مریم حق بیان

اقتصادسبز آنلاین:‌ صنعت لبنیات یکی از صنایعی است که تا رسیدن به استانداردهای جهانی راه زیادی در پیش دارد. چرا که از یک طرف سرانه مصرف فرآورده‌های این صنعت در کشور در مقایسه با جوامع پیشرفته فاصله بسیاری دارد، از طرف دیگر، تنوع محصولات لبنی در ایران پایین‌تر از تنوع آنها درکشورهای توسعه یافته است. مجموعه این عوامل نشان می‌دهد که رشد مصرف در بازار داخلی محرک اصلی توسعه صنایع لبنی است.

روند نزولی مصرف لبنیات در ایران از زمان هدفمندسازی یارانه‌ها (در اواخر دهه 80) آغاز شد. با توقف سایر سیاست‌های حمایتی دولت نظیر توزیع شیر مدارس و همچنین کاهش درآمد حقیقی خانوار مصرف مواد غذایی، از جمله لبنیات به شکل چشمگیری کاهش یافت. طبق آمار هزینه درآمد خانوار در سال 1401، سهم شیر خانوار شهری از کل هزینه‌های خوراکی 2.5 درصد و این سهم از کل هزینه‌های خانوار حدود 0.7 درصد بوده است.
در طرح جامع شیر در دهه 90 این‌گونه هدف‌گذاری شد که ایران به مصرف سرانه 124 کیلوگرم در سال برسد اما در حال حاضر براساس گزارش فائو، ایران رتبه 125 در 177 کشور در مصرف سرانه شیر دنیا را دارد و میانگین مصرف شیر در کشور حدود 80 کیلوگرم در سال است.

این در حالی است که سرانه مصرف شیر در دنیا برای هر نفر حدود 150 تا 160 کیلوگرم و در کشورهای آمریکا و فرانسه این رقم حدود 200 کیلوگرم است.

همچنین اتحادیه اروپا به‌عنوان بالاترین مصرف کننده لبنیات سرانه مصرف حدود 256 کیلوگرم داشته است. از آنجایی توسعه صنایع لبنی و رشد تولید در گرو افزایش سرانه مصرف است توسعه صنعت لبنیات و افزایش تولید نیازمند توزیع عادلانه ثروت، افزایش قدرت خرید خانوارها و فرهنگ‌سازی برای افزایش سرانه مصرف لبنیات در کشور است.
اما صنعت لبنیات با چالش‌های تولید متعددی مواجه است که مهم‌ترین آن قیمت شیرخام و تأمین مواد اولیه است.

مشکلات تأمین مواد اولیه: نقص مواد اولیه مانند شیر در برخی مواقع می‌تواند به چالش برانگیزد. مشکلاتی مثل نوسانات قیمت شیر، کیفیت پایین شیر، و کمبود تأمین از دامداران ممکن است تأثیرگذار باشد.

مشکلات صنعتی: نیاز به فناوری‌های پیشرفته در صنعت لبنیات برای بهبود کیفیت و کارایی محصولات می‌تواند یک چالش باشد. این شامل به‌روز نگه‌داشتن تجهیزات و فرآیندهای تولید است.
مسائل مربوط به بازار و توزیع: مسائل مربوط به بازار می‌تواند نیز یک چالش باشد. این شامل تنوع محصولات، رقابت با برندهای خارجی، و سیاست‌های بازاریابی و فروش می‌شود.

مشکلات مرتبط با تقاضا و مصرف: تغییر در سبک‌های زندگی، افزایش آگاهی از تغذیه، و تغییر در ترکیب جمعیت ممکن است تأثیر گذار باشد و تولید کنندگان لبنیات را به تغییر و بهبود فرآیندها ترغیب کند.

