دکتر حسین شیرزاد *

در طلوع دهه دوم قرن بیست و یکم، اگرچه صنعت کشاورزی هنوز به سرعت در حال رشد است و گردش مالی 3.5 تریلیون دلاری را نشان می‌دهد، اما با چالش‌های تکنیکال زیادی نیز مواجه است. مهمترین آنها تضمین غذای ایمن، مغذی و کافی برای همه است که توسط دستور کار 2030 سازمان ملل برای توسعه پایدار تعریف شده است. طبق مقررات ایمنی محصول، همه باید از استانداردهای خاص «اروپایی – آمریکایی» یا استاندارهای(WTO) پیروی کنند. با این حال، هیچ پروتکل مشترک یا استاندارد جهانی کشاورزی مقبول بین همه شرکت کنندگان در زنجیره تامین کشاورزی وجود ندارد، فقط مقررات منطقه ای وجود دارد که گاهی منجر به سوء تفاهم هم می‌شود و خطرات ایمنی مصرف کننده را افزایش می‌دهد. زنجیره تامین کشاورزی شامل بسیاری از واسطه‌ها مانند کشاورزان، توزیع کنندگان، خرده فروشان و مصرف کنندگان نهایی است. این ذی نفعان و ذی مدخل‌ها از پایگاه‌های اطلاعاتی و اسناد خصوصی برای ذخیره اطلاعات حیاتی در مورد منشاء و ایمنی محصولات استفاده می‌کنند، اما فقط تنظیم‌کننده‌ها به آن‌ها دسترسی دارند و آنها را در برابر نقض یا از دست دادن داده‌ها آسیب‌پذیر می‌کند بنابراین، اعتماد بین آنها بخش مهمی از کاهش خطر ایمنی زنجیره تامین است. توجه اخیر به ایمنی مواد غذایی و کیفیت محصول نیازمند فرآیندهای قابل اعتمادتر و کارآمدتر برای مدیریت زنجیره تامین محصولات کشاورزی است.طرفه اینکه مقامات دولتی باید به رسوایی‌ها و حوادث غذایی سریع تر واکنش نشان دهند تا اعتماد مشتریان به سلامت صنایع غذایی حفظ شود. برای این منظور، اطمینان از قابلیت ردیابی محصولات غذایی به مصرف کنندگان اجازه می‌دهد تا دید کاملی از مراحل مختلف برداشت، پردازش، فرآوری و توزیع محصولات کشاورزی داشته باشند از این روی طی یکدهه اخیر بسیاری از فرآیندهای مدیریت زنجیره‌های تامین برای کاهش هزینه‌ها و خطاهای عملیاتی و بهبود نظارت و جمع آوری اطلاعات مربوط به فعالیت‌های مختلف در زنجیره تامین خودکار شده‌اند. تا با جمع آوری و در دسترس قرار دادن مجموعه اطلاعات حاصل از ردیابی یک محصول، این امکان برای مصرف کنندگان فراهم شود که از کل چرخه عمر آن محصول، معاملات مربوط به آن و زنجیره مالکان و منشأ تولید آن مطلع شوند. از سال 2005 دیجیتالی شدن زنجیره ارزش معاملات تجاری کشاورزی را تغییر داده است. مهمترین اثر از بارکدها به دست می‌آید که منجر به ردیابی اقلام در سراسر زنجیره ارزش می‌شود . دستگاه‌های تلفن همراه برای جمع آوری داده‌ها، حسگرهای معقول تر که مقرون به صرفه هستند، برای ردیابی شرایط و پیوند با برنامه‌های جدید استفاده می‌شوند، و اینترنت برای استفاده کنندگان تلفن‌های همراه در حال حاضر نقش‌های متعددی از این قبیل را بر عهده می‌گیرند. کدهای شناسایی فرکانس رادیویی (RFID) و پاسخ سریع (QR) با موفقیت جایگزین بارکدها شده اند. این فناوری‌ها فرآیند زنجیره ارزش را «خودکار» می‌کنند تا آن را مؤثرتر کنند. با این حال، ردیابی تبارشناسانه محصول و شفافیت در مدیریت زنجیره تامین همچنان چالش‌هایی برای سازمان‌های نظارت بر مواد غذایی هستند.
