیب می‌رسانند و هوای تنفسی را آلوده می‌کنند.
هر سال 26 میلیارد بطری پلاستیکی تنها در ایالات متحده امریکا ساخته می‌شوند که این رقم برابر با 30 میلیون تن پلاستیک است. متأسفانه بیشتر آنها به جای مراکز بازیافت به زباله‌ها می‌روند. تجزیه بطری‌های پلاستیکی صدها سال طول می‌کشد که این امر برای زمین و خاک به هیچ عنوان مناسب نیست.
این در حالی است که اغلب سطل‌های زباله در نزدیکی اقیانوس‌ها واقع شده اند و این حجم از بطری‌ها به همراه باد داخل دریا رفته و برای حیوانات خطرساز می‌شوند. لاک پشت‌های دریایی و سایر حیوانات در اقیانوس می‌توانند بطری‌های پلاستیکی را به عنوان منبع اصلی غذای خود یعنی چتر دریایی اشتباه بگیرند. خوردن پلاستیک می‌تواند به لاک‌پشت‌های دریایی و همچنین حیواناتی که در اقیانوس تغذیه می‌شوند، آسیب برساند و یا آن‌ها را از بین ببرد.
اگرچه ممکن است بخش بزرگی از جمعیت جهان به دلیل شرایط مختلفی که دارند، نیازمند مصرف آب به شکل بطری باشند، اما تولیدکنندگان این حوزه که سود سالانه 60 میلیارد دلاری را به‌صورت میانگین به‌دست می‌آورند، می‌بایست کالایی ایمن برای مصرف کننده و محیط‌زیست تولید کنند.