سرویس بین‌الملل اقتصادسبز- شیما نصیری:
اقتصادسبز آنلاین: کاهش منابع طبیعی زمین یک خطر جدی است که همه جهانیان را تهدید می‌کند و باید برای نجات محیط‌زیست به فکر ارایه راهکارهای جدید و البته تاثیرگذار بود. فیلم‌های علمی-تخیلی زیادی در این زمینه و نزدیک شدن به آخرالزمان ساخته می‌شود که همگان هم با آن اشنایی دارند، اما این‌ها همان واقعیت‌هایی هستند که اگر به فکر نجات منابع طبیعی زمین نباشیم، رخ می‌دهند و به‌زودی با آنها مواجه خواهیم شد. حتی در چندین از این فیلم‌ها هم مشاهده شده که بیابان سبز به عنوان ناجی دنیا و زمین معرفی می‌شود که نمی توان از این واقعیت غافل شد و قطعاً باید به آن توجه داشته باشیم.
هر‌ساله روش‌های مختلفی برای احیای کویرها و بیابان‌های خشک و نیمه خشک تدوین شده و به مرحله اجرا می‌رسند، اما تا چه اندازه این روش‌ها موفق بوده، همان چیزی‌ست که در واقعیت کنونی زمین باید مشاهده کرد. برخی از این روش‌های احیا شامل محوطه‌سازی برای کاهش دما، فرسایش، طوفان‌های ماسه‌ای و تبخی؛ کشاورزی گلخانه ای؛ بازسازی خاک‌های شور، آلوده یا دژنره شده؛ تکثیر و رشد جوامع گیاهی؛ کاشت درختان و گیاهان نمکی مانند سالیکورنیا و‌هالوفیت؛ کنترل سیل؛ کشاورزی در آب دریا؛ زراعت داخلی؛ جلوگیری از چرای گسترده و استفاده از هیزم و آموزش جوامع محلی برای مراقبت از گیاهان، آب و غیره می‌شوند.
به‌عنوان مثال، چراگاه مرتفع هورکین در مغولستان به دلیل چرای زیاد و جنگل‌زدایی ناشی از افزایش مداوم جمعیت انسان و دام، به مرور زمان به یک بیابان تبدیل شده است. عدم اطلاع رسانی مناسب در مورد محیط‌زیست همراه با حمایت ضعیف دولت باعث وخیم شدن سریع هورکین شده است. با از بین رفتن مراتع، کشاورزان تمایل دارند به سمت فضای سبز دیگر حرکت کنند؛ بنابراین باعث می‌شود کویر هورکین با سرعت 10 هزار کیلومتر مربع در سال گسترش یابد. البته شرکت‌های زیادی تاکنون به کاشت بیش از 5 میلیون درخت در این بیابان پرداخته اند، اما هنوز آنطور که باید این بیابان جان نگرفته و احیای کامل نشده است.
حال در این میان شرایط آب و هوا و نزول باران‌های موسمی می‌تواند نقش بسزایی را در احیای بیابان‌ها ایفا کرده و به گسترش بیابان‌زدایی کمک کند. اما مهم تر آن است که این روند پایدار باشد تا بتواند در سرسبزی و رطوبت هرچه بیشتر بیابان و صحراها تاثیر بگذارد.
یکی از روش‌هایی که بسیاری از کارشناسان بر روی آن اتفاق نظر دارند، استفاده از مالچ‌های کشاورزی همراه با کانال‌های آبیاری ویژه است تا از این طریق به باروری زمین خشک و احیای آن کمک کرد. تاکنون این روش در برخی از کشورهای جهان مانند استرالیا و چین هم اجرایی شده که نتایج مطلوبی را نیز حاصل آورده است. در ادامه به روند فعالیت و اقدامات برخی از کشورهای جهان در حوزه بیابان‌زدایی که تاثیرگذار و ارزشمند هستند، اشاره می‌کنیم.
چین، قهرمان بیابان‌زدایی در جهان
طی سال‌های اخیر چین از جمله کشورهای موفق در جهان بوده که در زمینه بیابان‌زدایی اقدامات ارزشمندی انجام داده و با سبز کردن بیابان‌ها و صحراها توانسته به احیای زمین کمک قابل توجهی کند. این کشور با افزایش حجم جنگل‌ها توانسته میزان انتشار کربن‌ها را به شدت کاهش دهد که همین امر در جلوگیری از گرم شدن زمین بسیار تاثیرگذار بوده است. به‌طوری‌که در ماه دسامبر سال 2019 میلادی، سازمان ملل متحد برنامه جنگل‌های مورچه چین را به عنوان قهرمان زمین عنوان کرد و جوایز ویژه‌ای هم برای این طرح اثرگذار در نظر گرفت.
