نوشین جمشیدی *
اقتصادسبز آنلاین: نتایج طرح برآورد نیروی انسانی رشته‌های علوم تغذیه برای نخستین بار با هماهنگی شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی و بورد تخصصی رشته تغذیه در سومین همایش بین‌المللی تغذیه بالینی ایران که بهمن‌ماه سال گذشته برپا شد، مورد تحلیل قرار گرفت و مطرح شدن مجدد آن در سال جدید موجی از پیش‌داوری‌ها و انتقادات را از سوی اساتید و دانشجویان این رشته به‌دنبال داشت تا جایی‌که برخی از اساتید این تحول را به منزله حذف رشته تغذیه بالینی و حذف رشته علوم تغذیه از مراکز و دانشگاه‌های مرتبط دانسته‌اند.
عدم نظرخواهی از هیأت‌های ارزشیابی علوم تغذیه در تکمیل گزارش طرح برآورد
دکتر علیرضا استاد رحیمی، دبیر هیأت منصفه و ارزشیابی علوم تغذیه در بخشی از گزارش خود به شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی خطاب به دکتر آیتی دبیر این شورا خاطرنشان کرده بود:
متأسفانه در گزارشی که برای نظرخواهی به هیأت ممتحنه و ارزشیابی ارسال گردیده است هیچگونه مشورتی با هیأت‌های ممتحنه و ارزشیابی علوم تغذیه که مطلع‌ترین منبع در این زمینه است، انجام نگرفته است. لذا این گزارش به نظر اعضاء محترم هیأت‌ها و انجمن‌های تغذیه کشور حاوی اشکالات عمده است که شدیداً مورد اعتراض آنها واقع شده است. ایرادات و دلایل مطرح شده به طور خلاصه به استحضار می‌رسد و تقاضای اقدامی مقتضی را داریم:
1- نتایج طرح آمایش انجام شده توسط قطب تغذیه که با مشارکت نخبگان تغذیه کشور و نیز با روش علمی و منطقی انجام و مورد قبول جامعه تغذیه کشور بوده و هزینه و زحمات فراوانی را به خود اختصاص داده مورد عنایت قرار گیرد.
متخصص یا کارشناس تغذیه به‌عنوان عضوی از تیم درمان مسؤولیت درمان تغذیه‌ای را برعهده دارد. لازم به ذکر است در سال‌های اخیر به همت اعضاء هیأت علمی و بور اغلب کارشناسان تا دکتری تخصصی تغذیه در این حیطه بسیار توانمند شده‌اند و اقدامات بسیار مفیدی را انجام داده‌اند، اما در متن این گزارش اشاره شده که «اینان فاقد توان لازم برای رژیم درمانی در بخش یا ICU هستند. که این برداشت خلاف واقعیت بوده و جفا در حق جامعه تغذیه کشور می‌باشد و توهین آشکار به هزاران تحصیلکرده در رشته‌ها و گرایش‌های مختلف تغذیه کشور است.
درمان و مراقبت تغذیه‌ای نیاز به پزشک ندارد
به نظر می‌رسد ارایه دهندگان گزارش معتقدند که برای درمان و مراقبت تغذیه‌ای بیمار حتماً باید اول پزشک بود و بعد این‌کار را انجام داد.
این روش هزینه درمان تغذیه‌ای را افزایش می‌دهد به‌عبارتی هزینه اثربخشی پایینی داد. هیچکدام از تربیت‌یافته‌گان به مناطق موردنیاز کشور نمی‌روند فقط در مراکز استان‌ها مشغول به خدمت می‌شوند. اگر چنین است. پس تمام رشته‌های پیراپزشکی و سایر حرف علوم پزشکی مثل فیزیوتراپی، بینایی سنجی، شنوایی شناسی، پرستاری، مامایی و… همه باید حذف شوند و به‌عنوان دستیاری پزشکی تعریف شوند. در کشورهای پیشرفته مثل کانادا و آمریکا وجود دوره RD مشکلات و کمبودهای احتمالی و نگرانی‌های احتمالی در زمینه حرفه‌ای این حوزه را تا حدودی حل کرده است.
در جدول تعداد نیروی انسانی موردنیاز تا سال 1404 مشخص نیست که این اعداد و ارقام بر طبق کدام سند و منبع علمی ارایه شده است به‌عنوان نمونه تعداد کارشناسان تغذیه ورزشی 25 ذکر شده است درصورتی که به احتمال زیاد تهیه‌کنندگان این گزارش بر این واقعیت واقف نیستند که با پذیرش دوره دوم تغذیه ورزشی در دانشگاه علوم پزشکی تهران و تبریز در سال‌جاری 25 نفر موردنیاز در این رشته تکمیل می‌گردد و تأکید کرده‌اند کارشناسی تغذیه ورزشی ناپیوسته دانشگاه جامع علمی- کاربردی تداوم یابد و به فارغ‌التحصیل آن نظام تغذیه داده شود. بدون توجه به نحوه آموزش و توانمندی آنها با تعداد پزشک متخصص تغذیه 790 نفر است کجای دنیا چنین روشی متداول است.
- جهت‌گیری غلط این گزارش نادیده گرفتن کامل بخش تغذیه جامعه و سیاستگزاری غذا و تغذیه است که حیطه‌هایی بسیار مؤثر در پیشگیری از بروز بیماری و افزایش طول عمر و سلامت جامعه هستند. در این گزارش به‌جای فراهم نمودن زمینه‌کاری در حوزه سیاستگزاری غذا و تغذیه به حذف آن پرداخته و کلاً صورت مسأله را پاک کرده همچنین به وضوح شده می‌شود که ارایه دهندگان گزارش هیچ شناختی از این حوزه ندارند و نادیده‌گرفتن این دو حوزه تغذیه موجب افزایش یار بیماری‌ها و تحمیل هزینه‌های غیرقابل جبرانی بر سیستم درمانی کشور در آینده خواهد شد.
