به عنوان بازیگران اصلی در تغییر زمین چه نقشی داریم؟

زهرا مازندرانی
سرویس بین الملل: طبق بررسی آخرین گزارشات سازمان جهانی فائو در سال 2023 طی سال‌های 2000 تا 2021 سه نوع مختلف زمین از قبیل زمین‌های کشاورزی، جنگل و سایر انواع زمین، مساحت کره زمین را تشکیل می‌دهند که به صورت نسبتاً پایداری باقی مانده‌اند. در مناطق مختلف، اروپا بیشترین سهم زمین از نوع جنگل را دارد (46 درصد) و آمریکا پس از اروپا جایگاه دوم را دارد (41 درصد)، در حالی که سایر مناطق در کل حدود 20 تا 22 درصد سهم زمین از جنگل را دارند.
بیش از نیمی از کل زمین در منطقه آسیا شامل زمین‌های کشاورزی است (54 درصد)، در حالی که در اقیانوسیه این رقم 46 درصد، در آفریقا 39 درصد، در آمریکا 29 درصد و در اروپا 21 درصد است. تبدیل زمین از یک کاربری به کاربری دیگر هم بین مناطق متفاوت بود. در اقیانوسیه، زمین کشاورزی به سایر انواع زمین تبدیل شد. آفریقا و آمریکا هر دو زمین جنگل را به زمین کشاورزی و یا سایر انواع زمین تبدیل کردند. اروپا، آسیا و اقیانوسیه همراه با کاهش زمین کشاورزی، افزایش زمین جنگل را تجربه کردند.
کشورهایی که بیشترین سهم زمین جنگل را در کل سطح زمین دارند در تمام مناطق جهان و بیشتر در نواحی استوایی واقع شده‌اند؛ این کشورها همچنین به عنوان کشورهایی با درآمد کم و متوسط شناخته می‌شوند. در سال 2021، سهم جنگل‌ها 97 درصد سطح زمین سورینام، 94 درصد سطح زمین گویانا و 92 درصد سطح زمین ایالات فدرال میکرونزی بود.
بزرگترین افزایش در سهم سطح زمین جنگل در بازه زمانی 2000 تا 2021 در ویتنام (+9 درصد)، کوبا (+9 درصد) و فیجی (+8درصد) بوده است. در حالی که بزرگترین کاهش در سهم سطح زمین جنگل در بازه زمانی مذکور در برخی کشورها عبارت است از: نیوزیلند (-7 درصد)، ترکیه (-6 درصد) و لائوس (-5 درصد). این تغییرات ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند تغییرات در کاربری‌های زمین، بیابان‌زایی، تغییرات آب و هوا، توسعه بشری و فعالیت‌های صنعتی باشد.

سهم مساحت زمین بر حسب نوع و منطقه
نرمال سازی مساحت کشاورزی تحت گواهی ارگانیک یا در فرآیند تبدیل به ارگانیک بر اساس مساحت زمین کشاورزی، امکان مقایسه اهمیتی که کشورها به این جنبه از کشاورزی پایدار می‌دهند را فراهم می‌کند. در نگاهی به کشورهایی که دارای مساحت زمین کشاورزی قابل توجهی هستند، مشاهده می‌شود که برخی از کشورها بیشترین سهم مساحت زیر کشاورزی ارگانیک را در کل مساحت زمین کشاورزی در سال 2021 دارند. به عنوان مثال، اتریش با 26 درصد، سوئد با 20 درصد و اروگوئه با 19 درصد از مساحت زمین کشاورزی خود را به کشاورزی ارگانیک تبدیل کرده است، که نشان می‌دهد که در این کشورها به اهمیت کشاورزی ارگانیک توجه ویژه‌ای شده است. لازم به ذکر است، 15 کشور برتر از بیست کشور در اروپا واقع شده‌اند که نشان دهنده اهمیت کشاورزی ارگانیک در این مناطق بوده است. در سایر مناطق، تعادل بین کشاورزی معمولی و ارگانیک هنوز به سمت کشاورزی معمولی مایل است.

مناطق جهانی تحت کشاورزی ارگانیک، کشورهای اصلی (2021)