با این حال، یکی از مسائل سیستم‌های مدیریت زنجیره تامین امروزی این است که آنها اغلب مبتنی بر سیستم‌های متمرکز هستند. بعبارت دیگر فرآیندهای زنجیره تامین و داده‌های ردیابی محصول توسط یک مرجع واحد مدیریت می‌شود که اعضای زنجیره تامین برای انتقال و اشتراک‌گذاری اطلاعات خود بر آن تکیه می‌کنند. این سیستم‌های متمرکز اغلب سیستم‌های اطلاعاتی غیر شفاف، انحصاری و نامتقارن هستند. این مسئله می‌تواند تهدیدی جدی برای امنیت و قابلیت اطمینان اطلاعات قابل ردیابی باشد و تقلب، فساد و جعل داده‌ها را آسان تر کند .علاوه بر این، چنین سیستم‌های متمرکزی همواره با خطر تبدیل شدن یک مرجع به حلقه ضعیف و تنها نقطه شکست زنجیره، عدم تحلیل خطر و نقاط کنترل بحرانی روبرو بوده، همچنین توان عملیاتی و مقیاس پذیری شان محدود است. برای مقابله با چنین مسائلی، اخیراً استفاده از فناوری بلاک چین ( Blockchain) در حوزه کشاورزی و صنایع غذایی برای پشتیبانی از مدیریت ردیابی زنجیره تامین پیشنهاد شده و سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) اهمیت بلاک چین را در بخش کشاورزی به رسمیت شناخته است. فناوری بلاک چین به طور خاص، رمزنگاری‌های اولیه را برای ذخیره داده‌ها در یک دفتر کل توزیع شده( Distributed Ledger Technology (DLT)) ارائه می‌دهد وتغییر ناپذیری و اعتبار آنها را تضمین می‌کند. بلاک چین با فراهم آوردن تمرکززدایی، خطر از دست دادن داده‌ها و فساد را کاهش می‌دهد. به طور خاص، هر زمان که یک کنش گر تلاش ‌کند تا داده‌ها را روی بلاکچین تغییر دهد، شرکت‌کنندگان شبکه بلافاصله پس از بازرسی زنجیره از دستکاری آن آگاه می‌شوند. این ویژگی نیاز اعضای زنجیره تامین را برای اعتماد به یک نهاد واحد برای مدیریت اطلاعات قابلیت ردیابی حذف می‌کند. علاوه بر این، بلاک چین به عنوان یک سیستم جامع توزیع داده، می‌تواند مشکلات مقیاس‌پذیری محدود را کاهش دهد. اگرچه از یک سو، استفاده از بلاک چین مستلزم سربار اضافی با توجه به طراحی و خرید ارزان تر یک سیستم متمرکز میباشد، اما از سوی دیگر هزینه‌های مدیریت با قابلیت رصد و ردیابی دقیق و دید بالاتر در عملیات زنجیره تامین جبران می‌شود.