مشکلات تأمین مواد اولیه در صنعت لبنیات می‌تواند به عنوان یک چالش مهم مطرح شود. در این زمینه، مشکلات متنوعی وجود دارد که ممکن است تأثیر مستقیم یا غیرمستقیمی بر تولید و تأمین مواد اولیه داشته باشند:

نوسانات قیمت مواد اولیه: تغییرات ناپیوسته در قیمت‌های مواد اولیه می‌تواند بر برنامه‌های تولید و هزینه‌های صنعت لبنیات تأثیر بگذارد. این نوسانات می‌توانند به‌دلیل عوامل مختلفی از جمله شرایط هواشناسی، تغییرات در بازار جهانی، یا مسائل سیاسی رخ دهند.
کیفیت و تأمین مواد اولیه: کیفیت شیر و سایر مواد اولیه در تولید لبنیات بسیار اهمیت دارد. مشکلاتی مثل نوسانات کیفیت شیر، مشکلات بهداشتی، یا کمبود تأمین می‌تواند به چالش برانگیز باشد.
وابستگی به دامداران: برخی از صنایع لبنیات ممکن است به دامداران بسیار وابسته باشند. مسائلی مثل کمبود تأمین از دامداران، سختی‌های اقتصادی در کشاورزی، یا بحران‌های مرتبط با دام‌ها می‌تواند تأمین مواد اولیه را تحت تأثیر قرار دهد.

مسائل زیست‌محیطی: مسائل محیطی مانند تأثیرات تغییرات آب و هوا بر دامداری، محدودیت‌ها در مصرف آب، و مسائل مربوط به پایداری محیط زیست نیز می‌تواند در تأمین مواد اولیه تأثیرگذار باشد.
وابستگی صنعت لبنیات به دامداران به این معناست که تولید کنندگان لبنیات به شدت وابسته به تأمین شیر از دامداران هستند. این وابستگی ممکن است در بسیاری از جنبه‌ها تأثیرگذار باشد:

تأمین مواد اولیه: دامداران شیر تأمین کنندگان اصلی مواد اولیه برای صنعت لبنیات هستند. اگر تأمین شیر از دامداران مختلف به دلیل مسائلی مانند بحران‌های دامداری، بحران‌های طبیعی، یا مشکلات اقتصادی مختلف متأثر شود، تولید لبنیات نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد.

قیمت‌گذاری شیر: قیمت شیر که توسط دامداران مشخص می‌شود، می‌تواند تأثیر زیادی بر هزینه‌های تولید لبنیات داشته باشد. تغییرات در قیمت شیر می‌تواند به شدت تأثیرگذار باشد و به صنعت لبنیات کمک کند یا آسیب برساند.

کیفیت شیر: کیفیت شیر تأثیر زیادی بر کیفیت نهایی محصولات لبنیات دارد. مشکلات مثل کمبود تأمین شیر با کیفیت می‌تواند به چالش برانگیز باشد.

سیاست‌های تأمین شیر: سیاست‌ها و تعاملات میان دامداران و تولیدکنندگان لبنیات نیز می‌تواند در وابستگی مؤثر باشد.
برخی از سیاست‌ها ممکن است تأمین شیر را تنظیم کنند یا برعکس، از آن‌ها حمایت کنند.
در کل، وابستگی به دامداران نشان‌دهنده این است که هر تغییر در تأمین شیر ممکن است بر صنعت لبنیات تأثیرگذار باشد و این ارتباط ممکن است چالش‌ها و فرصت‌های خاص خود را داشته باشد.
نوسان قیمت مواد اولیه مانند شیر بر صنعت لبنیات می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای داشته باشد. تاثیرات این نوسانات می‌توانند به شکل زیر باشند:

هزینه‌های تولید: نوسانات قیمت مواد اولیه ممکن است به صورت مستقیم بر هزینه‌های تولید لبنیات تأثیر بگذارد. افزایش قیمت مواد اولیه، به ویژه شیر، می‌تواند موجب افزایش هزینه‌های تولید شود که در نهایت ممکن است به افزایش قیمت محصولات لبنیات منجر شود.

