سرویس بین‌الملل اقتصادسبز- شیما نصیری:

اقتصادسبز آنلاین: بسیاری از کشورهای در حال توسعه آنقدر مجهز نیستند تا از فرصت‌های تجاری در بخش صادرات مواد غذایی و محصولات کشاورزی استفاده بهینه داشته باشند. زیرساخت‌های ضعیف، عدم ظرفیت و عدم توانایی در تحقق مشخصات فنی محصولات و الزامات دقیق از نظر کیفیت، ایمنی، بهداشت و محیط زیست مانع از ادغام این کشورها در بازارهای جهانی می شود.
کشورهای در حال توسعه برای تقویت اعتماد به نفس مصرف کننده و دستیابی به زنجیره‌های ارزش منطقه‌ای و جهانی، به‌ویژه شرکت‌های فراملی، بایداستانداردهای فنی خود را تقویت کنند. در سیستم تجارت مبتنی بر قوانین، بخش کشاورزی با توجه به قوانین و مقررات، می‌تواند فرصت‌های بهینه‌ای را فراهم کند، زیرا بسیاری از کشورهای در حال توسعه شرایط آب و هوایی خوب، زمین قابل کشت و یک فضای کافی و مفید برای گسترش تولید محصولات کشاورزی دارند. لازم به ذکر است، با توجه به پایین بودن میزان سرمایه گذاری اولیه مورد نیاز در پروژه‌های کوچک، شرکت‌های کوچک و متوسط در فرآوری کشاورزی می توانند به راحتی زنجیره ارزش را بالا برده و از این طریق کاهش فقر و توسعه را در جوامع روستایی ایجاد کنند.

نقش زیرساخت‌های کیفیت ملی
با جهانی شدن تولید و زنجیره‌های عرضه و خرده فروشی، اطمینان از ایمنی و کیفیت محصولات بسیار مهم است. نگرانی‌های اخیر بهداشتی ناشی از بیماری‌های گاو، آنفولانزای مرغی و سموم مختلفی که وارد زنجیره غذایی می‌شوند منجر به توجه هرچه بیشتر به استانداردهای دقیق، به‌ویژه در زمینه صادرات محصولات غذایی شده است. از این‌رو در‌صورت حضور کامل در بازارهای جهانی، کشورهای صادر کننده می‌توانند از نظر کیفیت، ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست توانایی‌های لازم را در این زمینه به دست آورند.
دو موافقتنامه – WTO موانع فنی تجارت (TBT) و اقدامات بهداشتی و درمانی (SPS)- قوانینی را تعریف می‌کنند که براساس آنها می‌توان استانداردها و مقررات فنی را تدوین کرد و چگونگی حل اختلافات را تعریف کرد. در تدوین توافق‌نامه‌ها به رسمیت شناخته شد که کشورهای در حال توسعه دارای شکاف‌های قابل توجهی در زیرساخت‌های استاندارد ملی هستند و بندهای خاص در توافق نامه‌ها به لزوم کمک‌های فنی به آنها اشاره دارد.
مقررات و معیارهای فنی مورد استفاده در کشورهای در حال توسعه، از جمله بسته‌بندی، مارک‌گذاری و الزامات برچسب زدن، اغلب با استانداردهای بین‌المللی ناسازگار است. ظرفیت آزمایشگاه برای آزمایش و صدور گواهینامه کالاها برای بازارهای توسعه یافته نیز با کمی تردید روبه‌رو است. اقداماتی که برای پرورش ارایه مواد غذایی با کیفیت انجام می‌شود، باعث ایجاد اعتماد مشتری نه تنها در بازارهای بین‌المللی بلکه در بازارهای داخلی، خواهد شد.

