سرویس بین‌الملل اقتصادسبز- مونا مشهدی رجبی:
اقتصادسبز آنلاین: ویروس کرونا زندگی تمامی مردم دنیا را تحت تاثیر قرارداده است. از تعطیلی اقتصاد گرفته تا ابتلای میلیون‌ها نفر در دنیا و مرگ ده‌ها هزار نفر از ساکنان زمین و قرنطینه شدن میلیاردها نفر از مردم. همه اینها روی زندگی تک تک مردم تاثیر داشته است.
اما سؤوالی که این روزها بیشتر شنیده می شود این است که آیا شیوع این ویروس مسری و مرگبار در دنیا باعث می‌شود تا تولید محصولات کشاورزی در دنیا تحت تاثیر قرار بگیرد یا خیر؟ سازمان خواروبار و کشاورزی جهانی در گزارشی تاثیر تعطیلی فعالیت‌های اقتصادی و عدم حضور کارگران در مزارع برای اجتناب از شیوع ویروس کرونا روی راندمان تولید محصولات کشاورزی در دنیا را مورد بررسی قرار داده است. طبق این گزارش انتظار می‌رود تولید محصولات کشاورزی در سال‌جاری کاهش یابد و کاهش تولید دو نگرانی بزرگ به همراه می آورد. اول کمبود مواد غذایی در جهان و دوم افزایش قیمت محصولات کشاورزی که هر دو برای اقتصاد بحران زده امروز بسیار چالش‌آفرین خواهد بود.
البته نشانه‌های اولیه این بحران روی قیمت برخی از اصلی‌ترین محصولات کشاورزی ظاهر شده است. به گزارش سی ان بی سی در ماه آوریل سال ۲۰۲۰ میلادی قیمت برنج در دنیا به بالاترین سطح طی ۷ سال اخیر رسید. این محصول کشاورزی که اصلی‌ترین و مهمترین غذای کشورهای آسیایی است به دلیل شیوع ویروس کرونا با چالش کاهش تولید مواجه شده است. بر مبنای این گزارش نگرانی در مورد احتمال کمبود این محصول کشاورزی هم روی قیمت آن تأثیرگذار بود زیرا در چهارمین ماه سال‌جاری وارد کنندگان برنج تقاضای خود را افزایش دادند تا انبارها را از این محصول پر کنند و صادر کنندگان که اتفاق تمایل زیادی برای افزایش صادرات برنج و کسب درآمد بیشتر دارند، نمی‌توانند این نیاز بالا را پاسخ دهند. در این شرایط افزایش قیمت اولین و اصلی‌ترین عکس العمل بازار خواهد بود.
به گزارش اتحادیه صادر‌کنندگان برنج تایلند قیمت برنج سفید در ده روز اول ماه آوریل ۵ درصد رشد کرده است در حالی‌که در فاصله روزهای ۲۵ مارس تا اول آوریل سال جاری رشد قیمت این محصول بالغ بر ۱۲ درصد بود. این اتحادیه اعلام کرد محصولات برنج تایلند با بالاترین قیمت از سال آوریل سال ۲۰۱۳ تا کنون به فروش می‌رسد. تایلند دومین تولید کننده بزرگ برنج در دنیا بعد از هند است و ویتنام در رده بزرگترین تولید کنندگان برنج دنیا جایگاه سوم را به خود اختصاص داده است.
چرا قیمت برنج اینقدر سریع رشد کرد
خبر گزاری رسمی کشاورزی و محصولات دامی امریکا در مورد دلیل شروع روند افزایشی قیمت برنج با فاصله سه ماه از آغاز شیوع ویروس کرونا در دنیا نوشت:« باید در نظر داشت که هنوز فشاری از نظر عرضه روی بازار نیست و تقاضای مصرفی هم تغییری نکرده است ولی انتظار کمبود میزان عرضه نیست به تقاضا در آینده باعث رشد قیمت شد. از طرف دیگر کشورهای هند و ویتنام که از بزرگترین تولید کنندگان
و صادر کنندگان برنج در دنیا هستند برای تامین نیاز مصرفی داخلی کشور، صادرات برنج را برای مدت نامعلومی متوقف کردند. توقف صادرات برنج از این دو قطب بزرگ صادر‌کننده باعث شد تا تمرکز اصلی وارد کنندگان روی محصولات تایلند باشد و بدون شک این کشور هم نمی‌تواند نیاز کل بازار را تامین کند. همین امر رکورد شکنی قیمت برنج را به همراه داشته است.»