میزان سودآوری: نوسانات در قیمت مواد اولیه می‌توانند تأثیر مستقیم بر میزان سودآوری صنعت لبنیات داشته باشند. افزایش هزینه تولید ممکن است سودآوری را کاهش دهد، در حالی که کاهش قیمت مواد اولیه می‌تواند به افزایش سود منجر شود.

رقابت قیمتی: نوسانات در قیمت مواد اولیه ممکن است تأثیر زیادی بر رقابت قیمتی داشته باشد. اگر یک شرکت توانایی مدیریت بهتری از نوسانات را داشته باشد و قیمت محصولات خود را بهتر کنترل کند، می‌تواند در بازار رقابتی بهتر عمل کند.

سیاست‌های بازاریابی: نوسانات قیمت مواد اولیه ممکن است تأثیر مستقیم بر سیاست‌های بازاریابی شرکت‌های لبنیات داشته باشد. شرکت‌ها ممکن است سعی کنند این نوسانات را به عنوان فرصت یا تهدیدهای بازار مدنظر قرار دهند و به‌منظور حفظ بازار یا افزایش فروش، استراتژی‌های بازاریابی خود را تغییر دهند. کیفیت محصولات: افزایش قیمت مواد اولیه ممکن است تأثیری بر کیفیت محصولات داشته باشد، زیرا تولیدکنندگان ممکن است بخواهند در هزینه‌های تولید صرفه‌جویی کنند. این ممکن است به تغییر در ویژگی‌ها یا کیفیت نهایی محصولات منجر شود.
در کل، نوسانات قیمت مواد اولیه می‌توانند چالش‌ها و فرصت‌های زیادی برای صنعت لبنیات ایجاد کنند. مدیریت این نوسانات و توانایی پاسخگویی به تغییرات بازار می‌تواند برای شرکت‌های لبنیات بسیار حیاتی باشد.
قیمت‌گذاری دستوری یا تعیین قیمت توسط دولت ممکن است در صنعت لبنیات به مشکلات مختلفی منجر شود. در زیر تعدادی از مشکلات ممکن است که در قیمت‌گذاری دستوری برای صنعت لبنیات وجود داشته باشد:

عدم تعادل بازار: تعیین قیمت توسط دولت ممکن است بازار را از تعادل خارج کند. در برخی موارد، قیمت‌های دستوری ممکن است با واقعیت بازار و هزینه‌های تولید مطابقت نداشته باشد و به تبع آن، ناپایداری و عدم تعادل در بازار ایجاد شود.

ناکارآمدی تولید: اگر قیمت‌ها به طور مداوم پایین‌تر از هزینه‌های تولید باشند، تولیدکنندگان ممکن است با مشکلات مالی مواجه شوند. این ممکن است تأثیر مستقیمی بر کیفیت محصولات، توسعه فناوری و به‌روزرسانی تجهیزات داشته باشد.

کاهش انگیزه تولید: در شرایطی که قیمت‌ها توسط دولت تعیین می‌شود و به دلیل محدودیت‌ها امکان تعدیل قیمت توسط تولیدکنندگان وجود ندارد، انگیزه برای افزایش تولید و بهبود کیفیت ممکن است کاهش یابد.
کاهش سرمایه‌گذاری: اگر تولید لبنیات به سبب قیمت‌های پایین و عدم تطابق با هزینه‌های تولید کم باشد، سرمایه‌گذاری در این صنعت کاهش می‌یابد. این ممکن است منجر به ناتوانی در به‌روزرسانی تجهیزات، ایجاد نوآوری، و توسعه فعالیت‌های تولیدی شود.

محدودیت‌های توسعه بازار: قیمت‌های دستوری ممکن است تأثیر مستقیمی بر توسعه بازار و صادرات محصولات لبنیات داشته باشد. با توجه به قیمت‌های تعیین‌شده توسط دولت، امکان بهره‌مندی از فرصت‌های بازار جهانی ممکن است محدود شود.