از نظر تاریخی، اولین فناوری بلاک چین توزیع شده به عنوان یک جزء اساسی از ارز دیجیتال بیت کوین از سال 2014 به جامعه معرفی شد. قابلیت‌های بلاک چین شامل شفافیت، تمرکززدایی، دسترسی ساده، استقلال داده‌ها، تغییر ناپذیری داده، مدیریت سوابق، احراز هویت دیجیتال، انعقاد قراردادهای هوشمند، رای گیری الکترونیکی، انتقال موارد ایجاد شده به صورت محلی و ردیابی محصولات به همراه معرفی اتریوم در سال 2015 که به افراد اجازه می‌داد برنامه‌هایی غیرمتمرکز بر اساس قراردادهای هوشمند و به زبان‌های برنامه نویسی سطح بالا بسازند، عملکرد مناسب این فنآوری را به عموم مردم نشان داد. در واقع بلاک چین یک دفتر کل مبتنی بر مفهوم تراکنش‌های دیجیتال است که توسط برنامه‌های مختلفی پشتیبانی می‌شود که به “اشخاص ثالث معتمد” متکی نیستند. بلاک چین زیرساختی است که علاوه بر این می‌تواند تغییرناپذیری داده‌ها را نیز از طریق ویژگی‌های ذاتی خود ارائه دهد تا به ایجاد اعتماد بین طرف‌های غیرقابل اعتماد کمک کند این اعتماد با توجه به ماهیت زنجیره تامین ضروری است و اطمینانی که بین سازمان‌ها حاصل می‌شود می‌تواند استفاده از فناوری‌های دیجیتال را افزایش دهد. سوابق تاریخی نشان می‌دهد، تحقیقات در مورد فناوری بلاک چین برای زنجیره‌های تامین کشاورزی از سال 2018 به طور قابل توجهی افزایش یافت. زنجیره تامین کشاورزی متشکل از بسیاری از ذی نفعان مختلف (به عنوان مثال، مهندسین کشاورزی، تامین کنندگان نهاده‌ها، کشاورزان و فروشندگان) است که بلاک چین می‌تواند با بهبود سطح اعتماد بین شرکت کنندگان زنجیره تامین کشاورزی، راه حلی ممکن برای این موضوعات قنی و تجاری کشاورزی ارائه دهد. علاوه بر این، از طریق بلاک چین، می‌توان در سراسر زنجیره کشاورزی شفافیت داشت که به ایجاد اعتماد به طور غیرمستقیم کمک می‌کند. در بین متخصصین اروپایی این اعتقاد وجود دارد که بلاک چین می‌تواند شفافیت و مسئولیت پذیری را در شبکه‌های زنجیره تامین غذا افزایش داده و به شناسایی آسان محصولات تقلبی کمک کند، واسطه‌ها را کاهش دهد و ردیابی محصول را تسهیل نماید. به طور بالقوه چنین ویژگی‌هایی می‌تواند به نفع بخش کشاورزی باشد. بویژه آنکه بخش کشاورزی یکی از صنایعی است که کمترین ادغام را با فناوری‌های دیجیتال طی دو دهه گذشته داشته و استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات، مانند بلاک‌چین و اینترنت اشیا (IoT)، نوید بخش دیجیتالی‌سازی کشاورزی و حل مشکلات فوق را می‌دهد. به طور خاص، بلاک چین، به دلیل ماهیت و مدیریت غیرمتمرکز آن، می‌تواند راه حل‌هایی برای اطمینان از یکپارچگی و تغییر ناپذیری تراکنش‌ها ارائه دهد. ساختارهای غیرمتمرکز از طریق قراردادهای هوشمند، می‌توانند تراکنش‌های بین سازمان‌ها را بدون قدرت مرکزی کنترل کنند. بلاک چین ایده “سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز ” (DAOs) را معرفی می‌کند، که در آن سازمان‌ها می‌توانند نهادهایی را تشکیل دهند که در آن هیچ “مرجع نظارتی مرکزی” مورد نیاز نباشد، اما همه چیز توسط قوانین خاصی تنظیم ‌شود که طرفین قرارداد قبلا بر روی آن توافق کرده‌اند و توسط قراردادهای هوشمند بر مناسبات بین آنها تحمیل می‌شوند .