رویترز در مورد سیاست دو کشور هند و ویتنام در زمینه ممنوعیت صادرات برنج نوشت: « در ظاهر دلیل توقف صادرات برنج از هند، تلاش برای تامین نیاز داخل در زمان شیوع ویروس کرونا عنوان شد اما رسانه‌ها از مسایل دیگری هم پرده‌برداری کرده‌اند. مثلا کمبود نیروی کار در فرآیند کشت و برداشت محصول برنج و نبودن شبکه توزیع مناسب برنج در شرایط فعلی که باعث شده است هند حتی نتواند به تعهدات قراردادهای کنونی خود پایبند بماند.در ویتنام هم وضعیت کم و بیش بر همین منوال است.»
نکته دیگری که باید مد نظر قرار گیرد سهم بالای قاره آسیا در تولید و صادرات برنج در جهان است. آمارهای رسمی نشان می دهد آسیا تامین کننده ۹۰ درصد برنج در دنیا است ولی سهم این قاره در مصرف برنج هم حدود ۹۰ درصد است. در واقع می توان برنج را غذای اصلی مردم این قاره دانست و تاثیر افزایش قیمت برنج را روی تغذیه و اقتصاد مردم این منطقه قابل تامل ارزیابی کرد.
رشد قیمت از ابتدای امسال شروع شده بود
مسأله دیگر این است که امارهای ارایه شده توسط سازمان خواروبار و کشاورزی جهانی نشان می‌دهد از ابتدای سال‌جاری میلادی روند افزایش قیمت برنج در دنیا شروع شده بود و دلیل این مساله خشکسالی در کشورهای بزرگ تولید کننده بود. خشکسالی چالش‌های زیادی برای تولیدکنندگان محصولات کشاورزی ایجاد می‌کند و افت حجم تولید یکی از این چالش‌ها است. از طرف دیگر انتظار بیشتر شدن قیمت برنج هم وجود دارد زیرا اخبار منتشر شده توسط اتحادیه صادر‌کنندگان برنج تایلند نشان می‌دهد که این کشور هم برای تامین نیروی کار در فرآیند تولید و توزیع برنج با مشکل روبه‌رو شده است و این مسأله می‌تواند روی حجم برداشت محصول در ماه‌ها و سال آینده تاثیر منفی داشته باشد. این انتظار است که بستر رشد قیمت را فراهم می‌کند. سامارنتو موهانتی رییس بخش آسیا در مرکز بین‌المللی تولید سیب‌زمینی و برنج که یک مرکز مطالعاتی در زمینه امنیت غذایی در دنیا است در گزارشی به بررسی تاثیر ویروس کرونا روی صنعت کشاورزی دنیا پرداخت و نوشت: «صنعت کشاورزی بیش از اینکه به‌دلیل تعطیلی فعالیت‌های اقتصادی و سیاست‌های فاصله‌گذاری اجتماعی متحمل زیان شود به دلیل وقوع این حوادث در زمان کنونی یعنی زمانی که باید برای کشت محصول آمده می‌شدیم، آسیب‌دیده است. هم اکنون زمان اصلی و مهمی در کشت برخی از محصولات کشاورزی و برداشت شماری دیگر از محصولات پر مصرف کشاورزی در دنیا است و سیاست‌های کنونی باعث شده است تا هر دو فرآیند با مشکل روبروشود.» وی ادامه داد: «موضوع نگران کننده این است که ما اگر این فصل کشت را از دست بدهیم دیگر محصولی برای فصل بعد و شاید تا انتهای سال نداشته باشیم.»
مت مایکل یکی از تحلیل‌گران کشاورزی و مواد غذایی در دنیا در مصاحبه‌ای با شبکه خبری سی ان بی سی اعلام کرد که دنیا از بحران سال ۲۰۰۷ میلادی درس گرفته است و به همین دلیل انبارهای اغلب کشورها پر از محصولات کشاورزی و غذایی است و به همین دلیل در یک فصل آینده مشکلی در بازار ایجاد نمی‌شود. افزایش قیمت در این شرایط به دلیل نگرانی از شرایط آینده بازار است نه اینکه نگرانی در مورد میزان عرضه در یک فصل پیش‌رو وجود داشته باشد. نکته دیگری که موجبات نگرانی مسؤولان غذایی دنیا را فراهم کرده است سیاست‌های وضع شده توسط برخی از کشورها در مسیر صادرات محصولات کشاورزی است. مثلاً کامبوج و ویتنام صادرات برنج را کاملاً متوقف کرده‌اند و این توقف نقطه آغاز چالش و بحران های آتی است.
