سرویس بین‌الملل اقتصادسبز‌ – فاطمه غلامی:

اقتصادسبز آنلاین: از آنجا که بیماری کووید 19 به سرعت به شش قاره جهان گسترش یافته است، بسیاری از کشور‌های جهان وضعیت اضطراری بهداشتی را اعلام کرده‌اند. سازمان بهداشت جهانی این بیماری را که به سرعت در حال شیوع است همه گیر دانسته و همچنین از کشور‌ها درخواست کرده تا اقدامات مقدماتی و مقابله‌ای را مطابق با برنامه‌های مرتبط و استراتژیک جهانی برنامه‌ریزی کنند. این سازمان ادعا می‌کند که شیوع هیچ ویروسی تا کنون در تاریخ به شدت کرونا نبوده و این بیماری اولین ویروسی ست که به این شدت جهانی شده است. بیماری کووید 19 پنجمین بیماری همه گیر است. از دیگر بیماری‌های جهانی دیگر می‌توان به انفولانزا اچ وان ان وان در سال‌های 1918، 1957، 1968 و 2009 اشاره کرد که به ترتیب منجر به مرگ 50 میلیون، 1.5 میلیون، 1 میلیون و 300 هزار نفر شد. با توجه به این آمار‌ها، سازمان بهداشت جهانی معتقد است که شیوع کرونا تنها یک بحران بهداشت عمومی نیست، بلکه بحرانی ست که به شدت موجب آسیب پذیری مردم در تمامی بخش‌ها می‌شود. به‌همین دلیل است که هم اکنون تقریبا تمام جمعیت جهان درگیر این بیماری هستند. میانگین تلفات این بیماری در هر یک میلیون شهروند آمریکایی، اروپایی، آسیای جنوب شرقی، مدیترانه شرقی، آفریقا و اقیانوس آرام غربی به ترتیب 613، 694، 136، 167، 742 و 176 هزار نفر است که در مجموع رقم جهانی آن به 17228 می‌رسد.

