تاکنون حدود 18 بیمه وارد بازار سرمایه شده‌اند

شیرین سعیدی

«در ایران، ارزش بازار سه شرکت بزرگ بیمه معادل 1.5 درصد از سهم کل ارزش روز بازار شرکت بورس و فرابورس را تشکیل می‌دهد. همچنین کل صنعت بیمه ایران سهم 2 درصدی از بورس و فرابورس دارد.»
همین دو جمله به‌نظر کافی است تا وضعیت و موقعیت واقعی صنعت بیمه در کشور مشخص شود. صنعتی که با همه قدمتش هنوز آنطور که باید و شاید جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است. صنعتی پیچیده و در عین حال تنیده در تمام زندگی از گذشته تا امروز.
صنعت بیمه از ابتدا تا به امروز راه پر فراز و نشیبی را طی کرده است. این صنعت در 1289 خورشیدی در ایران شروع به فعالیت کرده یعنی پس از صنعت بانکداری (1267 خورشیدی) و پیش از تأسیس تالار بورس اوراق بهادار (1315 خورشیدی)! اما به نوعی از هر دوی این صنایع مالی ناشناخته‌تر است. هرچند که در طبقه‌بندی فعالیت‌های امروز بیمه‌ها جزء «واسطه‌گری مالی» محسوب می‌شوند به این معنا که با صنایع دیگر مالی و غیر مالی در ارتباط هستند و به احتمال زیاد تولید ارزش افزوده آنها از همین طریق حاصل می‌شود. با وجودی که از تولد صنعت بیمه در ایران بیش از یک قرن (113 سال) می‌گذرد اما بیمه‌های ایرانی کمی جوان‌تر هستند. نخستین بیمه ایرانی در سال 1314 تاسیس شد؛ هرچند پیشنهاد آن برای تحقیق و بررسی تأسیس در سال 1310 داده شد. اما تاسیس نخستین بیمه ایرانی حدود چهار سال زمان صرف شد و برای فرهنگ‌سازی این صنعت، نخستین بیمه‌نامه صادرشده نیز در این بخش بیمه‌نامه آتش‌سوزی برای منزل مسکونی وزیر مالیه وقت (علی‌اکبر داور) بود. داستان پرفراز و نشیب در بیمه در ایران روایتی غم‌انگیز از بی‌توجهی و گاهی فراموشکاری است. زمانی فقط بیمه‌های خارجی در ایران حق فعالیت داشتند و آهسته آهسته این علم را آموخته و ایرانی کردند. زمانی توسعه یافت و برای خودش به آسانی رشد کرد اما طولی نکشید که با همه توسعه و قدمتش، فعالیت این صنعت متوقف شد و زمانی هم که فعالیتش با صلاحدید آزاد شد؛ همه شاخه‌ها و بازوهای این صنعت (شرکت‌های بیمه خصوصی) اول ملی شد و سپس در هم ادغام شده و دولتی شد. با این شیوه که بسیار با سرعت و بدون مطالعات پشتیبان انجام شده بود؛ صنعت بیمه با چالش‌های جدیدی روبرو شد. شرایط ایران فوق‌العاده (شروع جنگ) اعلام شد و هزینه‌های بیمه برای بسیار بالا رفت، بیمه‌های خارجی یا با ایران کار نمی‌کردند یا هزینه‌های چندین برابری برای بیمه کالاهای ایرانی می‌خواستند. همین باعث شد که همه به طور کلی همه فراموش کنند زمانی چنین صنعتی با قابلیت‌های بالا در ایران با ارتباطات بین‌المللی وجود داشته است؛ بیمه کارآیی واقعی خود را از دست داد. تازه در این سال‌ها بود که مدیران و مسئولان صنعت بیمه با فاجعه رخ داده و ضربه‌ای که این صنعت از تصمیمات خلق‌الساعه و بدون مطالعه گرفته شده بود؛ مواجه شدند. پس از فروکش کردن وضعیت بحرانی و تمام شدن جنگ، حال قرار بود همه چیز به وضعیت عادی بازگردد. اما کدام وضعیت؟ این مهمترین سوالی بود که در این صنعت مطرح شد و البته بی‌جواب ماند! این بار قرار شد که دوباره فعالیت‌ بیمه‌های خصوصی مجاز شود اما اندوخته زیادی برای این کار وجود نداشت چون مدت‌ها بود فعالان و به طور کلی، این صنعت بدون آموزش و اطلاعات جدید مانده بودند و به‌روز شدن در صنعت بیمه به این سادگی‌ها امکان‌پذیر نبود.
اما برای نجات این صنعت و توسعه آن چاره‌ای جز خصوصی شدن نبود. اما خصوصی شدن یک بنگاه آن هم بدون اندوخته و شفافیت کار بسیار دشواری بود. با همه این دشواری‌ها صنعت بیمه به بخش خصوصی واگذار شد و پس از آن آهسته،آهسته بیمه‌های خصوصی هم تاسیس شدند. اما هنوز هم بنا به‌دلایل بسیاری (فرهنگی و غیرفرهنگی) بیمه‌ها آنطور که باید و شاید نه رشد کردند و نه نتوانستند نقش مهم‌شان در اقتصاد را ایفا کنند. اما راه‌های جدید برای دست یافتن دانش و فناوری تا حدود زیادی هموار شد. اما بازار بیمه با وجود رشد جمعیت و نیاز روز افزون، همچنان محدود بود. پس از مدتی تنها راهی که برای نجات این صنعت و توسعه پایدارش پیشنهاد شد، بیمه‌های خرد بود؛ بیمه‌هایی مانند بیمه‌های عمر و زندگی که حتی مجوز فعالیت تخصصی هم برایشان صادر شد. در حال حاضر قصه تلاش این صنعت و فعالانش برای توسعه و بقا همچنان ادامه دارد اما یک نکته مهم که در این صنعت رخ داده آن است که با وجود آمدن فناوری‌های نوین، استارت‌آپ‌ها و صنایع مبتنی بر های‌تک، صنعت بیمه با سرعت بیشتری نسبت به بقیه صنایع و بخش‌های دیگر واسطه‌گری مالی رشد کرده است و این یک نقطه بسیار امید بخش در این صنعت ناشناخته اما بسیار مهم در ایران است.