آب
تنش آبی همان کاهش آبیاری یا عدم دسترسی آب به گیاهان است. به عبارت دیگر کم و زیاد شدن میزان آب می‌تواند بر تمامی فعالیت‌های گیاهان تاثیرگذار باشد و ساختار گیاهان را مورد تغییر قرار دهد. تنش آبی، به عنوان سهم برداشت آب تازه در منابع آب قابل دسترس پس از در نظر گرفتن نیازهای محیط‌زیستی آب، به طور اساسی مناطق غرب و مرکز آسیا و شمال آفریقا را تحت تأثیر قرار داده. در سال 2020، کشورهایی که با بیشترین سطح تنش آبی مواجه بودند، شامل کویت، امارات متحده عربی و عربستان سعودی بودند. این کشورها هر ساله نسبت به منابع آب تازه تجدیدپذیر خود، ۹ تا تقریباً ۴۰ برابر بیشتر برداشت می‌کنند. این عمل باعث استفاده نامتعادل از منابع آب قابل تجدید می‌شود و منجر به کاهش سریع آب‌های غیرقابل تجدید می‌شود. تحلیل تنش آبی بر اساس حوضه‌های رودخانه نشان می‌دهد که مناطق تحت تأثیر تنش آبی شدید، نه تنها در شمال آفریقا و خاورمیانه، بلکه در شمال آمریکا، مرکز و جنوب آسیا و سواحل غربی آمریکای لاتین نیز هستند.

خاک‌
بودجه تغذیه‌ای زمین‌های زراعی، تفاوت بین مقادیر مواد مغذی سنتزی و ارگانیک (نیتروژن، فسفر و پتاسیم) که به زمین‌های زراعی توسط تولید محصولات کشاورزی و دامداری اضافه و برداشت می‌شود را نشان می‌دهد. اضافه‌بار مواد مغذی می‌تواند خطرات زیست محیطی را ایجاد کند، مانند از طریق خروجی‌های اضافی مانند تبخیر، نشت و رواناب، در حالی که سطوح کمبود مواد مغذی بازده محصولات را محدود می‌کند. با توجه به اطلاعات به‌دست آمده از سازمان جهانی فائو مشخص شده است که طی سال‌های 2000 تا 2020 میانگین جهانی بودجه نیتروژن زمین‌های زراعی از میزان ۱۴ درصد به ۵۴ کیلوگرم بر هکتار افزایش یافته( لازم به ذکر است که این‌ روند در دهه ۲۰۱۰ صعودی بوده است). در سال ۲۰۲۰، آسیا با ۹۳ کیلوگرم بر هکتار، بیشترین بودجه نیتروژن زمین‌های زراعی را داشت و با فاصله زیادی پیش از آمریکا (۴۰ کیلوگرم بر هکتار)، اروپا (۳۸ کیلوگرم بر هکتار)، اقیانوسیه (۲۲ کیلوگرم بر هکتار) و آفریقا (۱۲ کیلوگرم بر هکتار) قرار داشت. اقیانوسیه بیشترین رشد بودجه نیتروژن زمین‌های زراعی را بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ (+۵۵۵ درصد) داشت که به‌دلیل افزایش ورودی‌های کود و کاهش خروجی‌ها بود، در حالی که اروپا تنها منطقه‌ای است که بودجه نیتروژن زمین‌های زراعی در آن کاهش یافت (۵ درصد). در سال ۲۰۲۰، آسیا بیشترین ورودی کل نیتروژن را داشت (۱۶۶ کیلوگرم بر هکتار)؛ آمریکا بیشترین ورودی‌های زیستی و همچنین خروجی‌های برداشت محصولات کشاورزی را داشت، در حالی که آفریقا کمترین ورودی کل نیتروژن را داشت (۳۹ کیلوگرم بر هکتار)

سهم مناطق تحت کشاورزی ارگانیک در کل مناطق کشاورزی، کشورهای برتر (2021)

انتشارات گازهای گلخانه‌ای
سیستم‌های کشاورزی و غذایی همزمان تحت تأثیر تغییرات آب و هوایی قرار می‌گیرند و نقش مهمی در انتشار گازهای گلخانه‌ای دارند. در سال 2021، کل انتشارات گازهای گلخانه ای از سیستم‌های کشاورزی و غذایی به مقدار16.2 میلیارد تن دی‌اکسید کربن در جو منتشر شد. این مقدار نسبت به سال 2000، 10 درصد افزایش یافته. این رشد ناشی از افزایش انتشارات ناشی از فرآوری قبل و بعد از تولید و انتشارات در مزرعه و کاهش انتشارات ناشی از تغییر کاربری زمین است. فعالیت‌های درون مزرعه در حدود 48 درصد از کل انتشارات در سال 2021 را تشکیل می‌دهند؛ این مقدار شامل پیش و پس از تولید (33 درصد) و تغییر کاربری زمین ( 19 درصد) است. در سال 2020، آسیا (42 درصد از کل) بیشترین میزان انتشار دی اکسید کربن را داشته است، آمریکا ( 26 درصد)، آفریقا ( 18 درصد)، اروپا (12 درصد) و اقیانوسیه (2 درصد) به ترتیب سهمی از انتشار دی‌اکسیدکربن داشتند. در مجموع، دی‌اکسید کربن (CO2) نصف از کل انتشارات گازهای گلخانه ای را تشکیل می‌دهد و در ادامه متان (CH4) (32 درصد)، نیتروژن اکسید (N2O) با (14 درصد) و گازهای فلوریده (F-گازها) (2 درصد) در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.