اثرات همه گیری کرونا بر زنجیره تأمین مواد غذایی

زنجیره تأمین غذا را می‌توان به پنج مرحله‌ تولیدات کشاورزی، حمل و نقل پس از برداشت، فرآوری، توضیع، خرده‌فروشی، خدمات و در نهایت مصرف تقسیم کرد. دو سیستم برای تأمین کیفیت و ایمنی مواد غذایی در این زمینه استفاده می‌شوند. اولین مورد بر اساس قوانین و آیین نامه‌هایی است که از استاندارد‌های اجباری استفاده کرده و توسط سازمان‌های دولتی بازرسی می‌شوند. مورد دوم بر استاندارد‌های داوطلبانه‌ای تأکید می‌کند که توسط قوانین بازار یا انجمن‌های بین‌المللی تعریف شده است. اقدامات امنیتی صورت گرفته برای اطمینان از تداوم جریان غذا در هر مرحله شامل بهداشت کارمندان غذا، بهداشت شخصی، استفاده از تجهیزات محافظتی فردی مانند کلاه ایمنی و دستکش، ضدعفونی کردن سطوح و محیط‌های کاری، جابه‌جای ایمن، تهیه، تحویل غذا و در نهایت حفظ فاصله اجتماعی. اقدامات محافظتی که در آخرین مراحل زنجیره تأمین مواد غذایی در نظر گرفته شده بسیار حیاتی ست؛ زیرا افراد بیشتری می‌توانند تحت تأثیر قرار بگیرند و در نتیجه به سمت آخرین مراحل حرکت کنند.
برخلاف بیماری‌های مرتبط با اندام‌هایی مانند پا و دهان، کرونا به طور مستقیم بر تولید تأثیر نمی‌‌گذارد، زیرا مستقیماً از طریق دام یا محصولات کشاورزی گسترش نمی‌یابد. با این وجود، به دلیل سرعت بالای همه‌گیری آن، دولت‌های سراسر جهان محدودیت‌های قابل توجهی در حمل و نقل کالا به‌صورت زمینی و هوایی و همچنین مهاجرت نیروی کار اعمال کرده‌اند. گزارش‌ها حاکی از آن است که استفاده از کامیون‌ها برای توزیع مواد غذایی از 30 درصد به 60 درصد کاهش یافته است.
در کشور‌های توسعه یافته و هم چنین توسعه نیافته، اشتغال موقت یا فصلی به‌ویژه برای کاشت، مرتب‌سازی، برداشت، فرآوری یا حمل محصولات به بازارها به امری معمول تبدیل شده است. بنابراین، زنجیره تأمین به‌طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار گرفته است. این جریان به دلیل عدم وجود کارگران محلی یا مهاجر است؛ زیرا چنین افرادی در صورت دچار شدن به کرونا و یا حتی قرنطینه جمعی قادر به کار کردن در حوزه خود نخواهند بود. همچنین در مواردی که بیماری مستقیماً بر سلامتی یا حرکت آنها تأثیر می‌گذارد، نه تنها توانایی تولید را برای دیگران، بلکه همچنین ایمنی غذایی آنها را نیز ضعیف می‌کند. به‌ویژه، کمبود نیروی کار به دلیل وجود بحران کرونا باعث ایجاد اختلالات شدیدی در برخی از بخش‌ها مانند تولید دام، باغداری، کاشت، برداشت محصول و فرآوری محصولات شده است.
با توجه به این‌که بسیاری از کارگران ماهر در حین برداشت به‌دلیل کنترل مرزها نتوانستند به کشورهای مختلف دسترسی داشته باشند، از افراد بیکار فرانسه درخواست شده است تا بر روی این مزارع کار کنند. در بریتانیا، کمپین «انتخاب برای انگلیس» موفق شد تا 70 هزار انگلیسی را برای کار در مزرعه و برداشت محصولات به کار بگیرد. با این وجود، به دلیل کمبود نیروی کار که بیماری و فاصله جسمی عامل آن بود، کار در مزارع و مشاغل کشاورزی برای مردم به مسأله‌ای پیچیده و سخت تبدیل شده است. این شرایط باعث تأخیر در تحویل مواد غذایی و نهاده‌های کشاورزی و ایجاد مشکل در تأمین مداوم مواد‌غذایی به بازارها شد. اگرچه بسیاری از تولیدکنندگان به ورودی اصلی خود اعتماد می‌کنند، اما بیشتر آنها دچار اختلال در این زمینه شده اند، زیرا آنها باید نیاز خود را از بازارهای داخلی تهیه کنند. موانع قانونی ای که زنجیره‌های تأمین مواد غذایی را مختل می‌کنند، بیشترین آسیب را به کالاهای باکیفیت و ارگانیک وارد می‌کنند. زیرا آن‌ها به دلیل نداشتن افزودنی‌های شیمیایی و نگهدارنده، طول عمر کمتری دارند و با توجه به اینکه فرایند تولید و ارسال طولانی ست، عموماً دچار مشکلات بسیاری شده و کیفیت اصلی و بالای خود را تماماً یا تا حدودی از دست می‌دهند.
اکثر فعالیت‌های کشاورزی به فصل و هوا بستگی دارد و بنابراین، فعالیت‌ها باید از یک برنامه دقیق و انعطاف‌پذیر پیروی کنند تا اقدامات فوری در صورت لزوم انجام شود. از آنجا که تمام فرآیندها و مراحل در یک زنجیره تأمین به شدت به یکدیگر متصل هستند، اندکی تأخیر یا اشکال می‌تواند باعث ایجاد اشکال و در نتیجه از دست دادن بخش عمده‌ای از عملکرد و بازده شود. در حقیقت، گزارش‌های زیادی وجود دارد که کشاورزان به‌دلیل محدودیت‌ها مجبور به از بین بردن محصولات خود از طریق سوزاندن و یا رها کردن آن‌ها هستند. دامداران در شرکت تعاونی آمریکا ادعا می‌کنند که به دلیل قطع زنجیره تأمین، روزانه 14 میلیون لیتر شیر هدر می‌رود. در انگلستان، رییس دامداران گزارش داد که به‌طور معمول تقریباً 5 میلیون لیتر شیر در یک هفته در معرض فاسد شدن قرار می‌گیرد. همچنین، گزارش شد که گیاهان چای در هند به دلیل چالش‌های قانونی در شرف نابودی هستند. بنابراین، حفظ کارایی یک عامل کلیدی برای صنایع غذایی به ویژه در شرایط کنونی و بحرانی جهانی است. بزرگترین مشکلات در زنجیره تأمین مواد غذایی تهیه مواد اولیه از تأمین کنندگان و اطمینان از تداوم جریان غذا از تولید‌کنندگان تا مصرف کنندگان نهایی است. این مشکلات توانایی مشاغل کشاورزی را برای ادامه کار خود به طور معمول به خطر می‌اندازد و ممکن است تأثیرات منفی بر کیفیت، طراوت و ایمنی مواد غذایی داشته و مانع ارسال آن‌ها به بازارها و ایجاد قیمت مناسب شود. در حالی که کشورها درحال دست و پنجه نرم کردن با کرونا هستند، تولید کنندگان باید تمام تلاش خود را برای جابجایی چرخ دنده‌های زنجیره تأمین مواد غذایی انجام دهند. تأثیر بحران کنونی بر سیستم‌های کشاورزی تا حد زیادی به شدت و ترکیبات نهاده‌های کشاورزی بستگی دارد و بسته به محصول تولیدی و کشور متفاوت است. از تکنیک‌های متمرکز بر سرمایه معمولاً در کشورهای با درآمد بالا برای تولید محصولات کشاورزی استفاده می‌شود، در حالی که تولید بیشتر در کشورهای کم درآمد به کار وابسته است. بنابراین، زنجیره تأمین باید با تمرکز ویژه بر مبانی چالش‌های قانونی و بحرانی ادامه یابد.
بخش غذا حاوی محصولات متنوعی مانند گوشت، میوه، سبزیجات، لبنیات، غذاهای آماده و سایر محصولات خوراکی است. با این حال، زنجیره غذایی و کشاورزی از نظر سرمایه‌گذاری و نیروی کار به دو دسته تقسیم می‌شود. اولین مورد را می‌توان محصولات اصلی مانند گندم، ذرت، دانه‌های سویا و دانه‌های روغنی تعریف کرد. مورد دوم شامل محصولات با ارزشی مانند میوه، سبزیجات و ماهی است. محصولات اصلی به مقدار زیادی سرمایه‌گذاری نیاز دارند. هم چنین محدودیت بین شهرها، استان‌ها، مناطق و کشورها تأثیر منفی در توزیع محصولات اصلی دارد. همانطور که می‌دانیم برای تهیه محصولات با کیفیت و ارزش غذایی بالا کار زیادی لازم است. تولیدات کشاورزی کالاهایی با حساسیت بالا نسبت به زمان هستند و برای آنکه این حساسیت اختلالی در انتقال مواد غذایی به شهر‌ها و کشور‌های دیگر ایجاد نکند، شیوه‌های نوین و پیشرفته ای در نظر گرفته شده است که بازده کارگران و انتقال گران را افزایش می‌دهد.
چالش‌های ناشی از محدودیت حرکت که شامل بسته شدن مرزهای ملی یا بین‌المللی است و همچنین تغییرات تقاضای مصرف‌کنندگان امری مهم است که تولید کنددگان باید توجه بسیاری به آن داشته باشند. به‌دلیل این محدودیت‌ها، مصرف‌کنندگان نمی‌‌توانند به رستوران‌ها بروند و وعده‌های غذایی خود را در خانه تهیه می‌کنند. علاوه بر این، به دلیل احتمال بالای ابتلا به کرونا، مصرف‌کنندگان حتی نمی‌‌خواهند به بازارها و سوپرمارکت‌ها بروند.