وضعیت کلی صنعت
چالش‌های صنعت بیمه پس از تحریم‌ها بیش از پیش خود را نشان داد. چالش‌هایی فقط با تغییر شیوه مدیریت، قابل حل است. اما ارتباط بیمه‌های داخلی با بیمه‌های بین‌المللی (برای بیمه‌های اتکایی) هنوز با مشکلات لاینحل مواجه است، مشکلاتی که در حال حاضر مانند بسیاری از چالش‌های اقتصادی کنونی ایران با هزینه‌های دوچندان و بسیار بالا برای مدتی کوتاه رفع می‌شوند اما حل نمی‌شوند. با این همه صنعت بیمه به تلاش‌های خود ادامه می‌دهد و با ورود شرکت‌های بیمه‌ای به بورس این تلاش‌های این صنعت شفافیت و تفاوت‌های بسیاری پیدا کرده است. در حال حاضر با توجه به ماهیت واقعی صنعت بیمه، همچنان دو شاخص مهم؛ نسبت پرداخت خسارت و میزان پرداخت حق بیمه از اصلی‌ترین شاخص‌های سنجش وضعیت صنعت بیمه است. جدیدترین گزارش 6 ماهه منتشر شده بیمه مرکزی نشان می‌دهد (براساس خود اظهاری بیمه‌ها در مرکز سنهاب)؛ مبلغ حق‌بیمه تولیدی حدود 135.4 هزارمیلیارد تومان و خسارت پرداختی 63.7 هزار میلیارد تومان تا پایان شهریور 1402 است. حق بیمه تولیدینسبت به 6 ماهه نخست سال گذشته حدود 59.9 درصد و خسارت پرداختی در همین مدت نسبت به سال گذشته حدود 72.6 درصد افزایش داشته است. البته در ماه های ابتدایی سال، رشد حق بیمه تولیدی و رشد خسارت پرداختی در سطح بالایی قرار دارد که به طور معمول با گذشت 9 ماه از سال تعدیل شده و به سطح مورد انتظار (معقول و قابل قبول) می‌رسد.

بررسی این گزارش‌ها نشان می‌دهد
حق بیمه تولیدی رشته‌های بیمه درمان 37.8 درصد، بدنه خودرو حدود 6 درصد، مسئولیت حدود 4.6 درصد و حوادث راننده حدود 4 درصد سهم از حق بیمه بوده است. در همین مدت رشد حق بیمه در بخش درمان معادل 79.7 درصد، بدنه خودرو حدود 74.6 درصد، حق بیمه مسئولیت 71.6 درصد و حوادث راننده 71 درصد، بوده است. مجموع متوسط این حق بیمه‌ها موجبات رشد 59.9 درصدی حق بیمه تولیدی در صنعت بیمه را رقم زده است. البته رشد 72.6 درصدی خسارت پرداخت شده براساس عملکرد بیمه‌ها به خصوص بیمه درمان و بدنه خودرو باتوجه به سهم بالای آنها (درمان 42.1 درصد و بدنه با 9.7 درصد) بوده است. چنانکه با توجه به سهم این دو بیمه میزان خسارت پرداختی در درمان حدود 85.5 درصد و بیمه بدنه خودرو 84.3 درصد بوده است.