انتشار جهانی گازهای گلخانه‌ای از سیستم‌های کشاورزی
میزان انتشارات گازهای دی اکسید کربن کشاورزی جهان از سوی مزارع (مرتبط با تولید محصولات کشاورزی و دام) بین سال‌های 2000 و 2021 حدوداً 14 درصد افزایش یافت. که تقریباً 53 درصد از این انتشارات مربوط به فعالیت‌های مرتبط با دام است، لازم به ذکر است فقط انتشارات مربوط به فرمانتاسیون داخلی سیستم گوارش دام‌های شکمدار 37 درصد از کل انتشارات گاز‌های بخش کشاورزی است. منابع دامی و مصنوعی (مانند کودهای شیمیایی) کمتر از یک پنجم از کل انتشارات گازهای دی‌اکسیدکربن کشاورزی را تشکیل می‌دهند. استفاده از انرژی درون مزرعه و خاک‌های آلوده آلی به ترتیب با 12-13 درصد، از کل انتشارات مزارع در دوره 2000-2021 بوده، در حالی که متان متصاعد شده از کشت برنج حدود 9 تا 10 درصد را تشکیل می‌دهد. محاسبه شدت انتشارات گازهای مختلف به ما کمک می‌کند تا عملکرد گازهای گلخانه‌ای مرتبط با محصولات را مقایسه کنیم، زیرا این اندازه‌گیری‌ها نشان می‌دهند که هر محصول به تفکیک کشور و زمان چقدر کارآمد است. به عنوان مثال، همچنین طبق اطلاعات به‌دست آمده در سال 2021، گوشت گاو و گوشت گوسفند بیشترین انتشارات دی‌اکسید کربن را دارند.در مقابل، شدت انتشارات گوشت خوک و مرغ به طور قابل توجهی کمتر است. در مقایسه با این موارد، شدت جهانی انتشارات شیر گاو 1 کیلوگرم است، در حالی که برای شیر گوسفند این مقدار 5.9 کیلوگرم است. همچنین، شدت انتشارات گازهای مرتبط با برنج 1 کیلوگرم است و تقریباً 6 برابر شدت انتشارات غلات به استثنای برنج است. حتی طبق اطلاعات بدست آمده بررسی شده است که سهم انتشار گاز‌های مختلف میان مناطق مختلف متغیر است و این تفاوت‌ها نشان‌دهنده تفاوت‌های قابل توجه در کارایی تولید میان مناطق است. به عنوان مثال، شدت انتشارات گوشت گاو در آفریقا بیش از دو برابر میانگین جهانی (57 کیلوگرم) و تقریباً نصف این مقدار در اروپا است (17کیلوگرم).

سهم انتشار جهانی کالاهای کشاورزی (2021)

تغییرات آب و هوایی

در سراسر جهان، هوا در بهار و تابستان نسبت به میانگین دوره

1951-1980 گرم تر می‌شود. دمای هوا در سال 2022 با 1.39 درجه سانتی‌گراد بیشتر از میانگین جهانی اندازه‌گیری شد و آن سال ما شاهد هفتمین سال گرم بودیم. در واقع، سال‌های 2020 (با 1.71 درجه سانتیگراد)، 2016 (با 1.66 درجه سانتیگراد) و 2021 (با 1.44 درجه سانتیگراد) به ترتیب به عنوان سه سال گرم ثبت شدند.
اروپا منطقه‌ای است که تغییر دما در سال 2022 (و بیشترین دوره طی 2000-2022) را با 2.23 درجه سانتیگراد تجربه کرده است. سپس آسیا (با 75/1درجه سانتیگراد)، آمریکا (با 05/1درجه سانتیگراد)، آفریقا (با 01/1 درجه سانتیگراد) و اقیانوسیه (با 0.8 درجه سانتیگراد) به ترتیب به ثبت رسیدند.
تغییر متوسط دما در دهه 2010 در مقایسه با 0.96 درجه سانتیگراد در دهه 2000، معادل 1.25 درجه سانتیگراد بوده است. طبق اطلاعات به ثبت رسیده 128 کشور تغییر متوسط سالانه دمایی حداقل 1.0 درجه سانتیگراد بیشتر از میانگین دوره 1951-1980 را داشته‌اند. بیشترین تغییر متوسط دمای سالانه در آندورا (با 3.24 درجه سانتیگراد)، فرانسه و لوکزامبورگ (با 93/2درجه سانتیگراد) به ثبت رسیده است.

تغییر دما در سطح زمین بر اساس مناطق مختلف

اقتصادسبز آنلاین / اقتصاد سبز آنلاین / اقتصادسبز / اقتصاد سبز / صنایع غذایی / صنعت غذا / کشاورزی / پایگاه خبری صنعت غذا