در واقع می‌توان گفت از سال 2017 میلادی، چینی‌ها با تنوع در طرح‌های بیابان‌زدایی و اجرای دقیق و کامل آنها توانستند عنوان قهرمانی و رهبری در این حوزه را از آن خود کرده و به دستاوردهای قابل قبولی نیز دست پیدا کنند.
طرح جنگل مورچه‌ای چین با هدف تشویق افراد به استفاده و کاربرد انواع فناوری‌های سبز در زندگی روزمره ارایه داده شد تا از این طریق بتواند از خودِ مردم برای کمک کردن به سرسبزی زمین و بیابان‌ها بهره‌مند شود. کاربران و افراد مشتاق از طریق این طرح یک اعتبار سبز دریافت می‌کنند که این اعتبار با اقداماتی که موجب صرفه‌جویی در انتشار کربن و ضایعات مضر می‌شوند و از سوی کاربران صورت می‌گیرند، افزایش پیدا می‌کند. به محض انباشت اعتبار کافی، یک درخت واقعی به نام فرد کاشته می‌شود که مالک اصلی آن خواهد بود. نکته جالب اینجاست که طی چند ماهی که از آغاز اجرای این طرح می‌گذرد، تاکنون 500 میلیون کاربر عضو آن شده و به جمع‌آوری اعتبارات بیشتر خود اقدام کرده‌اند. این درختان در پروژه مرمت اکولوژیک کوبوکی کاشته می‌شوند که این پروژه برای سرسبز کردن منطقه و چمنزاری مجدد بیش از 6 هزار کیلومتر مربع از آن به اجرا درمی‌آید.
لازم به ذکر است که کشور چین در اکثر طرح‌های بیابان‌زدایی خود از جوامع محلی و مردمی کمک می‌گیرد که همین امر در پیشبرد هرچه بهتر برنامه‌ها و همچنین تاثیرگذاری مثبت آن، نقش بسزایی را ایفا می‌کند.
با این وجود می‌توان گفت، تلاش‌های چین باعث شده است که این کشور بزرگترین کمک کننده در منطقه سبزسازی جهانی باشد. از سال 2018 میلادی تاکنون، جنگل‌ها در زمینی به مساحت 72،67 میلیون کیلومتر مربع کاشته شده و در 86،67 میلیون کیلومتر مربع کشت شده اند. میزان پوشش ملی جنگل‌ها به 22.96 درصد و سهام جنگل نیز به 17.56 میلیارد متر مکعب رسیده است. در مورد فضای سبز مرتع زراعی، پوشش گیاهی جامع چمنزار نیز به 55.7 درصد رسیده که 0.4 درصد بیشتر از سال گذشته است.
طرح بزرگ ساخت دیوار سبز در آفریقا
در سال 2007 میلادی طرح ساخت دیوار بزرگ سبز در سراسر آفریقا ارایه داده شد که با ساخت این دیوار قطعاً جان این قاره نجات پیدا خواهد کرد. 11 ملل مختلف همچون جیبوتی، اریتره، اتیوپی، سودان، چاد، نیجر، نیجریه، مالی، بورکینا فاسو، موریتانی و سنگال در همان زمان با امضای رسمی کشوری به این طرح پیوستند و ساخت دیوار را با بودجه میلیارد دلاری آغاز کردند. این در حالی است که به طور قطع بیش از 20 کشور نیز درگیر این طرح هستند که با کاشت میلیون‌ها درخت در اطراف صحراها بتوانند تغییرات آب و هوایی را مهار کنند.
در واقع با گذشت بیش از یک دهه از زمان اجرای این پروژه، 15 درصد از این دیوار سبز تکمیل شده و زندگی در حال حاضر به آفریقا برگشته است.
دیوار بزرگ سبز ریشه در منطقه ساحلی آفریقا، در حاشیه جنوبی صحرای آن، یکی از فقیرترین مکان‌های کره زمین، دارد. همچنین این دیوار درختی با عرض 15 و طول 8 هزار کیلومتر ساخته می‌شود که از سنگال در غرب آفریقا آغاز و تا جیبوتی در شرق می‌رود؛ از اقیانوس اطلس تا دریای سرخ. هدف از اجرای این طرح هم جلوگیری از پیشروی صحرای جنوبی و بیابان‌زایی اعلام شده است.
