دکتر فرشاد قوشچی *

تردیدی نیست که اجرای برنامه الگوی کشت که از سال گذشته آغاز و به تمام کشور ابلاغ شده است، گام بزرگی در توسعه کشاورزی کشور خواهد بود و باید از دست اندرکاران این برنامه قدردانی کرد. هرچند لازم است جوانب مختلف برنامه را مورد سنجش و نظارت قرار داد تا اگر در مسیر تعریف و اجرا دچار اشکالاتی است، بتوان موارد مذکور را با کارشناسان وزارتخانه در میان نهاد، تا ایشان به اصلاح و بهینه‌سازی این برنامه اهتمام نمایند.
الگوی کشت در این مرحله، برنامه‌ای پنج ساله است که تاکنون جزئیات اطلاعات سال اول آن در اختیار عموم قرار گرفته است. برای موفقیت این برنامه لازم است ابتدا وزارت جهاد کشاورزی با توجه به این‌که سال اول طرح به اتمام رسیده است و پیش‌بینی‌های تولید و سطح زیر کشت نیز طی جداولی برای سال پایه و پیشنهادی ارائه شده بود، میزان تحقق برنامه مذکور را به‌طور رسمی اعلام نماید. از سویی کارشناسان وزارتخانه در این مدت نقاط قوت و ضعف آن را ارزیابی نمایند تا بتوانند در 4 سال آینده اگر نیازی به تعدیل این برنامه باشد، محاسبات لازم را انجام داده و در پیش‌بینی‌ها اصلاح و بازنگری داشته باشند. همچنین در ادامه مناسب است که وزارت جهاد کشاورزی میزان پیش‌بینی تولید محصولات زراعی را در 4 سال باقی‌مانده برنامه مذکور را همانند سال اول اجرای آن منتشر کند. زیرا در برنامه اعلامی وزارت جهاد کشاورزی تنها کلیاتی از برنامه 5 ساله و نتایج مورد انتظار اجرای این طرح از قبیل تولید، مصرف آب، خوداتکایی در تأمین انرژی، ضریب نفوذ دانش و فناوری، نسبت ارزش افزوده صنعت غذا به کل بخش کشاورزی و ضریب بهره‌وری آب کشاورزی آورده شده و به جزئیات تولید 10 محصول عمده پایه پرداخته نشده و نسبت به این محصولات زراعی در سال‌های آتی طرح هیچگونه چشم اندازی وجود ندارد.
از طرفی در همین برنامه سال اول، پیش‌بینی از ضریب نفوذ دانش و فناوری و نسبت ارزش افزوده صنعت غذا به کل بخش کشاورزی نیامده است. هرچند دو شاخص مذکور را شاید نتوان در طول یک سال برنامه ارزیابی کرد، اما در نهایت باید روند آن را طی برنامه 5 ساله مشخص کرد. چنانکه طبق اعلام رسمی نتایج مورد انتظار برای سال پایانی این برنامه (1405 خورشیدی) حاکی از رشد 100 درصدی ضریب نفوذ دانش و فناوری است، در حالی‌که رشد این شاخص تنها در اختیار وزارت جهادکشاورزی نیست و وزارتخانه‌هایی نظیر وزارت علوم و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و نیز نهاد ریاست جمهوری در این رابطه دخیل هستند. همچنین در این برنامه رشد 900 درصدی در نسبت ارزش افزوده صنعت غذا به کل بخش کشاورزی در نظر گرفته شده ولی هیچ استدلال و مستنداتی برای پیش‌بینی افزایش بی‌سابقه این شاخص آورده نشده است، در صورتی‌که برای رشد این نسبت باید زیر بناها و ساختارهایی آماده شود که نیاز به سرمایه‌گذاری کلان داشته و به‌نظر نمی‌رسد طی 5 سال آینده بتوان آنها را فراهم کرد.
از سوی دیگر با توجه به این‌که در سال اول برنامه میزان خود اتکایی پیشنهادی روغن و کنجاله به‌ترتیب از 177 و 159 درصد رشد برخوردار است که در بین کلیه محصولات برنامه الگوی کشت بیشترین رشد را به خود اختصاص داده‌اند، پرسشی که مطرح می‌گردد آن است که درصد رشد تولید روغن و کنجاله در سال‌های باقیمانده برنامه چه میزان در نظر گرفته شده و قرار است با چه شیبی افزایش یابد‌؟ تصور می‌شود اگر متخصصانی که این برنامه را تدوین کرده‌اند به این ابهامات و سؤالات پاسخ بدهند، بتوان آینده بهتری برای اجرای برنامه الگوی کشت در کشور در نظر داشت.

*‌ دانشیار دانشگاه و مدیر مسئول مجله کشاورزی و توسعه پایدار

اقتصادسبز آنلاین / اقتصاد سبز آنلاین / اقتصادسبز / اقتصاد سبز / صنایع غذایی / صنعت غذا / کشاورزی / پایگاه خبری صنعت غذا