زنجیره تأمین نه تنها بر تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و مصرف‌کنندگان بلکه بر کارخانه‌های فرآوری مواد‌غذایی نیز تأثیرگذاشته است. تولید در بسیاری از کارخانه‌ها با توجه به ابتلای کارگران به کرونا و عدم رجوع سایرین به محل کار که از ابتلا به این بیماری ترس دارند، دچار مشکل شده است. به همین دلیل، تصور می‌شود که ظرفیت تولید تقریباً 25 درصد کاهش یابد.
در این زمینه، حداقل 462 بسته بندی گوشت و 257 کارخانه فرآوری مواد غذایی و 93 مزرعه و تأسیسات تولیدی در ایالات امریکا تحت تأثیر عواقب این بیماری پرمخاطره قرار گرفته‌اند. حداقل 54،036 کارگر (39905 کارگر بسته بندی گوشت، 8343 کارگر فرآوری مواد غذایی و 5،788 کشاورز) تست کووید 19شان مثبت بوده و در مقابل، 232 کارگر (184 کارگر بسته‌بندی گوشت، 34 کارگر فرآوری مواد‌غذایی و 14 کارگر مزرعه) جان خود را از دست داده‌اند. در برزیل، 2400 کارگر کارخانه گوشت از 24 کشتارگاه در 18 شهرداری به عنوان دچار این بیماری شده‌اند. چندین کارخانه گوشت پس از 246 مورد مثبت در انگلیس و ولز فعالیت خود را به حالت تعلیق درآوردند. در گانا نیز 534 پرسنل در یک کارخانه فرآوری ماهی ازمایششان مثبت شده است. در آلمان، 1،553 مورد مبتلا به این بیماری در کارخانه‌های فرآوری گوشت یافت شد و در فرانسه، بیش از 100 عفونت ویروس کرونا در کشتارگاه‌ها ثبت شد. تولیدکنندگان مجبور شده اند حیوانات مزرعه را از بین ببرند زیرا آنها قادر به پیدا کردن هیچ گیاهی برای تغذیه دام خود نیستند. تقاضای بیشتر مصرف کننده منجر به خالی ماندن قفسه‌ها و کاهش عرضه باعث افزایش قیمت محصولات گوشتی شد. برخی از بازارها اقلامی مانند محصولات گوشت گاو را که یک مشتری می‌تواند خریداری کند را محدود می‌کنند. خدمات غذایی نیز تحت تأثیر قرار گرفته و برخی از رستوران‌ها سرویس همبرگر گوشت گاو را نیز متوقف کردند. علی‌رغم اطمینان دولت، برخی از فروشگاه‌ها برای جلوگیری از خرید زیاد توسط مشتریان، خدمات تحویل رایگان را به سفارش خود اضافه کرده‌اند. علاوه بر این، سوپرمارکت‌ها تعداد افراد مجاز در هر زمان را برای جلوگیری از ازدحام جمعیت تعیین کردند. فروشگاه‌ها همچنین ساعات خرید ویژه‌ای را برای مشتریانی که جزو گروه‌های حساس هستند تنظیم می‌کنند.
دلایل مختلفی وجود دارد که امکان تبدیل فروشگاه‌های مواد غذایی را به کانون کرونا افزایش می‌دهد. حفظ فاصله اجتماعی در این محیط‌ها کار دشواری است زیرا کارگران در هنگام شیفت‌های طولانی در خطوط تولید در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. به‌علاوه، با صدای بلند یا فریاد زدن، به دلیل محیط‌های پر سر و صدا، منجر به آزاد شدن قطرات بیشتری به هوا می‌شوند. کارمندان عموماً با اتوبوس یا تاکسی اینترنتی به محل کار رفت و امد می‌کنند و این مهم ترین عاملی ست که باعث شیوع کرونا می‌شود. علاوه بر این، اکثریت کارگران درآمد کمتری دارند و اکثراً از پوشش بیمه‌ای یا مرخصی استعلاجی با حقوق برخوردار نیستند. بنابراین، کارگران فرآوری غذا حتی در صورت احساس بیماری که خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهند، دلیلی برای نرفتن به محل کار خود ندارند؛ زیرا به این پول برای زندگی‌شان احتیاج دارند. محیط سرد و مرطوب داخل فروشگاه‌های غذایی عامل دیگری است که گسترش کرونا را تسهیل می‌کند. این امکان وجود دارد که محیط‌های سرد و تاریک بدون هیچ گونه نور ماورا بنفش بتوانند ویروس کرونا را زنده نگه دارند و منجر به افزایش میزان انتقال شوند. آزمایشات پایداری ویروس در پنج درجه حرارت مختلف (4، 22، 37، 56 و 70 درجه سانتیگراد) و پنج سطح مختلف (کاغذ، دستمال کاغذی، چوب و پارچه) نشان داد که این ویروس در دما ی 4 درجه سانتی‌گراد بسیار پایدار بوده، اما با این حال به گرما حساس است. علاوه بر این، مشخص شد که ویروس همچنین در سطوح صاف پایدار تر بوده و با این وجود حتی به ضد عفونی کننده‌های استاندارد نیز واکنشی نشان نخواهد داد. مطالعات دیگر نشان داده که ذرات ویروس به مدت 3 ساعت در اسنیل ثابت باقی مانده و به ترتیب برای مدت 4، 24، 48 و 72 ساعت روی مس، مقوا، فولاد ضد زنگ و پلاستیک زنده می‌ماند. این نتایج نشان می‌دهد که درجه حرارت پخت بیش از 70 درجه سانتیگراد برای از بین بردن ویروس کافی است، اما با این حال توصیه‌های بهداشتی (شستن دست، جدا کردن گوشت خام و پخته شده و غیره) هنگام تهیه و نگهداری مواد غذایی باید رعایت شود.
تولید متمرکز مواد غذایی یکی دیگر از عواملی است که باعث ایجاد اختلال در زنجیره‌های غذایی در هنگام شیوع کرونا شده است. این مورد به تولیدکنندگان مواد غذایی کمک کرد تا در عین‌حال که تولید را افزایش می‌دهند هزینه‌ها را نیز کاش بدهند. با این حال پروژه ی مذکور دارای اشکالاتی از جمله مسائل سخت و طولانی زنجیره تأمین است. علاوه بر این، استفاده از تعداد کمی از تأسیسات تولیدی برای پاسخگویی به خواسته‌ها ممکن است مشکلاتی از جمله بسته شدن کل تأسیسات درصورت شیوع کرونا در این خطوط تولید منجر شود که ظرفیت بالا دارند. در این صورت گزینه‌های کمتری برای بهبود شرایط تولید کنندگان باقی می‌ماند.
در این شرایط دولت با فشارهای مالی بسیاری روبه‌رو است. بنابراین، ممکن است حمایت از برنامه‌هایی که با هدف بهبود بهره‌وری در سطح مزرعه ایجاد می‌شود دشوار باشد. حتی ممکن است بودجه ناکافی باعث کاهش تقاضا برای تولید و بهره‌وری کشاورزی در میان مدت شود. کاهش تقاضا به‌ویژه به بخش خصوصی در حال ظهور در کشورهای در حال توسعه نیز آسیب رسانده است.
اطلاعات ارایه شده توسط سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که ویروس کرونا از طریق تماس مستقیم یا قطرات تنفسی منتقل می‌شود، با این‌حال، با توجه به آخرین افرادی که دچار این بیماری شده‌اند می‌توان گفت که این ویروس قابلیت انتقال از فردی به فرد دیگر از طرق غذا را نیز داراست. بازار Xinfandi بزرگترین بازار عمده فروشی مواد غذایی پکن با بیش از 10 هزار کارگر و ظرفیت 18 هزار تن سبزیجات، 20 هزار تن میوه و 1500 تن غذای دریایی بوده که هر روزه در اختیار مشتریان قرار می‌گیرد.