قدرت بخشیدن به ظرفیت‌ها
کشورهای در حال توسعه باید بتوانند قابلیت اطمینان از داده‌های آزمایشی خود را ثابت کنند، روال‌های صدور گواهینامه و بازرسی با کیفیت بالا را حفظ کرده و مطابق با استانداردهای بین‌المللی و یا مواردی که در کشورهای وارد کننده اعمال می شود، برقرار کنند. اندازه‌گیری‌های محلی (اندازه‌گیری و کالیبراسیون) و ارتقای قابلیت‌های آزمایش، هزینه‌های آن را کاهش می‌دهد، چرا که اگر محصولات فقط در خارج از کشور یا از طریق خدمات بین‌المللی مستقر در محلی مورد آزمایش قرار گیرند، صادرکنندگان می‌بایست هزینه سنگینی را متحمل شوند.
نشان دادن ظرفیت انطباق با استانداردها مستلزم ایجاد مکانیزم‌های اثربخش آزمایش، صدور گواهینامه و اعتباربخشی برای پاسخگویی به الزامات توافق نامه‌های SPS و TBT است. زیرساخت‌های منطبق شامل مواردی همچون مؤسسه استاندارد ملی آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی و آزمایش شیمیایی مؤسسه سنجش ملی و ظرفیت صدور مجوز اعتبارنامه ملی برای صدور گواهینامه شرکت‌های ISO 9001 ، ISO 14001 و ISO 22000 و آموزش حسابرسان داخلی است.
البته باید یادآور شد که برای دستیابی به این زیرساخت‌های فنی با کیفیت، کشورهای در حال توسعه می‌بایست هزینه‌های سنگینی را متحمل شوند و از آنجایی‌که بسیاری از این کشورها توانایی پرداخت کامل این هزینه‌ها را ندارند، پس نیاز به کمک‌های بین‌المللی بیش از گذشته احساس می‌شود.
UNIDO در سال ۱۹۶۶ میلادی تأسیس شد و در سال ۱۹۸۵ میلادی به یک آژانس تخصصی سازمان ملل متحد تبدیل شد. این آژانس ۱۷۳ کشور عضو دارد و مسؤولیت ارتقای توسعه صنعتی پایدار در کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای در حال گذار را بر‌عهده دارد. دفتر مرکزی آن در شهر وین اتریش است و در بیش از ۵۰ کشور جهان نمایندگی دارد. UNIDO دارای سه اولویت موضوعی با عناوین کاهش فقر از طریق فعالیت‌های تولیدی ایجاد ظرفیت تجارت و محیط و انرژی است.

کدام کشورها بیشترین مواد غذایی را صادر می‌کنند؟
ایالات متحده آمریکا بزرگترین صادرکننده محصولات غذایی در سراسر جهان است که مقادیر زیادی از محصولات گیاهی و جانوری را به سراسر جهان ارسال می‌کند. از مهمترین مقصدهای صادراتی ایالات متحده آمریکا می توان به کانادا مکزیک، چین، ژاپن و آلمان اشاره کرد.
سهم قابل توجهی از کل تولید کالاهای اساسی بی‌شمار، در بازارهای صادرات کشاورزی ایالات متحده آمریکا جذب می‌شود. در دو دهه گذشته این کشور دوره‌های کاهش کلی و همچنین دوره‌های توسعه سریع را که با تغییر در انواع محصولات کشاورزی و همچنین فراخوان این محصولات حاصل می‌شود، تجربه کرده است.
بیشترین صادرات از ایالات متحده آمریکا ذرت، سویا و شیر است. سایر صادرات رایج شامل گندم، چغندرقند، نیشکر ، سیب‌زمینی و مرغ می‌باشد. در حالی که ایالات متحده آمریکا به عنوان برترین صادرکننده مواد غذایی در جهان شناخته می‌شود، اما تعداد صادرات محصولات غذایی این کشور به بیش از ۱۰ نوع اقلام نمی‌رسد. هر ساله صادرات محصولات کشاورزی ایالات متحده آمریکا حدود ۱۵۰ میلیارد دلار است.
