آرش انتقامی * در پدیدههای زیستی واقعیتها سیاه و سفید نبوده بلکه نواحی خاکستری هم در آنها وجود دارد بنابراین با اندک جستجو در فضای مجازی می توان با تاریخچه سم آفلاتوکسین و اثرات آن بر انسان و دام آشنا شد. در حالی که اطلاعاتی برای حداقل یک دوره ده ساله در کشورمان از میزان […]
آرش انتقامی *
در پدیدههای زیستی واقعیتها سیاه و سفید نبوده بلکه نواحی خاکستری هم در آنها وجود دارد بنابراین با اندک جستجو در فضای مجازی می توان با تاریخچه سم آفلاتوکسین و اثرات آن بر انسان و دام آشنا شد. در حالی که اطلاعاتی برای حداقل یک دوره ده ساله در کشورمان از میزان نفوذ این سم در مواد خوراکی وجود ندارد وآزمایشگاهها و مراکز سم شناسی کشور اطلاعات را به صورت موردی در حد دریافت نمونه آزمایشی ثبت نموده اند. لذا جریان شناسایی سم آفلاتوکسین مبتنی بر قدرت تفکر و تخصص در پویشی سراسری در سطح کشور حذف شده و در عوض نگاه سیاسی به بهانه مبارزه با بیوتروریسم به جریان افتاده است. خلاءو فقدان اعتماد به مستندات علمی در این جریان به وضوح مشخص و مبین این موضوع می باشد که ابزار علم به جای خلاق بودن نقش بازرس را در بازرگانی و صنعت به عهده گرفته و مفتش گونه برای آفلاتوکسین پیشوند خطرناک و یا بسیار خطرناک را القا مینماید در حالی که با بهرهبرداری از ابزارعلم میتوان عنوان ارزیابی ایمنی مایکوتوکسین را طبق تحقیقات مشترک WHO و FAO برای آن در نظر گرفت. با پذیرش این موضوع که شکاف به ذاته گرایش به افزایش دارد، میتوان این تعبیر در شکاف را برای ارتباطات در سطح بینالمللی درسازمانهای کشور از جمله سازمان ملی استاندارد و سایر دستگاههای کنترلی و نظارتی در نظر گرفت. به راستی مفهوم سازمان ملی در مفاهیم مدیریت سازمانی چیست؟ و یک سازمان چه نقش و مسئولیتی را به عهده خواهد داشت؟
درسال۱۹۵۶ میلادی دو سازمان WHO و FAO تصمیم به تشکیل کمیته مشترکی با عنوان JECFA – Joint Expert committee food Additives نموده اند و تا کنون با همکاری سایرکشورها برای ارزیابی ایمنی مواد سمی در مواد غذایی مشغول به فعالیت میباشدکه با گذشت بیش از ۶۰ سال از آن تاریخ عضویت ایران در این کمیته درهاله ای از ابهام به سر می برد زیرا عضویت در یک سازمان بین المللی یعنی دستیابی به منابع سرشار از تحقیقات و مستندات بینالمللی در سطح جهانی برای ارزیابی ایمنی آفلاتوکسین؛که خود فصل الختاب در این جریان توهم گونه برای فهم درست خواهد بود.
حلقه مفقود در جریان شناسایی سم آفلاتوکسین در کشور؛ نبودن گزارشی مبنی بر آفلاتوکسیکوزیس (ارتباط سرطان با سم آفلاتوکسین) توسط مراکز تحقیقاتی کشور می باشد. تاریخچه جهانی آفلاتوکسین همیشه گزارشهای مبنی بر درگیر بودن دام به واسطه مصرف خوراک آلوده و یا درگیر بودن انسان به واسطه خوردن مواد غذایی آلوده به آفلاتوکسین در پهنه جغرافیایی را اعلام و ثبت نموده است که در این خصوص خوشبختانه در کشور ما گزارشی مبنی بر شیوع و همه گیر شدن آن اعلام و ثبت نشده است این در حالیست که دستگاه نظارتی کشور هر از چند گاهی بدون در نظر گرفتن اصول تحقیق و عدم به کارگیری تیم تحقیقاتی مجرب و استفاده نکردن از صاحب نظران در مراکز تحقیقات سم شناسی کشور اقدام به پژوهش آزمایشگاهی نموده و بدون کسب نظر از مقامات مربوطه با قطعیت و قاطعیت کامل اقدام به انتشار خبر حتی به صورت شفاهی در محافل رسمی مینمایند. در میان حلقههای مفقوده جهت شناسی زنجیره توهم تا واقعیت؛از جمله اساسیترین سوال که به ذهن تواتر می کند این است که تکلیف پستههای صادراتی ایران که توسط کشورهای وارد کننده به علت بیش از حد بودن سم آفلاتوکسین برگشت داده شد؛ چه شد؟ آیا معدوم شد؟ و یا به بازار مصرف روانه شد؟ پاسخ به این سوال چراغ راهی برای مسیر توهم تا واقعیت این سم خواهد بود که قطعاً پاسخ واقعی را در سکوت باید جستجوکرد.