عملکرد نهادهای مستقل ( DAO) و بلاک چین بر اساس “الگوریتم‌های اجماع” است. پروتکل اجماع تعیین می‌کند که چگونه گره‌های مختلف بر روی نتیجه ای که به بلوک بعدی اضافه می‌شود، توافق دارند. این توافق؛ امنیت، صحت داده‌ها و پیروی همه اعضا از قوانین تعیین شده را تضمین می‌کند. فناوری بلاک چین از بلوک‌های ایمن تشکیل شده است که حاوی سوابق تراکنش‌ها هستند. بلوک‌های جداگانه به بلوک‌های قبل و بعد از آنها متصل می‌شوند. این فناوری بلاک چین را بسیار ایمن و دستکاری داده‌ها را دشوار می‌کند. کاربران شبکه کلیدهای خصوصی خود را دارند که به عنوان یک “امضای دیجیتال شخصی” عمل می‌کند. اگر سابقه ای تغییر کند، امضای آن بی اعتبار می‌شود. این مکانیسم به شرکت کنندگان شبکه هشدار می‌دهد که چیزی تغییر کرده است. الگوریتم اجماع بسته به نوع بلاک چین متفاوت است. بلاک چین عمومی و خصوصی بر اساس الزامات خود از الگوریتم‌های اجماع متفاوتی استفاده می‌کنند. نیاز متفاوت به اعتماد بین این نوع شبکه‌ها الگوریتم اجماع را تعریف می‌کند. در بلاک چین‌های عمومی که هر کسی می‌تواند در آن شرکت کند، اعتمادی به شبکه وجود ندارد و بنابراین الگوریتم‌های اجماع سنگین‌تری برای اطمینان از یکپارچگی شبکه مورد نیاز است. در نهایت، نیاز به بلاک چین در حوزه‌های کاربردی خاص منجر به روند اخیر ایجاد الگوریتم‌های اجماع ویژه برنامه‌ای مناسب برای وظایف خاص (مانند اینترنت اشیا، زنجیره تامین و تجارت) شده است. مدیریت هوشمند داده‌های کشاورزی ، از کارکردهای مهم این فنآوری در کشاورزی است. فناوری بلاک چین می‌تواند در کشاورزی هوشمند برای افزایش بهره وری و مدیریت کنترل استفاده شود. ترکیبی از دستگاه‌های هوشمند و بلاک چین امکان حذف فرآیندهای ناکارآمد را فراهم می‌کند. مدیران مزرعه و کشاورزان می‌توانند داده‌های مربوط به کیفیت خاک، آبیاری، شرایط آب و هوایی و آفات را در زمان واقعی نظارت کنند. تصمیمات را می‌توان بر اساس داده‌های قابل اعتماد و در زمان واقعی اتخاذ کرد. این سیستم به ذینفعان این توانایی را می‌دهد که هر مشکلی را در حداقل زمان ممکن حل کنند و در صورت بروز هر گونه مشکل، به کشاورزان اطلاعات لازم داده می‌شود. بلاک چین یک فناوری با پتانسیل رشد بسیار بالا است. بلاک چین را به عنوان یک پایگاه داده دیجیتالی حاوی اطلاعاتی (مانند سوابق تراکنش‌های تجاری، فنی و مالی) که می‌تواند به طور همزمان در یک شبکه بزرگ غیرمتمرکز و در دسترس عموم استفاده و به اشتراک گذاشته شود، تعریف می‌کنند.
کارایی زنجیره‌های تامین کشاورزی یکی دیگر از زمینه‌هایی است که فناوری بلاک چین می‌تواند راه حلی برای بهبود آن باشد. هدف از یک سیستم ردیابی مناسب کاهش کالاهای بی کیفیت و توزیع غیرقابل اطمینان با استفاده از برچسب گذاری مناسب و ردیابی دقیق است. با رقابت شدید و جهانی شدن روزافزون صنایع غذایی، زنجیره‌های تامین طولانی تر و پیچیده تر شده اند. این باعث میشود تا بسیاری از مسائل مربوط به کیفیت نهاده‌ها و محصولات، تقلب، ایمنی مواد غذایی، قابلیت ردیابی داشه باشند و ناکارآمدی زنجیره تامین برطرف شود. در حال حاضر، به دلیل عدم دیجیتالی شدن، زنجیره‌های تامین کشاورزی فاقد کارایی لازم هستند. فناوری بلاک چین با ایجاد محیطی که در آن اعتماد بین تولیدکنندگان و مصرف کنندگان ایجاد شود، به حل تعدادی از این مسائل کمک می‌کند. شفافیت در این فرآیند را می‌توان با ارائه اطلاعات تک تک محصولات در بلاک چین تا حد زیادی افزایش داد. فناوری بلاک چین قادر است اطلاعات را در سراسر زنجیره از مبدأ تا خرده فروشی ثبت کند. داده‌های جمع‌آوری‌شده می‌تواند توسط هر ذینفع درگیر در زنجیره تامین بررسی و تأیید