نسبت خسارت، 3.5 واحد افزایش
نسبت خسارت یکی از شاخص‌ها مهم در محاسبه سود و زیان بیمه‌ها محسوب می‌شود. آنچه که از تقسیم خسارت پرداختی به حق بیمه تولیدی را در عدد 100 ضرب کنیم؛ عدد به دست آمده را نسبت خسارت می‌گویند. هرچند در بیشتر موارد و مواقع شاخص‌های دیگری مانند؛ خسارت‌های معوق، میزان ذخایر بیمه، کارمزد شبکه فروش، هزینه‌های ثابت (اداری و عمومی) در زمان محاسبه این نسبت در نظر گرفته نمی‌شود و در ضمن ممکن است تا پایان سال به طور کلی عملکرد بیمه‌ها در مورد این نسبت تغییر کند. نسبت خسارت کل بازار بیمه با 3.5 واحد افزایش در مقایسه با 6 ماهه نخست سال قبل به حدود 47 درصد رسیده است. در بین رشته‌های مختلف بیمه، در کل صنعت چهار رشته بیشترین نسبت خسارت را داشته‌اند؛ به ترتیب بخش اعتبار با 181.5 درصد، بدنه خودرو با 75.4 درصد، مازاد شخص ثالث حدود 54.1 درصد، درمان با 52.4 درصد، نسبت خسارتشان بیش از میانگین نسبت خسارت کل بازار بیمه بوده است.

رشد 87 درصدی سرانه خسارت
در محاسبات بیمه‌ای دو بخش جدید به نام سرانه خسارت پرداختی، و ارزش بیمه‌نامه به منظور دقت بالاتر برای تعیین وضعیت کل صنعت بیمه، به محاسبات ارزش‌گذاری بیمه اضافه شده است. خسارت سرانه بیمه از تقسیم خسارت پرداختی به تعداد موارد خسارت به دست می‌آید و نشان می‌دهد متوسط مبلغ پرداختی هر مورد خسارت چقدر است. ارزش بیمه‌نامه نیز نشان دهنده نسبت حق بیمه تولیدی (به طور متوسط) به تعداد بیمه نامه صادر شده است.
شاخص ارزش بیمه نامه در 6 ماهه نخست سال 1402 با نزدیک به 54.6 درصد رشد به حدود 38.7 میلیون ریال رسیده است. شاخص سرانه خسارت نشان می‌دهد این نسبت در 6 ماهه نخست سال 1402، باحدود 78.2 درصد رشد به رقمی معادل 18.3 میلیون ریال رسیده است.

بیمه‌ها در بورس
نخستین بیمه وارد شده به بورس بیمه البرز بود. این بیمه با عرضه 80 درصد سهام خود در سال 88 بعد از روندی طولانی برای شفاف‌سازی از یک بیمه دولتی به یک بیمه خصوصی تغییر ماهیت داد. در قوانین بورس برای داشتن حق تصمیم‌گیری در هیات مدیره لازم است حداقل 25 درصد از سهام در اختیار یک فرد (حقیقی یا حقوقی) باشد. به همین 20 درصد باقی ماند در آن سال در اختیر دولت ماند اما همان مقدار قدرت مدیریتی نداشت و ضمن این‌که بعد از چند سال آن مقدار نیز واگذار شد. در حال حاضر بیش از 31 بیمه در بورس و فرابورس پذیرفته شده‌اند. نمادهای گروه صنعت بیمه و صندوق بازنشستگی، در دو زیرگروه «بیمه غیر زندگی» و «فعالیت‌های مالی و اجرایی» پذیرش شده‌اند.
بر اساس آخرین آمار منتشر شده توسط بورس اوراق بهادار در ایران، ارزش بازار سه شرکت بزرگ بیمه معادل 1.5 درصد از سهم کل ارزش روز بازار شرکت بورس و فرابورس را تشکیل می‌دهد. همچنین کل صنعت بیمه ایران سهم 2 درصدی از بورس و فرابورس دارد. بیمه پاسارگاد بزرگ ترین شرکت بیمه ایران، با ارزش بازار 123 هزار میلیارد تومان (2.4 میلیارد دلار)، 57 درصد از کل سهم بیمه ایران و 1.36 درصد از سهم کل بورس ایران را دارد. بدون وجود این شرکت، سهم کل بیمه از بورس ایران به یک درصد تنزل می‌کند این در حالی است که صنعت بیمه طی یک سال گذشته وضعیت بهتری نسبت به میانگین بازار داشت.
شاخص شرکت‌های بیمه بازار سرمایه ایران نشان از رشد 52 درصدی شاخص صنعت بیمه و صندوق‌های بازنشستگی طی یک سال اخیر دارد درحالی که شاخص کل بازار سهام طی یک سال گذشته رشد 44 درصدی داشت. با توجه به اهمیت بخش بیمه و صندوق‌های بازنشستگی (جزو گروه بیمه‌ها در بورس دسته‌بندی می‌شوند) و اثر آنها بر رشد و توسعه بازارهای مالی، فراهم شدن بستر رشد و توسعه این بخش از اهمیت بالایی برخوردار است.
سیاست‌گذاران تنها با درنظرگرفتن رابطه سرمایه‌گذاران نهادی و بازار سرمایه و با استفاده از ابزارهای مناسب و یافتن بهترین راهبردهایی که می‌توانند سرمایه‌گذاری در سهام صندوق‌های بازنشستگی و بیمه‌گذاران را تشویق کنند، می‌توانند به عملکرد مطلوب صندوق‌های بازنشستگی و شرکت‌های بیمه کمک کنند.
حدود 8 شرکت بزرگتر و قدیمی‌که که بیشتر آنها بیمه‌های دولتی خصوصی شده هستند، در بورس اوراق بهادار، تابلوی اصلی بازار اول بورس نمایش داده می‌شوند. البته یک بیمه اتکایی نیز در بازار دوم بورس نمایش داده می‌شود. شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس ایران حدود 18 شرکت هستند. 3 شرکت در بازار اول فرابورس، حدود 7 شرکت در بازار دوم فرابورس و 8 شرکت نیز در بازار پایه زرد فرابورس پذیرفته شده‌اند.