مقامات بیش از 100 فرد آلوده را در این مکان کشف

کرده‌اند که بیشتر در بخش‌های غذاهای دریایی، گوشت گاو و گوشت گوسفندی درحال خدمت بوده‌اند. هم چنین ویروس کرونا بر روی سطح صفحه ای که برای برش ماهی قزل آلا در بازار استفاده می‌شود نیز شناسایی شد. مقامات اظهار داشتند که رطوبت بالا و دمای پایین در پکن ممکن است یکی از دلایل انتقال ویروس کرونا باشد. علاوه بر این، آن‌ها اعتقاد دارند که سطح تجهیزات مورد استفاده برای تهیه غذاهای دریایی و محصولات گوشتی آلوده به افراد آلوده می‌تواند عامل دیگری برای این انتقال باشد. دولت به‌دلیل ترس از موج بعدی کرونا، ورودی‌های پلیس را مسدود کرده و بازار را نیز موقتاً تعطیل کرده است. این خبر منجر به توقف واردات ماهی قزل آلا از کشورهای اروپایی در چین شده و این کالا را از قفسه‌های برخی سوپرمارکت‌ها خارج کرده است. در مقابل، مقامات نروژی اظهار داشتند «هیچ ارتباطی بین انتقال ویروس کرونا از طریق مواد غذایی وارداتی و منشأ شیوع ماهی قزل‌آلا وجود نداشته و هنوز به‌طور قطعی تایید نشده است» مذاکرات بین مقامات نروژی و چین در حال حاضر برای رفع مشکلات موجود ادامه دارد. با این حال، نه تنها تأمین غذاهای دریایی تحت تأثیر قرار گرفت، بلکه با بسته شدن کل بازار Xinfandi، عرضه گوشت، میوه و سبزیجات نیز مورد اسیب واقع شده است. در این میان، مقامات در تلاشند مکان‌های تجاری ویژه‌ای را در آینده نزدیک ایجاد کنند تا زنجیره تأمین سبزیجات و میوه‌ها را حفظ کنند. علاوه بر این، دولت در حال تصمیم‌گیری برای افزایش استانداردهای بهداشتی در بازارهای مواد غذایی است. در این بین، مقامات حدود 30.000 غذا از جمله گوشت، غذاهای دریایی، میوه و سبزیجات را آزمایش کردند و نتایج برای همه نمونه‌ها منفی بود. از صادرکنندگان مواد غذایی به چین خواسته شد اظهارنامه‌های رسمی را امضا کنند که در آن برای محصولات خود ضمانت آلودگی به ویروس کرونا را نمی‌‌دهند. با این حال، برخی از صادرکنندگان مانند غلات برزیل با امضای اعلامیه موافقت نکردند.
در نتیجه، بیماری همه‌گیر کرونا استفاده از مکانیزم‌های طراحی شده برای معاملات قراردادی اضطراری و تحت تأثیر در زنجیره‌های تأمین غذا را تضمین کرد و در همان زمان، منجر به تغییر توازن عرضه و تقاضا شد و تولیدکنندگان و اپراتورهای کوچک را در وضعیت دشواری قرار داد.