شود. در سیستم زنجیره تامین فعلی، تایید منشاء محصولات و مواد تشکیل دهنده بسیار دشوار است اما بلاک چین می‌تواند به طور قابل توجهی قابلیت ردیابی محصولات کشاورزی و مواد خام را بهبود بخشد، زیرا تمام اطلاعات مربوط به تولید، حمل و نقل، ذخیره سازی و توزیع ثبت می‌شود. بسیاری از شرکت‌ها متعهد شده‌اند که کاربرد فناوری بلاک چین در مدیریت ایمنی مواد غذایی را مورد بررسی قرار دهند و فعالانه آن را در عمل اجرا کنند. به عنوان مثال، (Wal-Mart، Alibaba و JD.com ) به طور فعال پروژه‌های ردیابی مواد غذایی بلاک چین را اجرا می‌کنند و از فناوری بلاک چین برای ردیابی کل فرآیند تولید، پردازش و فروش مواد غذایی استفاده می‌کنند. در اکتبر 2016، غول خرده فروشی( Wal-Mart، دانشگاه Tsinghua و IBM ) از سیستم بلاک چین( Hyperledger ) برای مدیریت زنجیره تامین مواد غذایی استفاده کردند، به عنوان آزمایش، زنجیره تامین گوشت خوک چینی و زنجیره تامین انبه ایالات متحده برای کشف روش‌های کاربردی و مزایای عملی بلاک چین انتخاب و راهبری شد.

بیشتر بخوانید: آنالیز ناکامی‌های برنامه‌های توسعه‌ای در کشاورزی

کشاورزی هوشمند؛ رویکردی آگاهانه از رصد تغییرات آب و هوایی برای مدیریت زمین‌های کشاورزی است. در واقع، بحث در مورد تغییرات آب و هوا و توسعه پایدار منجر به کشاورزی هوشمند شده است . کشاورزی هوشمند هم با گرمایش زمین مقابله کرده و هم امنیت غذایی را تضمین می‌کند. در چرخه مدیریت مزرعه مبتنی بر داده ، اطلاعات محصولات با استفاده از حسگرها پردازش شده و سپس به پلتفرمی ارسال می‌شود که در آن داده‌ها با استفاده از نرم افزار تجزیه و تحلیل می‌شوند. پس از مشاهده ورودی، هوش مصنوعی (AI ) آن را به تصمیمی تبدیل می‌کند که می‌توان از آن استفاده کرد. کشاورزی هوشمند استفاده از فناوری‌هایی مانند اینترنت اشیا، کلان داده، هوش مصنوعی و محاسبات ابری در فرایند کشاورزی سنتی است. فناوری بلاک چین نیز در کشاورزی هوشمند ، دقیقا پس از این مرحله مورد بهره برداری قرار می‌گیرد . در واقع، هوش مصنوعی تنها فناوری است که می‌تواند حجم عظیمی از داده‌ها را در یک بازه زمانی قابل قبول تجزیه و تحلیل کند. پیشرفت‌های تکنولوژیکی تاثیر زیادی بر تولیدات کشاورزی داشته است. با کمک پهبادها، داده‌های ماهواره ای، دستگاه‌های حسگر و اینترنت اشیا (IoT)، کشاورزان می‌توانند از راه دور به اطلاعات مزرعه خود مانند دما، رطوبت خاک و آفات گیاهی دسترسی داشته باشند . سیستم‌های ردیابی مبتنی بر اینترنت اشیاء سنتی با استفاده از شبکه حسگر بی‌سیم (WSN) یک راه قابل قبول برای نظارت و ردیابی زنجیره‌های کشاورزی-غذایی است . اما متمرکز بودن سیستم مبتنی بر اینترنت اشیا، ردیابی اطلاعات را برای سایر ذینفعان مانند مصرف کنندگان و فروشندگان دشوار می‌کند و امنیت شبکه به دلیل عدم شفافیت کاهش می‌یابد. محققین چینی قابلیت ردیابی و شفافیت زنجیره را با ارائه یک “مدل هیبریدی اینترنت اشیا مبتنی بر بلاک چین” بهبود بخشیده اند. در این مدل اطلاعات شبکه از زمان تولید محصول توسط کشاورز تا زمان توزیع و فروش توسط مصرف کنندگان و سایر ذینفعان به صورت غیرمتمرکز قابل ردیابی است و استفاده از توابع رمزگذاری شده، امنیت شبکه را افزایش می‌دهد. بسیاری از سیستم‌های اطلاعات لجستیک در زنجیره تامین محصولات کشاورزی، اطلاعات مربوط به سفارش‌ها و دریافت‌ها را ثبت می‌کنند، اما به ویژگی‌هایی مانند شفافیت، قابلیت ردیابی، قابلیت حسابرسی توجهی ندارند با استفاده از فناوری بلاک چین در زنجیره تامین محصولات کشاورزی، تمامی عملیات گره‌ها در شبکه قابل مشاهده است و تمام اطلاعات ثبت شده بر اساس اجماع بین اعضای شبکه است.