قیمت‌گذاری دستوری ممکن است در صنعت لبنیات به چالش‌ها و مشکلاتی منجر شود که می‌تواند بر عملکرد و پویایی این صنعت تأثیرگذار باشد. عرضه و تقاضا نقش مهمی در مصرف لبنیات و هر صنعت دیگری ایفا می‌کند. این دو عامل با هم تعادل بازار را تعیین می‌کنند و تأثیر زیادی بر قیمت‌ها، حجم تولید، و استراتژی‌های بازاریابی دارند. در زیر نقش عرضه و تقاضا در مصرف لبنیات بررسی شده است:
تعیین قیمت: عرضه و تقاضا بر قیمت‌های محصولات لبنیات تأثیر دارد. در بازاری که تقاضا بیشتر از عرضه است، قیمت‌ها معمولاً افزایش می‌یابد، در حالی که در بازارهایی که عرضه بیشتر از تقاضاست، قیمت‌ها ممکن است کاهش یابد.

تأثیر بر حجم تولید: تقاضا مستقیماً بر حجم تولید تأثیر می‌گذارد. اگر تقاضا برای محصولات لبنیات افزایش یابد، تولیدکنندگان ممکن است به افزایش حجم تولید و گسترش فعالیت‌های تولیدی بپردازند.
مدیریت موجودی: نیاز به مدیریت موجودی در خط تولید به منظور تأمین نیازهای مصرف‌کنندگان در زمان مناسب به دلیل تغییرات تقاضا اساسی است. عدم مدیریت موجودی مناسب ممکن است منجر به مشکلاتی مانند نقص در عرضه یا اضافه بار در موجودی‌ها شود.

بازاریابی و تبلیغات: تغییرات در تقاضا ممکن است تأثیر زیادی بر استراتژی‌های بازاریابی و تبلیغات داشته باشد. در شرایط تقاضای بیشتر، تبلیغات برای توسیع بازار و جلب مشتریان جدید ممکن است به شکل فعال‌تری انجام شود.

تأثیر بر نوآوری و توسعه محصول: افزایش تقاضا ممکن است تولیدکنندگان را تحریک کند تا در توسعه و نوآوری محصولات خود سریعتر پیش بروند تا با رقبا رقابت کنند و مطابق با خواسته‌های مصرف‌کنندگان باشند.
توازن بین عرضه و تقاضا در صنعت لبنیات نقش اساسی در مدیریت بازار، تعیین قیمت‌ها، تولید، و بازاریابی دارد و تأثیرات بسیاری بر دینامیک این صنعت دارد.
صنعت لبنیات ایران یکی از صنایع مهم و حیاتی در اقتصاد کشور است که تأثیر بسزایی بر اقتصاد و تغذیه مردم دارد. ارزش صنعت لبنیات ایران در چند زمینه قابل توجه است:

تأمین تقاضا برای مصرف داخلی: صنعت لبنیات در ایران به عنوان یکی از مهمترین بخش‌های صنایع غذایی شناخته می‌شود و تقریباً هر خانه‌داری محصولات لبنیات را به عنوان یک بخش اصلی از رژیم غذایی خود مصرف می‌کند.

ایجاد اشتغال: صنعت لبنیات ایران به طور مستقیم و غیرمستقیم اشتغال زیادی ایجاد کرده است. از کشاورزان تا کارگران در واحدهای تولید، انبارداران، رانندگان حمل و نقل، و تاجران فروشگاه‌ها، این صنعت تأثیر بسزایی بر اشتغال کشور دارد.

توسعه صادرات: برخی از شرکت‌های لبنیات ایران توانسته‌اند محصولات خود را به بازارهای خارجی صادر کنند. افزایش کیفیت و تنوع محصولات می‌تواند ارزش صادرات این صنعت را افزایش دهد و به تبدیل آن به یک منبع درآمد ارزی برای کشور کمک کند.