اثرات کرونا بر رفتار مصرف کننده

وقتی مسأله چگونگی تأثیر کرونا بر میزان تقاضای غذایی مصرف کنندگان مطرح می‌شود، تقاضای مردم بسته به قیمت مواد‌غذایی، سطح درآمد مصرف‌کنندگان، وضعیت اجتماعی-جمعیتی، میزان مصرف و تنظیمات خرید و محدودیت‌های زمان متفاوت خواهد بود. علاوه بر آن، تعداد مراجعه‌کنندگان به فروشگاه مواد غذایی و صرف هزینه برای غذا در هر وعده نیز دچار تغییر خواهد شد.
شیوع کرونا شیوه زندگی روزمره مردم را تحت تاثیر قرار داده و منجر به بی‌حوصلگی شده است. این موارد می‌توانند به‌دلیل دریافت مقدار زیادی چربی، کربوهیدرات و پروتئین در وعده‌های غذایی تعریف شود. علاوه بر این، قرنطینه باعث ایجاد استرس در افراد شده و آنها را به سمت غذاهای شیرین سوق می‌دهد، زیرا غذاهای غنی از کربوهیدرات به دلایلی توانایی تولید سروتونین داشته و می‌توانند به‌عنوان اجزای خود درمانی استفاده شوند. با این حال، این عادات غذایی ناسالم ممکن است باعث ایجاد چاقی مفرط و شدید تر کردن علائم کرونا در صورت ابتلا شود.
تعطیلی رستوران‌ها و مکان‌های غذا خوری بر روی عادات غذایی و خرید مردم تأثیر گذاشته و منجر به ایجاد تقاضاهای غیرمعمول از خدمات غذایی و تشویق آن‌ها به خرده فروشی شده است. گزارش‌ها نشان داده که خرید مواد غذایی از سوپرمارکت‌ها و استفاده از خدمات غذایی هم اکنون 50 درصد بوده و تغییری با قبل از قرنطینه نکرده است. در چنین شرایطی تعداد مراجعه به فروشگاه مواد غذایی با کاهش مواجه شده و در عین حال هزینه خرید غذا به ازای هر بازدید افزایش یافته است. این بدان معناست که در زمان قرنطینه افراد کمتری برای خرید موارد مورد نیاز به فروشگاه مراجعه می‌کنند اما همین افراد کم چند برابر نیاز قبلی خود خرید کرده تا از مراجعه ‌زودتر در روز‌های اتی به مراکز خرید جلوگیری کنند و بیشتر در منزل بمانند. به همین دلیل مصرف کنندگان در زمان قرنطینه با کاهش چشمگیر موجودی برخی از کالاها شده‌اند. در کشور‌های اروپایی، محصولی که بیشتر از همه نایاب شده آرد است؛ زیرا در زمان قرنطینه مردم علاقه بیشتری به پخت کیک و نان مورد نیاز خود در منزل و در کنار خانواده دارند. زیرا این کار هم باعث سرگرم شدن آن‌ها در این روز‌های کسل کننده شده و هم مواد‌غذایی سالم و به دور از ویروس کرونا را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. جالب اینجاست که نان و شیرینی‌جات به هیچ‌وجه با کمبود مواجه نشده و هم چنان در قفسه‌های فروشگاه‌ها بدون آنکه خریداری به آن‌ها نزدیک شود، باقی مانده‌اند. مصرف‌کنندگان در این زمان در حال تمرکز بر روی کالاهایی با طول عمر بالاتر و احتمال فاسد شدن کمتر مانند غذاهای خشک یا قوطی‌، پاستا، ماکارونی، شیر و خوردنی‌های یخ‌زده هستند؛ زیرا این مواد راحتی بیشتری را برایشان به ارمغان آورده و در عین حال مواد لازم برای پخت غذای روزانه را بدون آنکه نیاز به خروج از منزل داشته باشند را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. مردم هم چنین به جمع کردن مقدار زیادی از این مواد در منزل نیز روی آورده‌اند که به‌دلیل گرفتن اطلاعات اشتباه از منابع غلط است که ادعا‌ها و شایعه‌های نادرست را به گوش مردم زودباور می‌رسانند. مصرف‌کنندگان سفارش غذا در منزل را نیز جزو موارد انتخابی خود قرار داده‌اند که به علت بسته بودن رستوران‌ها و قوانین رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی است. در این میان جالب است بدانید که کمبود تخم مرغ نه تنها به دلیل افزایش تقاضا بلکه کمبود بسته‌بندی برای خرده‌فروشی ست. مصرف تخم مرغ در آرژانتین با حدود 40 درصد افزایش مواجه شده و فروش آن نیز در ایالات متحده نسبت به سال گذشته حدود 44 درصد افزایش یافته است. در این زمان سازمان غذا و داروی ایالات متحده انعطاف‌پذیری مربوط به بسته‌بندی و برچسب‌گذاری تخم‌مرغ را فراهم کرد، زیرا دسترسی کافی به بسته‌های خرده‌فروشی با برچسب مناسب برای تأمین تقاضا و تسهیل توزیع تخم مرغ در طول بیماری همه گیر کرونا وجود نداشته است.
رویدادهای جهانی مانند کرونا تقاضا برای غذا در سراسر جهان را افزایش می‌دهد. در یک مطالعه، داده‌های تقاضا در کشورهای اروپایی در این زمان مورد ارزیابی قرار گرفت. بر این اساس، اگرچه تقاضا برای نان تازه در هفته اعلام بیماری همه گیر 76 درصد و سبزیجات منجمد 52 درصد افزایش یافت، اما تقاضا برای نوشیدنی‌های الکلی با تغییری مواجه نشد؛ با این‌حال پس از گذشت یک ماه از فراگیری ویروس کرونا فروش آن دو برابر شد.