بلاک چین، شبکه توزیع ارتباط بین کشاورز و خرده‌فروش را از طریق یک زنجیره تامین مطمئن و سریع انجام می‌دهد. این شبکه زنجیره تامین دارای گستره جغرافیایی و همچنین قابلیت ارتقاء مقیاس برای مراقبت از نوسان عرضه و تقاضای محصولات است. شبکه توزیع خود متشکل از بازیکنان زیادی است که توانایی تدارکات را برای مدیریت زنجیره تامین در سطوح محلی و جهانی دارند. برای حذف واسطه‌ها در مدیریت زنجیره تامین، فناوری بلاک چین می‌تواند از راه طراحی یک سیستم مدیریت زنجیره تامین غیرمتمرکز و ایمن ، کاهش تعداد واسطه‌ها در سیستم ، افزایش کارایی هزینه‌ها ، به افزایش کیفیت کالا کمک کند. بلاک چین به عنوان فناوری دفتر کل توزیع شده غیرمتمرکز ( DLT) و (SCM ) که در آن برای هر نقطه یک دستگاه اینترنت اشیا برای ردیابی نگهداری می‌شود و تمام داده‌ها توسط بایگانی‌های انبار شده ضد دستکاری در بخش کشاورزی-غذایی ذخیره می‌شوند. از فرآیندهای خاص دیجیتالیزه برای اتصال از تولید کننده به مصرف کننده از طریق یک زنجیره استفاده می‌کند.
کاربرد بلاک چین در بیمه کشاورزی بی نظیر است. قراردادهای بیمه هوشمند “خود اجرا” که بر اساس فناوری دفتر کل توزیع شده است، برنامه‌های بیمه بهتری را برای کشاورزان خصوصی، مزارع کشاورزی و همه بازیگران در زنجیره تامین فراهم می‌کند. قراردادهای هوشمند عامل انسانی را از ارزیابی مطالبات بیمه حذف می‌کند و فرآیند خسارت را ساده‌تر، سریع‌تر و شفاف‌تر می‌کند. قراردادهای هوشمند همچنین خطرات ادعاهای نادرست و فساد را در بین ارائه دهندگان بیمه به حداقل می‌رساند، زیرا هیچ بازیگری نمی تواند سیاست‌های بیمه را پس از توافق بر روی آنها تغییر دهد. بلاک چین می‌تواند شفافیت تراکنش‌های مالی کشاورزی، تاریخچه اعتباری و قراردادهای مالی را برای خرده مالکانی که می‌خواهند در بیمه کشاورزی مشارکت کنند، به ارمغان بیاورد. دسترسی مشترک و توافقات برگشت ناپذیر به کشاورزان کوچکتر اجازه می‌دهد تا هزینه مواد خام و ماشین آلات را به طور جزئی یا پس از تحویل پرداخت کنند و قیمت عادلانه بازار را تضمین کنند.