در هر صورت پس از گذشتن از چالش پستههای صادراتی در گذشته دور؛ در حال حاضر با چالش ذرتهای وارداتی مواجه هستیم. سوال؛ چرا فقط مشکل آفلاتوکیسن برای ذرت وارداتی یا شیر مصرفی وجود دارد؟ یعنی در هیچ مادهغذایی دیگری که مردم کشورمان مصرف میکنند و یا به مصرف دام، طیور و آبزیان می رسد آفلاتوکسین بیش ازحد مجاز وجود ندارد؟یادمان نرود با توجه به رسانه ای شدن و بازیچه شدن این موضوع در شبکههای اجتماعی ، ماهوارهای و بعضاً رسانه ملی، خطرناک جلو دادن آفلاتوکسین در کشور به حدی اقراق آمیز شده که حتی به غلط، تصور بر این است که با جابجا کردن ذرت توسط کامیون جهت مصرف در صنعت الکلسازی سم دیگری ایجاد خواهد شد ضمن اینکه احتمال انتشار آلودگی برای استانهای در مسیر وجود خواهد داشت و بعضا به بهانه خطر ناک بودن سم آفلاتوکسین حتی معدومسازی آن را با هزینه ای بسیار بالا توجیه برای زیان اقتصادی می نمایند و از تاجران عرصه صادرات برای همین ذرت آلوده دعوت به همکاری جهت صادرات به کشورهای دیگر می نمایند در صورتی که این ذرت را برای کشور خودمان بسیار خطرناک جلوه می نمایند.
با تاسف فراوان باید به حلقه مفقوده دیگری پرداخت و آن تمایز قائل نشدن درمیزان حد مجاز آفلاتوکسین برای ماده اولیه (Feed Materials) و خوراک (Feed Ingredient) میباشد. زیرا خوراک دام ترکیبی از چند ماده اولیه می باشد و هیچ ماده اولیه به تنهایی قابلیت خوراکی را نداشته در خصوص ذرت هم راهحلهای بسیار زیادی جهت سالم سازی وجود دارد که اولین آن استفاده از توکسین بایندر میباشد و یا راه حل دیگر آن، مخلوط نمودن با مقدار زیادی ذرت سالم که از آن به عنوان رقیقسازی یاد می شود و بسیاری از روشهای دیگر که از طریق مشورت با صاحب نظارن مربوطه به شاخههای فرآیند مواد (Processing) قابل بررسی می باشد؛ پس راه حل وجود دارد چرا به آن پرداخته نمیشود؟ این همان ابتدای پذیرفتن مسیر توهم تا واقعیت میباشد.
در خصوص ذرتهای وارداتی به کشور با توجه به تعدد دستگاههای متولی در تصمیم گیری برای سلامت خوراک دام و خوراک انسان متاسفانه ضررهای زیادی به بازرگانان عرصه غلات وارد شده که تمام آن ناشی از نگاه مطلقی است که نسبت به پیامدهای زیستی و علوم تجربی در سازمانهای مربوطه وجود دارد کما اینکه در یک پدیده زیستی مانند آفلاتوکسین، آمار زیستی بیانگر واقعیت موضوع در ارزیابی ریسک می باشد و یک پدیده زیستی همیشه نسبی بوده یادمان باشد که تفسیر آمارهای زیستی خود یک شاخه علمی بسیار مهمی است لذا صرف پرداختن به نتایج چند مرکز آزمایشگاهی بدون در نظر گرفتن اصول پژوهش و روش اصولی نمونه برداری مطابق با قوانین بینالمللی و ارسال آن به آزمایشگاه کاری جز ایجاد تداخل در اظهار نظر و بر هم زدن وحدت رویه برای تصمیم گیری بین دستگاههای نظارتی نخواهد بود.مستندات علمی در سطح سازمانهای بین المللی ازجمله WHO و FAO بر اساس ارزیابی ایمنی مایکوتوکسینها تحقیقهای علمی مفصلی به همراه مستندات و با مشارکت سایر کشورها ارائه نمودهاند متاسفانه دستگاهها و سازمانهای مربوطه در حوزه سلامت کشور حاضر به پذیرش آن نمی باشند که این موضوع عاملی بر خود تحریمی شده است. متذکر شویم تصمیمات در ایران دائماً بر مرز صبوری و عجولی در حال چرخش بوده و پرداختن به موضوع آفلاتوکسین با این حد از تعصب در رسانهها و سازمانها چیزی جز نگاهی عِلی؛ به پدیده ای معلول نخواهد بودکه بیشتر رنگ و بوی نگرانیهای مالتوسی را به خود گرفته است. این در حالی است که در کشورها توسعه یافته برای کنترل مخاطرات آفلاتوکسین، تحقیقات و استفاده از بذر ذرت AFL Guard و AFL Safe به جریان افتاده است. یادمان باشد ابزار علم باید خلاقانه در عرصه صنعت و سلامت ظهور پیدا کند نه اینکه در مقام قضاوت برای مچ گیری در خلاء فقدان اعتماد بین دستگاهها تبلورحق نموده و به نوشتن قوانین و دستورالعملهای جهت جلوگیری از سوء استفاده اقدام نماید. این جایگاه زیبندۀ عنصر علم نبوده و نخواهد بود.در خاتمه امید است با بیان موارد مطرح شده آشفتگی ارتباطات موجود بین دستگاهها و سازمانها رفع شود و همچنین تصمیم گیری دولت مردان سمت و سوی مناسب تری به خود گیرد والگوی مناسب مدیریتِ تصمیم گیری مبتنی بر علم و مرتبط با تحقیقات جهانی ملاک عمل برای ایجاد خلاقیت در مشکلات این چنینی قرار گیرد.
* کارشناس کنترل کیفیت اقلام علوفهای شرکت پشتیبانی امور دام کشور
لینک کوتاه : https://eghtesadsabzonline.ir/?p=3546