در نظرسنجی اخیر شورای تحقیقات و اقتصاد کشاورزی ایتالیا رفتار جمعیت آن در مورد انتخاب مواد غذایی در قرنطینه مورد بررسی قرار گرفت. تقریباً دو هزار و 900 نفر از تمام مناطق ایتالیا در این نظر سنجی شرکت کردند. طبق نتایج، مصرف غذای سالم و آشامیدنی و سبزیجات 33 درصد، میوه 29 درصد، حبوبات 26 درصد و روغن زیتون 21 درصد افزایش یافته است. با این‌حال مشخص شد که 44 درصد از مردم مصرف شیرینی بیشتری داشته و 16 درصد بیشتر بیشتر شراب می‌نوشیدند. همچنین 44 درصد از پاسخ‌دهندگان افزایش وزن را به دلیل دریافت کالری بالاتر و سطح پایین فعالیت بدنی گزارش کردند. 37 درصد دیگر نیز اظهار داشتند گه باید با شروع رژیم غذایی، مواد و خوراکی‌های سالم‌تر را به برنامه غذایی خود وارد کنند.
طبق نظرسنجی دیگری که از 630 مصرف کننده در ایالات متحده به عمل آمد، 70 درصد از آن‌ها در هنگام شیوع کرونا، تعداد دفعات خرید مواد غذایی را کاهش داده و خرید آنلاین را ترجیح داده‌اند. 56 درصد از مصرف‌کنندگان نگران هستند که غذاهای خاصی را که می‌خواهند در فروشگاه خریداری کنند پیدا نکنند. 70 درصد گفتند که غذای مصرفی‌شان را بیشتر در منزل میل می‌کنند. مصرف کنندگان تأکید کردند که آنها به ترتیب 40، 42 و 30 درصد میوه، سبزیجات و غذاهای حاوی پروتئین (گوشت، مرغ یا ماهی) بیشتری مصرف می‌کنند. علاوه بر این، 39 درصد از آن‌ها نیز اظهار داشتند که صبحانه خود را متعادل تر نگه داشته و مواد غذایی با ارزش بالاتری را به آن اضافه کرده اند. اما با وجود تمامی موارد مثبت ذکر شده هنگامی‌که این افراد از نظر مصرف ناسالم بررسی شدند، مشخص شد که 47 درصد از آن‌ها شیرینی بیشتری مصرف می‌کنند، 24 درصد مصرف سبزیجات را کمتر کرده و 21 درصد میوه کمتری خرید می‌کنند و 19 درصد نیز پروتئین کمتری را در برنامه غذایی خود جای می‌دهند.
در تحقیقی دیگر، بر اساس نظر سنجی ای که روی 1500 زن و مرد بالای 18 سال انجام شد مسؤولان به این نتیجه رسیده‌اند که بیش از نیمی از مردم فرانسه در قرنطینه 8 هفته ای دیدگاه‌های خود را در مورد ارزش اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی تولید مواد غذایی تغییر دادند. پس از رفع اقدامات صورت گرفته به‌دلیل همه گیری کرونا مصرف کنندگان فرانسوی وقتی غذای «ضروری» می‌خرند، زمان بیشتری را برای پخت و پز صرف کرده و توجه بیشتری نیز به هزینه غذا می‌کنند. به نظر می‌رسد این تغییر نگرش بر ضایعات غذا تأثیر داشته و از هر سه پاسخ دهنده یک نفر ادعا کرده که اکنون غذای کمتری را هدر می‌دهد. این آمار شامل 29 درصد از کسانی است که گزارش کرده‌اند غذای محلی بیشتری خریداری کرده و بیشتر به خرید آنلاین پرداخته‌اند.
در بین 1000 بزرگسال بالای 18 سال، 42 درصد از مصرف‌کنندگان غذاهای بسته‌بندی شده را بیش از گذشته ترجیح می‌دهند، در حالی که بخش دیگری از همان نسبت گفته‌اند که همه گیری نگرش آنها را نسبت به غذای بسته‌بندی شده تغییر داده است. 82 درصد از مصرف‌کنندگان فکر می‌کنند غذایی که در طول همه‌گیری کرونا خریداری می‌کنند بی‌خطرتر است. با این حال، بخشی درصد با نظر این دسته از افراد موافق نیستند. در مجموع 77 درصد از مردم فکر می‌کنند که تولیدکنندگان مواد‌غذایی می‌توانند مواد‌غذایی کافی برای تأمین نیازهای مصرف‌کنندگان تهیه کنند، در حالی که 16 درصد دیگر اعتقادی به این عقیده ندارند.
از آنجا که مصرف‌کنندگان نقشی اساسی در زنجیره تأمین غذا دارند، تغییرات ایجاد شده در رفتار مصرف کننده به شدت بر این زنجیره تأثیر می‌گذارد. شیوع کرونا باعث افزایش چشمگیر قیمت موادغذایی شده که بزرگ‌ترین عامل آن محدودیت‌های ایجاد شده در زمان قرنطینه و افزایش مقدار خرید مردم به‌دلیل استرس و اضطراب‌های موجود است که در نهایت منجر به ایجاد اختلال در زنجیره تأمین غذایی شده است. در این میان برخی از مصرف کنندگان برای افزایش امنیت غذایی، توجه بیشتری به کاهش اسراف خوراکی‌ها دارند. با این حال، برعکس این امر نیز ممکن است زیرا بسیاری از غذاهای فاسدشدنی به دلیل تعطیلی مدارس، رستوران‌ها یا کارخانه‌های فرآوری دور ریخته شده‌اند. علاوه بر این، مشکلات حمل و نقل در زمان قرنطینه یا خرید بیش از حد وسایل فاسدشدنی، منجر به افزایش ضایعات مواد غذایی شده است. تغییر نوع و مقدار تقاضای عموم، همچنین تغییراتی در مواد / طراحی بسته بندی، گزینه‌های تحویل و شرایط نگهداری ایجاد می‌کند.