به‌دلیل دغدغه‌هایی که در بخش درمان وجود داشته است هیأت ممتحنه و ارزشیابی اقدام به تأسیس مقطع کارشناسی ارشد تغذیه بالینی نموده و هم اینک در 5 دانشگاه علوم پزشکی کشور در حال تربیت آنها می‌باشند و امسال اولین دوره فارغ‌التحصیل می‌شوند که قطعاً کمک شایانی به خدمات تغذیه بالینی در بیمارستان‌های کشور خواهد.
موارد اشاره شده فقط تعداد اندکی از اشکالات این گزارش می‌باشد لذا اعضاء هیأت ممتحنه و ارزشیابی علوم تغذیه کشور و همچنین انجمن‌های تغذیه کشور ضمن رد این گزارش، درخواست مهلت 2 تا 3 ماهه جهت اصلاح و تکمیل این گزارش را دارند تا به شورای محترم گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور ارسال نمایند.
استفاده از نظرات اساتید علوم تغذیه در اصلاح متن طرح تحول نیروی انسانی علوم تغذیه
گفتنی است امروز دکتر محمدحسین آیتی، دبیر شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی وزارت بهداشت از تدوین طرح برآورد نیروی انسانی موردنیاز کشور در رشته مقاطع علوم پزشکی تا سال 1408 خبر داده و افزوده است:
از جمله رشته‌های که گزارش آن تکمیل و جهت نظرخواهی به بورد تخصصی مربوطه ارسال شد، گزارش رشته‌های علوم تغذیه است که با استفاده از نظرات خبرگان و صاحبنظران این مجموعه رشته‌ها در سطح کشور تدوین شده و گزارش پایانی آن با هماهنگی دبیرخانه شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی در بهمن‌ماه سال گذشته در کنگره بین‌المللی تغذیه در مشهد مقدس ارایه شده و به استحضار اساتید رسید.
آیتی تأکید کرد: البته دبیرخانه شورای گسترش به‌همین موضوع اکتفا نکرده و طی یک نامه رسمی، با پیوست گزارش مربوطه، از بوردهای تخصصی تغذیه درخواست کرد تا نظرات و نقدهای علمی خود را به وزارت بهداشت ارسال کنند و بازخوردهای دریافت شده خالی از آن است که نقدهایی بر آن وارد شده، به‌طوری که اساتید بعضاً بخش‌های عمده‌ای از گزارش را زیر سؤوال برده‌اند که کاملاً قابل بررسی است، ولی از طرفی گزارش مذکور قبل از اعلام بازخوردها به شورای گسترش به‌صورت گسترده در سطح کشور منتشر شده و موجب التهاب و نگرانی در بین دانشجویان و اعضای هیأت علمی شده است.
دبیر شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور با انتقاد از پیش‌داوری صورت گرفته درخصوص طرح فوق، اظهار کرد: نقطه نظرات همکاران تغذیه از کانال‌های مختلف دریافت می‌شود و این دبیرخانه تلاش می‌کند با در نظر گرفتن جایگاه‌های تخصصی و عمومی زیرگروه‌های مختلف و براساس نظرات هیأت‌های بورد و انجمن‌های علمی با یافتن فرآیند تعامل با ذی‌نفعان مختلف در نزدیک کردن نظرات و رفع اختلافات تا حد ممکن بکوش و متن را اصلاح کند و به نظر می رسد رسانه‌ای کردن و برخوردهای غیرمتعارف کمکی به مذاکرات علمی نخواهد بود و قطعاً نظرات علمی و مستند توسط همکاران علوم تغذیه در جلسات فنی، مؤثرتر از ایجاد جوهای تبلیغاتی در فضای مجازی است.
دکتر آیتی گفت: فرآیند ایجاد رشته مقطع جدید در دانشگاه‌های علوم پزشکی نیازمند طی مراحل متعدد قانونی و اغلب طولانی است و طرح و بررسی و تصویب توسط کارگروه‌ها و شوراهای متعد در شورای عالی برنامه‌ریزی و شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی است.
به گزارش معاونت آموزشی وزارت بهداشت، وی اظهار کرد: برآورد نیروی انسانی رشته‌های علوم تغذیه تا سال 1408 از جهت توسعه کمی و نیازسنجی مقاطع و رشته‌های مختلف علوم تغذیه و چگونگی تقسیم آنها در کلان مناطق آمایشی و دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی، ماحصل یک مطالعه پژوهشی است و از همه اساتید و صاحبنظران این حوزه خواهشمندیم تا ضمن حفظ احترام محققان و متخصصین تمامی زیرشاخه‌های علوم تغذیه و دست‌اندرکاران تهیه گزارش؛ نظرات کارشناسی و علمی خود را به دبیرخانه شورای گسترش ارایه کنند تا بتوانیم با جلب حداکثری نظرات در جهت ارتقا و به نتیجه رسیدن این طرح مهم گام‌های مؤثری را برداریم.
لازم به ذکر است کارشناسان مسؤول تغذیه بالینی معاونت‌های درمان دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور به‌دلیل این‌که بدون ارایه هیچگونه داده‌های آماری و شواهد مستدل در این طرح، دانش و عملکرد کارشناسان تغذیه که با وجود حداقل نیرو امکانات در هر دو واحد تغذیه و رژیم درمانی و خدمات غذایی به نحو مطلوب فعالیت می‌نمایند مورد قضاوت قرار گرفته‌اند، خواستار اعاده حیثیت شدند.
* کارشناس تغذیه ورژیم درمانی