کاربرد فناوری بلاک چین در زنجیره ارزش کشاورزی و کشت سفارشی مواد غذایی نشان داد که قراردادهای هوشمند و اینترنت اشیا مهم‌ترین کاربرد فناوری بلاک چین در صنعت کشاورزی هستند. با توجه به ارتباط بین کشاورزان و شرکت‌های تولید و توزیع مواد غذایی در زنجیره تامین صنعت کشاورزی، استفاده از فناوری بلاک چین به عنوان بستری برای قراردادهای هوشمند برای شفاف سازی اطلاعات و حل اختلافات بین ذینفعان مختلف حائز اهمیت است. همچنین، اینترنت اشیا امکان ردیابی کالاها و محموله‌های مواد غذایی و افراد را فراهم می‌کند. اگر اطلاعات اینترنت اشیا در بستر توزیع شده بلاک چین قرار گیرد، قابلیت اطمینان و امنیت اطلاعات افزایش می‌یابد، بنابراین داده‌های اینترنت اشیا یکی از مهم ترین کاربردهای بلاک چین است. از سوی دیگر سوابق تراکنش‌ها و برچسب قابلیت ردیابی و در نهایت اسناد دیجیتال، اولویت‌های بعدی برنامه‌های فناوری بلاک چین میباشند. برچسب ردیابی، امکان کنترل محصولات مزارع و مواد غذایی را فراهم می‌کند و کیفیت خدمات را در زنجیره تامین صنایع غذایی و کشاورزی ثابت می‌کند. در نهایت، آخرین کاربرد فناوری بلاک چین، مانند استفاده از اسناد دیجیتال، سیستم‌های اطلاعاتی و اتوماسیون فرآیندهای کاری در سراسر زنجیره تامین، می‌تواند منجر به بهبود جریان اطلاعات، کنترل دقیق تر و مدیریت منابع شود. از منظر اهمیت استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشاورزی و نقش نسل جدید سیستم‌های اطلاعاتی و سیستم‌های پشتیبانی تصمیم در توسعه فعالیت‌های کشاورزی باید عنوان نمود که اتخاذ فناوری‌های هوشمند مناسب و سپس سفارشی‌سازی آن‌ها با نیاز کاربران فناوری می‌تواند نه تنها در استفاده بهینه از منابع، بلکه در سوق دادن کشاورزی به سمت بهره‌وری و سودآوری بسیار سودمند باشد. استفاده از فناوری بلاک چین در کشاورزی می‌تواند منجر به افزایش اعتماد در بین ذینفعان، به اشتراک گذاری کارآمدتر اطلاعات و هزینه‌های تراکنش ارزان تر شود. ذخیره سازی کشاورزی به طور جدایی ناپذیری با تولیدات کشاورزی و فعالیت‌های زنجیره تامین مرتبط است. کاربرد بلاک چین برای زنجیره تامین می‌تواند از طرق ذیل صنعت کشاورزی را متحول کند:
1-ساده سازی تمام مراحل زنجیره تامین کشاورزی2-ردیابی یک محصول در کل مسیر آن از زمین کشاورزی تا قفسه فروشگاه3=بهبود ایمنی مواد غذایی و حذف اقلام تقلبی4-کاهش ریسک‌های مالی و ترویج تجارت فراگیر5-فراهم کردن دسترسی کشاورزان و مشاغل به خدمات مالی کشاورزی6-تولید داده‌های بازار هوشمندتر برای تصمیم گیری بهتر با علم داده در کشاورزی7-اثبات قانونی گواهینامه‌ها در تعامل با مراجع ذیربط؛ طبق گزارش سازمان ملل، غذای تقلبی سالانه نزدیک به 40 میلیارد دلار برای اقتصاد جهانی هزینه دارد. تحقیقات نهاد معتبر (MarketsandMarkets) نشان می‌دهد که در سال 2018 با پیاده‌سازی بلاک‌چین، در زنجیره تامین کشاورزی معادل 60.8 میلیون دلار ارزش بازار ایجاد کرد و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2023 ارزش بازاری معادل 429.7 میلیون دلار داشته باشد که با رشد 47.8 درصدی در دوره پیش‌بینی‌شده، همراه است. فناوری بلاک چین در بازار