اثرات همه گیری کرونا در تجارت جهانی غذا

اگرچه شرایط فعلی شبیه به یک مورد استثنایی به نظر می‌رسد اما با این‌حال آسیب‌پذیری سیستم‌های غذایی در برابر مشکلات مربوط به آب و هوا و بیماری‌ها مدت‌ها قبل از کرونا نیز اتفاق افتاده بود. سیستم‌های غذایی از وقایع و شوک‌های مختلفی مانند بحران نفت در دهه 1970، شیوع سارس و ابولا و بحران غذایی 2006-2008 ناپایدار بوده اند. بیماری تب خوکی آفریقا که یک سال پیش بازارهای جهانی کالاها را آشفته کرد و به یک اپیدمی پیش رونده در اروپای شرقی و آسیا تبدیل شد نیز مشکلاتی همانند مشکلات کرونا را برای تاسیسات و کارخانه جات مواد غذایی به وجود آورده بود. در این میان، بزرگترین تولیدکننده خوک جهان (3.1 بازار جهانی) و بزرگترین صادر کننده، چین، تا پایان سال 37 درصد از خوک‌های خود را از دست دادند. ابولا تأثیر منفی زیادی بر تولید محصولات کشاورزی، بازاریابی و تجارت برخی از کشورها داشت به طوریکه کشورهای آفریقایی در سمت تولید، به‌دلیل محدودیت جاده و کشاورزان دسترسی محدودی به نهاده‌ها مانند بذر، کود و سموم دفع آفات داشتند و بیشتر مناطق با کمبود نیروی کار روبرو بودند. به همین دلیل، بیش از 40 درصد از زمین‌های کشاورزی زیر کشت نرفته است. با این حال، تاثیر بیماری بر روی صنایع غذایی آن‌طور که تصور می‌رفت زیاد و شدید نبود زیرا مناطق کشاورزی اغلب در مناطق جغرافیایی قرار داشتند که از تراکم شهری بسیار دور هستند.