پشتیبانی از دامداری: بازار شیر به‌عنوان ماده اولیه اصلی صنعت لبنیات، باعث توجه بیشتر به دامداری و افزایش توجه به بهبود نژادهای دامی می‌شود.

سلامت عمومی: تولید محصولات لبنیات با ارزش غذایی بالا می‌تواند به بهبود سلامت عمومی جامعه کمک کند. این محصولات غنی از پروتئین، ویتامین‌ها، مواد معدنی، و پروبیوتیک‌ها هستند که برای رشد سالم و حفظ سلامت بدن ضروری هستند. در کل، صنعت لبنیات ایران ارزش زیادی در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، و بهداشتی دارد و به عنوان یک قطب اصلی در صنعت غذایی کشور شناخته می‌شود.
صنعت لبنیات به دلیل وسعت فرایندهای تولید، بسترهای نقل و انتقال، بازار فروش گسترده، و ارتباط با صنایع دامپروری، اشتغالزایی قابل توجهی ایجاد می‌کند. اشتغال در صنعت لبنیات به چندین حوزه ارتباطی مرتبط است:

تولید مواد اولیه (شیر): دامداران در حوزه تولید شیر به صورت مستقیم مشغول به کار هستند. این شامل مراقبت از دام‌ها، بهره‌برداری از مزرعه‌های دامداری، و تولید شیر به عنوان ماده اولیه برای صنعت لبنیات می‌شود.

تولید و فرآوری: در واحدهای تولید و فرآوری لبنیات، افراد به مراحل پیچیده تر تولید انواع محصولات مانند شیر تازه، ماست، دوغ، پنیر، و محصولات لبنیات فرآوری شده می‌پردازند. این شامل کارگران در خطوط تولید، تجهیزات، و کنترل کیفیت می‌شود.

انتقال و توزیع: بخش انتقال و توزیع نیز به اشتغالزایی در صنعت لبنیات کمک می‌کند. رانندگان و کارگران مختلف در حوزه حمل و نقل محصولات لبنیات نقش اساسی دارند.

فروش و بازاریابی: در فروش و بازاریابی نیز افراد به تبلیغات، فروش محصولات، و ایجاد ارتباط با مشتریان مشغول هستند. این شامل فعالیت‌های در فروشگاه‌ها، بازارهای محلی، و شبکه‌های توزیع مختلف است.

پشتیبانی و خدمات: بخش پشتیبانی نیز شامل اشتغال در زمینه‌های نگهداری و تعمیر تجهیزات، مدیریت منابع انسانی، مالی، و حوزه‌های خدمات مختلف می‌شود.

صنعت لبنیات به عنوان یک صنعت پراشتغال و تأثیرگذار در زنجیره ارتباطات اقتصادی شهری و روستایی محسوب می‌شود و ایجاد اشتغال در سطح متنوعی از فعالیت‌ها را به‌دنبال دارد.
اطلاعات دقیق و جامع در مورد میزان مصرف لبنیات در هر استان ایران ممکن است به‌دلیل تغییرات مداوم در شیوه زندگی و مصرف غذا، به‌روز رسانی شود. اما در خطوط کلی، مصرف لبنیات در بسیاری از استان‌ها ایران بسیار رایج است.
استان‌هایی که دارای دامداری فعال هستند و شیر تولیدی بیشتری دارند، احتمالاً میزان مصرف لبنیات بیشتری داشته باشند. استان‌های مانند فارس، اصفهان، خوزستان، آذربایجان شرقی، و تهران به‌عنوان استان با جمعیت بالا و شهریت بیشتر ممکن است مصرف بالاتری داشته باشند.

اقتصادسبز آنلاین / اقتصاد سبز آنلاین / اقتصادسبز / اقتصاد سبز / صنایع غذایی / صنعت غذا / کشاورزی / پایگاه خبری صنعت غذا