تازه‌های بیمه
صنعت بیمه در همه دنیا یکی از صنایع پیشرو به حساب می‌آید چرا که یکی از مهمترین ارکان و دغدغه‌های بیمه، یافتن و دیدن ریسک‌های جدید و حتی کشف نشده است. به همین دلیل بورس‌های دنیا و به خصوص استارت‌آپ‌ها در شرایط کنونی یکی از پایه‌های اساسی بیمه‌ها و رشد توسعه آنها شده‌اند. فناوری‌های جدیدی که برای راحتی و رفاه کنترل بهتر زندگی به بازار آمده‌اند (اینترنت اشیا، هوش مصنوعی، بلاکچین، ابر رایانه‌ها محاسبه‌گر، اینترنت ماهواره و نسل ششم و…) نه تنها هیچ تزلزلی در جایگاه بیمه در زندگی انسان‌ها به وجود نیاورده بلکه بازارهای تازه و جدیدی برای این بخش از صنعت باز کرده و حتی محاسبات ریسک و…. را دقیق‌تر کرده است. هرچند صنعت بیمه برای ادامه حیات و بقای خود هیچ راهی جز پیوستن به دنیای جدی و تغییر سبک و نگرش به موضوعات و ریسک‌های بیمه ندارد. به هر حال شرایط بیمه نیز مانند بسیار از بخش‌های صنعت مالی به سمت «شخصی شدن» پیش می‌رود و در این راه هیچ سیستمی به اندازه سیستم‌های هوشمند نمی‌تواند به صنعت بیمه کمک کند.
حتی موضوع اینشور تک یا «بیمه‌های دیجیتال» یکی از جدیدترین موضوعاتی است که در بورس و پذیرفته شدن طرح‌های نو در فرابورس بوده‌اند. طرح‌هایی که فقط یک ایده بدون هیچ سرمایه‌ای بودند اما با ورود به فرابورس و فعالیت در این چارچوب تبدیل به شرکت‌های جدید و دانش‌بنیان شده‌‌اند. بیمه‌های دیجیتال و شرکت‌های دانش بنیانی که در این حوزه یا مرتبط با این حوزه فعالیت می‌کنند در حال پیدا کردن جایگاه و ارائه تعریف جدیدی از بیمه هستند.
با این شیوه، دیگر شیوه سنتی که فقط اشیا قابل لمس می‌توانند بیمه شوند در این بخش از بیمه‌ حتی ایده‌ها و افکاری که که به طور منظم جمع‌آوری و مدون شده نیز می‌تواند به عنوان یک ثروت تلقی شده و از امکانات بیمه‌ای برخوردار شوند. بیمه‌های دیجیتال نیز در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری معنی پیدا کرده و کاربرد پیدا می‌کنند.
با این شیوه جدید محاسبه ریسک بازاریابی، پوشش ریسک و بازیابی خسارت هرچند ممکن است بیشتر شود اما به طور قطع بسیار بهتر و با مهارت بیشتری انجام خواهد شد.
 

اقتصادسبز آنلاین / اقتصاد سبز آنلاین / اقتصادسبز / اقتصاد سبز / صنایع غذایی / صنعت غذا / کشاورزی / پایگاه خبری صنعت غذا