کشاورزی مانند دفتر کل توزیع شده و قراردادهای هوشمند این توانایی را دارد که تقلب‌ها را در زنجیره‌های تولید و عرضه محصولات کشاورزی از بین ببرد، محصولات سالم‌تری را به مصرف‌کنندگان برساند، اعتماد بین بازیگران کسب‌وکار را ایجاد کند و زندگی بهتری را در مقیاس جهانی ایجاد کند. استفاده از داده‌های توزیع شده در شبکه بلاک چین، شفافیت تصمیمات در طول زنجیره تامین را ممکن می‌سازد. بنابراین، کشاورزان و پیمانکاران کشاورزی و حتی سازمان‌های ذی مدخل دولتی به اطلاعات قابل اعتماد دسترسی دارند که امکان برنامه ریزی بهتر و کنترل بهتر بازار را فراهم می‌کند. لذا با توجه به قابلیت استفاده از رمزارزها در تراکنش‌های مالی زنجیره تامین و حضور بستر این مبادلات از طریق سیستم غیرمتمرکز، بلاک چین باعث پرداخت‌های مالی با امنیت بالا و عدم وابستگی به دولت و سیستم‌های پرداخت سنتی می‌شود. از سال 2021 بانک‌های فرانسه و هلند از طریق بلاک چین برای تجارت اصلی محصولات کشاورزی (مانند محموله دانه سویا) همکاری میکنند. حتی بانک جهانی هم از فناوری دیجیتالی استفاده می‌کند که می‌تواند ایمنی غذا را تشویق کند، امنیت غذایی را تضمین کند و از زندگی کشاورزان محافظت کند. از نظر بانک جهانی، بلاک چین نقش مهمی در حذف واسطه‌ها، اختلالات و اجازه دادن به مالکان خرد برای ارتباط مستقیم با مصرف کنندگان و کاربران نهایی دارد و در نتیجه فساد را کاهش می‌دهد بلاک چین‌ها می‌توانند قراردادهای هوشمند را برای تحویل و پرداخت خودکار قراردادهای محصولات کشاورزی فعال کنند. این ویژگی‌ها می‌تواند زمان و شدت مشکلاتی را که کشاورزان خرده مالک در زنجیره تامین جهانی با آن مواجه هستند را کاهش دهد. حتی با بروز تغییرات انقلابی در زنجیره تأمین قوی‌تر و انعطاف‌پذیرتر ظاهر شوند. استفاده از فناوری‌های مبتکرانه مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و بلاک چین باعث بهبود عملکرد کسب‌وکارها در کشاورزی می‌شود. استفاده از فناوری بلاک چین در زنجیره تامین محصولات کشاورزی کدهای QR روی بسته‌بندی محصول، تراشه‌های شناسایی فرکانس رادیویی پیشرفته (RFID)، سیستم موقعیت یابی جهانی (GPS)، فناوری( Crypto-anchor ) برای سیستم ردیابی محصولات کشاورزی بر اساس زنجیره بلوکی کشاورزی،امکان ردیابی دقیق و شفاف محصول را از زمان تولید تا زمان تحویل به مصرف کننده می‌دهد. فناوری بلاک چین همچنین امکان دسترسی به اطلاعات قابل اعتماد را برای همه ذینفعان در زنجیره تامین مواد غذایی کشاورزی فراهم می‌کند. از دیگر کاربردهای فناوری بلاک چین در زنجیره تامین محصولات کشاورزی می‌توان به فروش قراردادهای هوشمند و معامله آن از طریق پروتکل‌های مالی در شبکه اشاره کرد. استفاده از بلاک چین امنیت و کیفیت محصولات کشاورزی را از چهار طریق بهبود می‌بخشد: افزایش شفافیت داده‌ها، درک قابلیت ردیابی داده‌ها، بهبود سلامت و ایمنی مواد غذایی و نظارت بر کیفیت محصولات، و کاهش هزینه تراکنش‌های مالی از طریق حذف واسطه‌ها؛ به امید آنکه در کشاورزی ایران نیز بتوانیم این فنآوری را به خدمت گرفته و کیفیت زنجیره تامین کشاورزی کشور را ارتقا بخشیم.

* تحلیل‌گر و دکترای توسعه کشاورزی