مهندس محمدرضا جمشیدی

«شاهرخ شجری، معاون توسعه مدیریت و منابع وزارت جهادکشاورزی چند روز پیش سهم ارزش افزوده بخش کشاورزی از اقتصاد بدون نفت را 8.8 درصد عنوان و خاطرنشان کرد که در طول سال‌‌های اخیر بخش کشاورزی تنها بخش اقتصادی است که همواره رشد مثبت داشته به‌طوری که رشد ارزش افزوده این بخش از 3 درصد سال 92 به 8.8 درصد در سال 98 رسیده است. »
اما همین بخش کشاورزی که در طول سال‌های گذشته روند رو به رشدی را سپری کرده در بخش‌های مختلف از معضلات کوچک و بزرگ متعددی هم در رنج است.
از خرد بودن اراضی کشاورزی گرفته تا محدودیت‌های منابع آبی، بی‌کیفیتی برخی نهاده‌ها، نبود الگوی کشت و… همه و همه باعث شده تا طبیعت چهارفصل ایران نتواند به قدر کفایت از مواهب بخش کشاورزی در اقتصادش بهره ببرد.
نبود ماشین‌آلات پیشرفته در مناطق محروم، به‌کار نگرفتن متخصصان و دانشجویان کشاورزی در روستاها توسط کشاورزان و یا بی‌علاقگی خود متخصصان به حضور در مزارع به دلایل متعدد، نبود زمین‌های یکپارچه در اکثر روستاها، ارایه نشدن الگوی کشت با توجه به شرایط اقلیم آب و هوایی، کمبود منابع آبی در زمین‌های کشاورزی که متأسفانه با حفر چاه‌های غیرمجاز عمیق، معضلات را بیشتر کرده است از جمله این مصائب است.
پایین بودن قیمت خرید تضمینی محصولات کشاورزی استراتژیک نظیر گندم به‌ویژه در دو سال اخیر محل چالش بسیار بوده است و از سوی دیگر بازار آشفته و فاصله غیراستاندارد قیمت محصولات از مزرعه تا سفره خانوار هم یکی از معضلات اساسی این بخش به‌شمار می‌رود و غالباً کشاورز از کمترین حاشیه سود برخوردار است.
در واقع یکی از مهمترین مشکلات امروز کشاورزی ایران را باید عدم شفافیت بازار بنایم که همین مسأله اختلاف قیمت بسیاری را از مزرعه تا سفره خانوار ایجاد کرده که در این فضا هر دو رأس یعنی تولیدکننده و مصرف‌کننده زیان می‌بینند و حلقه واسطه، محتکر و دلال در عمل بازیگر این آشفته بازار هستند.
تا صحبت از عدم شفافیت بازار به میان می‌آید ورود به بورس به عنوان نسخه‌ای عاجل مطرح می‌شود، اما به رغم آنکه بیش از 10 سال از راه‌اندازی بورس محصولات کشاورزی می‌گذرد، اما به‌دلیل فسادپذیر بودن محصولات کشاورزی و نبود ماندگاری بالا و از سوی دیگر قیمت تمام شده بالای محصولات کشاورزی و فقدان رابطه معقول با صنایع تبدیلی و برخی مشکلات ساختاری نظیر کمبود سانبارهای استاندارد، سردخانه و… در عمل قدرت چانه‌زنی کشاورز را تحلیل برده است.
شاید در محصولاتی نظیر گندم یا زعفران به‌عنوان کالایی لوکس که کم حجم با قیمت بالا می‌باشد بورس کشاورزی کارایی خوبی داشته باشد، اما بستر برای ورود همه محصولات به‌خصوص محصولات باغی که از نوسان قیمت بالایی نیز برخوردار است مهیا نیست.
مشکل دیگر کشاورزی امروز ایران این است که در بخش کشاورزی تعداد تولیدکنندگان زیاد است، به‌طوری که برای 4.4 میلیون بهره‌بردار امکان برندسازی وجود ندارد.
از سوی دیگر نباید از نظر دور داشت که برمبنای آمارهای منتشر شده به‌طور تقریبی در کشور به ازای تولید هر 1.1 کیلوگرم محصول باغی و زراعی یک مترمکعب آب مصرف می‌شود و با توجه به جمعیت کشور در آینده نه چندان دور، نیاز غذایی کشور 1.6 تا 1.8 کیلوگرم به ازای هر مترمکعب است که با توجه به محدودیت‌های منابع آبی باید در راستای ارتقای بهره‌وری منابع آب حرکت کرد.