محصولات دیگر هم سال سختی دارند
اما مشکل در بخش کشاورزی تنها به کشورهای آسیایی اختصاص ندارد. کشاورزان در کشورهای اروپا و امریکای شمالی هم سال سختی در پیش دارند و این سال سخت می‌تواند روی امنیت غذایی در این کشورها هم اثر داشته باشد. از طرفی تنها تولید برنج در این شرایط آسیب ندیده است. مثلاً در شمار زیادی از کشورهای جنوب شرق آسیا هم اکنون زمان برداشت محصولات زمستانه از قبیل گندم، سیب‌زمینی و شماری از میوه‌ها و سبزی‌ها است. کشاورزان برای برداشت این محصولات نیاز به کارگرانی دارند که اغلب مهاجر هستند و از کشورها یا شهرهای دیگر می آیند. این کارگران به عنوان اپراتور ماشینآلات کشاورزی فعالیت می‌کنند و کارهای یدی مزرعه را انجام می‌دهند. با محدودیت‌های وضع شده در ورود افراد به شهرها و کشورهای مختلف امسال بسیاری از مزارع نمی‌توانند تمامی محصولات زمستانه را برداشت کنند و به این دلیل میزان عرضه آنها کمتر می‌شود.
قیمت گندم هم رشد کرده است
اما رشد قیمت محصولات کشاورزی تنها به قیمت برنج محدود نمی شود بلکه ما در این روزها رشد قیمت گندم را نیز تجربه کرده‌ایم. محصولی که می‌توان از آن به عنوان اصلی‌ترین غذای دنیا و ماده اولیه مورد استفاده در تهیه پاستا و نان نام برد. به گزارش بازار کالای شیکاگو روند افزایش قیمت گندم در دنیا از نیمه ماه مارس سال‌جاری شروع شده است و این روند بدون توقف ادامه دارد. با این وضعیت پیش‌بینی‌ها هم از تداوم روند افزایش قیمت حکایت دارد و همین امر سبب شد تا قیمت گندم در قراردادهای آتی هم با ۱۵ درصد افزایش همراه باشد.
این تاثیری است که تعطیلی فعالیت‌های اقتصادی در اروپا و امریکای شمالی روی بازار گندم داشته است زیرا این دو منطقه اصلی‌ترین مناطق تولید گندم در جهان هستند. موسسه مطالعاتی فیتچ بر این باور است که قیمت این دو محصول ارزشمند غذایی تا انتهای سال جاری بازهم رشد می‌کند. طبق گزارش منتشرشده توسط این موسسه ما در سال ۲۰۲۰ تورم در بخش محصولات کشاورزی و مواد غذایی را تجربه خواهیم کرد. همان وضعیتی که در نتیجه شیوع تب خوکی در افریقا در بازار گوشت ایجاد شد. در سال ۲۰۱۹ رشد قیمت گوشت در دنیا به‌دلیل شیوع بیماری تب خوکی اتفاق افتاد و تا انتهای سال قیمت به شرایط قبل بازنگشت.
موسسه فیتچ نوشت: « اگر کشورها موانعی در مسیر تجارت آزاد محصولات کشاورزی ایجاد کنند، سال ۲۰۲۰ سال سخت‌تری خواهد بود و تورم قیمت محصولات کشاورزی و مواد غذایی بیشتر می‌شود. البته نمی‌توان از کشورها خواست که به امنیت غذایی خود توجه نکنند ولی باید سیاست‌های خود را هوشمندانه اتخاذ کنند تا کمترین اختلال در تجارت محصولات کشاورزی در دنیا ایجاد شود و به‌دنبال آن بازار با شرایط بی ثباتی و عدم امنیت روبه‌رو نشود.» فیتچ موضوع اصلی این روزها را توجه به این نکته دانست که محصول کافی در انبارها وجود دارد. محصولی که می‌تواند غذای دنیا برای چهار ماه آینده را تامین کند بنابراین آغاز موج افزایش قیمت برخی از محصولات کشاورزی تنها جنبه روانی دارد.