نکته قابل توجه اینجاست که در نیمه دوم سال 2019 میلادی در نشست تغییرات آب و هوایی در پاریس، رییس جمهور کشور فرانسه نیز از این طرح حمایت کرد و قول داد تا پایان سال 2020 میلادی یک میلیارد یورو بودجه در سال جهت اقدامات بیابان زدایی از جمله پروژه ساخت دیوار بزرگ سبز، اختصاص دهد.
تاکنون سنگال قهرمان این پروژه است و درختان بیشتری را نسبت به کشورهای دیگر کاشته است. کشور آفریقای غربی در حال حاضر بیش از 12 میلیون درخت را در 150 کیلومتر کاشته که این درخت‌ها 40 هزار هکتار از زمین را پوشانده اند. سرانجام، مقامات سنگال اعلام کرده اند که رقم به 545 کیلومتر می‌رسد و 800 هزار هکتار را تحت پوشش قرار خواهد داد.
برنامه احیای اکوسیستم و سرسبزی بیابان‌ها در استرالیا تا سال 2030
با توجه به آتش‌سوزی شدید جنگل‌ها در اواخر سال 2019 میلادی در استرالیا و خشکی بیش از اندازه اراضی و کمبود آب آنها، مسئولان این کشور درصدد آن آمدند که برنامه‌های زیست‌محیطی خود را کمی تغییر دهند و طرح‌های جدی تری را برای بیابان زدایی مناطق مختلف کشور به اجرا درآورند.
این کشور تصمیم دارد تا 10 سال آینده برای حفاظت از نمادهایی مانند صخره‌های بزرگ، زمین‌های زراعی تولیدی، گونه‌های مختلف گیاهی، درختان و فضاهای سبز برنامه‌های مدون و جدی‌تری را اجرا کند و با این اقدامات از تمام ارزش‌های طبیعی خود محافظت به عمل آورد. چندین سازمان ملی در استرالیا مسؤول سبز کردن کشور و احیای مناظر طبیعی و سرسبز هستند. این سازمان‌ها تدابیر جدیدی را برای بیابازدایی و جلوگیری از گسترش بیابان زایی در سراسر کشور هستند که تاکنون هم برنامه‌های آن تأثیرات مثبتی به‌جا گذاشته است. این سازمان‌ها برنامه‌های ملی را تا سال 2030 میلادی تبیین کرده‌اند که بتوانند از این طریق به کاهش انتشار کربن، تنوع زیستی و افزایش کیفیت و حجم آب کمک کنند که در این راستا به افزایش تولید بذر، کربن بیودرژی، آموزش و مشاوره‌های تخصصی می‌پردازند.
البته باید یادآور شد که مسؤولان این سازمان‌ها نقش مردمان بومی و محلی را در توسعه سرسبزی و مبارزه با بیابان‌زایی بسیار مهم و پررنگ می‌دانند و بیشترین بهره‌وری را از آنها می‌کنند. در واقع تاریخ 65 هزار ساله فعالیت جوامع بومی استرالیا، نشان از حفظ بازارهای محیطی و افزایش مناطق سبز دارد که نمی توان آن را نادیده گرفت.
کشور استرالیا در نظر دارد تا سال 2030 میلادی اهدافی همچون احیای زیستگاه برای از بین بردن تنوع زیستی، حمایت از برنامه‌های صاحبان سنتی برای بیابان زدایی، ایجاد مناطق پایدار برای حیوانات و فضاهای سبز، کاشت مستمر درختان در صحراها و ایجاد جنگل‌های سبز را با جدیت بیشتری دنبال کند. این برنامه‌ها موجب می‌شود تا بخش اعظم چالش‌های زیست‌محیطی استرالیا از بین رفته و از خشکسالی و بیابان‌زایی مناطق تا اندازه‌ای جلوگیری شود.
از دیگر اهداف و برنامه‌های 10 سال آینده این کشور می‌توان به کاشت 500 هزار گیاه بومی، ایجاد 2 هزار خندق‌های آبریز، ترمیم 330 هزار هکتار زیستگاه، توقف انتشار 1 میلیون و 330 هزار تن کربن در هر سال، حفظ 20 گونه تهدید شده در محیط زیست، تربیت بیش از 3 هزار کارآموز بومی و 6 هزار صاحب زمین، توقف بیش از 400 هزار تن رسوبات صخره‌ها و سایر موارد مشابه اشاره کرد.