بیشتر بخوانید: استفاده از باکتری بینی گاو برای درمان بیماری تنفسی دام زنده

بحران کرونای کنونی سیاست‌های تجارت مواد غذایی برخی دولت‌ها را تغییر داده و به سمت محدود کردن صادرات و تسهیل واردات پیش رفته است. دلیل اصلی تحمیل محدودیت‌های صادراتی توسط کشورها، اطمینان از حفظ تعداد محصولات در بازار داخلی است. اگرچه محدودیت صادرات به طور معمول این نتیجه را در کوتاه مدت ایجاد می‌کند، اما با این حال دارای برخی تأثیرات منفی نیز هست. اول از همه، محدودیت‌های صادراتی باعث کاهش قیمت‌های داخلی می‌شود که از نظر اقتصادی به کشاورزان آسیب می‌رساند و در نتیجه باعث کاهش تولید محصول شده و انگیزه‌های این صنعت را کاهش می‌دهد. دوم، کشورها با از دست دادن جایگاه خود در بازارهای بین‌المللی مزیت رقابتی خود را از دست می‌دهند. سوم و در نهایت، محدودیت‌های صادراتی اعتبار صادر کننده را تضعیف می‌کند و واردکنندگان را ترغیب می‌کند تا اعتماد به بازار جهانی را در خود از بین ببرند، در نتیجه اعتماد به تجارت بین‌المللی را از دست داده و فرصت‌های تجاری آینده را برای صادر‌کنندگان از بین می‌برند.
در بحران غذایی که در سال 2008 رخ داد، اگرچه قیمت مواد غذایی داخلی بسیار افزایش یافت، اما برخی از کشورهای بزرگ که می‌توانستند خود را از بازارهای جهانی جدا کنند تحت تأثیر قرار نگرفتند. قیمت برنج 224 درصد، قیمت گندم 108 درصد و قیمت ذرت 89 درصد افزایش یافت. به‌طور کلی، قیمت‌ها به دلیل محدودیت‌های تجاری، خطرات و عدم اطمینان در بازارهای بین‌المللی افزایش یافته و منجر به افزایش قیمت‌ها در کشورهای وابسته به واردات بالاتر از حد مجاز می‌شوند. به دلیل محدودیت‌های صادراتی که توسط کشورهای عمده صادر کننده اعمال می‌شود، خرید بیش از نیاز در مردم کشورهای وارد کننده مشاهده شده و قیمت‌ها به دلیل تقاضای بیشتر برای محصولات افزایش یافته است.
اگرچه ذخایر غذایی جهان در حال حاضر ازدیاد است، اما یک بحران همه گیر طولانی مدت می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در زنجیره تأمین مواد غذایی شده و سیاست‌های صادرات را که می‌تواند باعث تأثیر دومینو شود را نیز تحت تاثیر قرار دهد. طبق برآورد تولید غلات گزارش شده است که حدود 2.721 میلیارد تن تولید متشکل از 1.44میلیارد تن دانه درشت، 763 میلیون تن گندم و 512 میلیون تن برنج وجود داشته است. طبق این برآورد پیش‌بینی می‌شود تولید گندم و دانه درشت مشابه سال 2019 باشد. به‌همین دلیل، انتظار می‌رود بازارهای جهانی غلات با وجود نگرانی‌های ایجاد شده به علت کرونا از وضعیت متعادل همیشگی خود پیروی کنند.
در مجموع 19 کشور برای محدود کردن صادرات اقداماتی انجام داده‌اند که مربوط به 27 فرآورده غذایی به‌دلیل شیوع کرونا است. برخی از این محدودیت‌ها غیرفعال هستند و در حال حاضر در 8 کشور وجود دارند. هنگامی که اثرات محدودیت‌ها بر کشورهای وارد کننده ارزیابی می‌شود تاجیکستان، ازبکستان، افغانستان و آذربایجان به ترتیب با 79، 70، 61 و 54 درصد تأثیر منفی مواجه شده می‌شوند.
به‌طور خلاصه، تجارت امکان انتقال محصولات به مناطق محروم، جلوگیری از کمبود و ناامنی غذایی مربوط به اتکا به تولید داخلی را به همراه دارد. با این حال، بیماری همه گیر کرونا تأثیر قابل توجهی در تجارت مواد‌غذایی ایجاد کرده و به دلیل محدودیت‌های صادراتی منجر به ایجاد اختلال در زنجیره تأمین مواد غذایی شده است. سیاست‌های ایجاد شده در صادرات باعث افزایش قیمت جهانی کالاهای پایدار مانند گندم، ذرت و برنج و در نتیجه کاهش مقدار و کیفیت غذا شده‌اند. مشتریان همچنین نمی‌‌توانستند محصولی را که در کشور رشد یا تولید نمی‌شود، پیدا کنند. تولیدکنندگان نیز با این محدودیت‌ها ضعیف شدند زیرا بازار بین‌المللی شامل تعداد بی‌شماری خریدار است و به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا بهترین را از میان تمامی گزینه‌های موجود انتخاب کنند. وقتی سیاست‌های محدودکننده صادرات اعمال شد، فروشندگان محلی نتوانستند خریدار پیدا کنند و منجر به عرضه بیش از حد و ضایعات همراه با ضررهای اقتصادی شدند. غذاهایی که به صورت محلی تولید نمی‌ شوند اما برای پردازش مورد نیاز هستند، به دلیل محدودیت‌ها و استفاده از ظرفیت کارخانه‌های تولید موادغذایی برای پاسخگویی به تقاضا در دسترس نبودند. چالش‌های حمل و نقل برای بارهای هوایی و دریایی نیز از جمله موارد دیگری ست که در ارتباط با اتلاف غذا و ضایعات وجود داشته است.

توصیه‌هایی برای به حداقل رساندن تاثیرات کرونا

شیوع کرونا ایمنی غذا، امنیت و تغذیه را به طور جدی تهدید کرده است. هرج و مرج اقتصادی ناشی از همه گیری، دسترسی اقتصادی و دسترسی فیزیکی به مواد غذایی را نیز دچار اختلال کرده است. اختلالات و مشکلات احتمالی در سیستم‌های بازاریابی، تدارکات و تجارت ممکن است دسترسی به غذا را در برخی مکان‌ها و زمان‌ها محدود کند، بنابراین ممکن است مشکلات گرسنگی و سوتغذیه در میان مردم ظاهر شود. گزارش برنامه جهانی غذا نشان داد که تعداد افراد با گرسنگی شدید به دلیل شیوع کرونا می‌تواند در سال 2021 به 265 میلیون نفر افزایش یابد. مطالعه دیگری که انجام شده نشان می‌دهد که کرونا منجر به افزایش 14 درصدی شیوع اسراف در کودکان زیر 5 سال نیز شده است.

نتیجه‌گیری
در طی یک همه‌گیری، ادامه جریان عرضه در بخش‌های کشاورزی و غذا، به‌منظور جلوگیری از بحران غذایی و کاهش تأثیر منفی بر اقتصاد جهانی بسیار حیاتی است. زیرا این حوزه یکی از مهمترین بخش‌ها برای تأمین سلامت مردم است. اگرچه تاکنون هیچ مشکل اساسی در زنجیره‌های تأمین موادغذایی مشاهده نشده، اما در آینده ای نامشخص امکان رخ دادن آن وجود دارد. در نتیجه، هر کشور باید به شدت شرایط موجود در خود پی برده و گاهی اقدامات لازم را با توجه به گسترش همه‌گیری اجرا کند. زنجیره تأمین باید به اندازه کافی انعطاف‌پذیر باشد تا بتواند به چالش‌های زنجیره تأمین غذا پاسخ دهد.