بعد از ایالات متحده آمریکا، هلند با توسعه برتر ماشین‌آلات پردازش مواد غذایی توانسته عنوان دوم بزرگترین صادرکننده جهان را به‌خود اختصاص دهد. صادرات محصولات کشاورزی این کشور از ۳ قسمت تشکیل شده است. ۶۱ میلیارد دلار محصولات کشاورزی، ۹ میلیارد دلار مواد کشاورزی، دانش و فناوری و همچنین حدود ۲۴ میلیارد دلار ارزش صادرات است که مجموعا ۹۴ میلیارد دلار رأی این صادکننده نمونه به ارمغان می‌آورد.
این در حالی است که پس از آن دو کشور فوق آلمان بیشترین مواد غذایی را صادر می کند. عمده صادرات از آلمان شامل چغندرقند، شیر، گندم و سیب‌زمینی است. مقصد اصلی صادرات این کشور نیز کشورهای ایالات متحده آمریکا، فرانسه، انگلیس و چین می‌باشد. طبق اطلاعات به‌‌دست آمده، صادرات محصولات کشاورزی در هر سال حدوداً به ۸۶ میلیارد دلار می‌رسد.
پس از آلمان، انگلیس بزرگترین صادرکننده مواد‌غذایی است. بیشترین صادرات انگلیس شیر، گندم، چغندرقند و جو است. بیشتر مواد‌غذایی این کشور برای اتحادیه اروپا، آلمان‌، ایالات متحده آمریکا و چین تهیه می‌شود.
در ادامه می‌توان گفت که چین مقدار زیادی غذا نیز صادر می کند. بیشترین صادرات آن ذرت، برنج، سبزیجات تازه و گندم است. مواد غذایی از چین بیشتر به ایالات متحده آمریکا، هنگ کنگ، ژاپن و کره جنوبی صادر می‌شود. لازم به ذکر است که برنج به عنوان اصلی ترین مواد زراعی در این کشور تولید می‌شود. علیرغم آنکه آب و هوای چین برای رشد ذرت چندان مناسب نیست، اما تولید این محصول در کشور چین بسیار بالاست. همچنین دلیل صادرات چین که رقمی معادل ۶۳ میلیارد دلار اعلام شده، آن است که بیشتر تولیدات آن در داخل کشور مصرف می‌شود.
در نهایت می‌توان گفت کشورهای برزیل، فرانسه، اسپانیا، کانادا، بلژیک و ایتالیا رتبه‌های ششم تا یازدهم جدول بزرگترین صادرکنندگان مواد غذایی جهان را به خود اختصاص داده‌اند.
برزیل نیز به‌عنوان بزرگترین تولید کننده و صادر کننده قهوه؛ سویا، گندم و برنج صادر می‌کند. از این رو کل صادرات این کشور به حدود ۷۹ میلیارد دلار می‌رسد. این در حالی است که صادرات فرانسه به‌طور عمده کالاهایی نظیر گوشت گاو، لبنیات، مرغ، گوشت خوک و گندم است. حجم صادرات این کشور حدود ۷۴ میلیارد دلار عنوان شده است.
باید خاطر‌نشان ساخت، اسپانیا کشوری به شدت کشاورزی است که سالانه ۵۰ میلیارد دلار درآمد دارد. بیشترین حجم تولید این کشور ذرت، پنبه و چغندرقند و همچنین میوه و زیتوناست. کانادا نیز سالانه ۴۹ میلیارد دلار از صادرات خود درآمد دارد. محصول اصلیاین کشور غلات مانند چاودار و جو است.
در ادامه به کشور بلژیک اشاره می شود که به‌دلیل شکلات‌های شناخته شده‌اش توانسته به دستاوردهای بزرگی دست پیدا کند. همچنین این کشور از صادرکنندگان بزرگ سیب‌زمینی ذرت و انواع سبزیجات نیز می‌‌باشد. صادرات سالانه بلژیک حدود ۴۴ میلیارد دلار است. این در حالی است که آب و هوای مدیترانه‌ای در ایتالیا برای انگور، زیتون و میوه مناسب است. همچنین محصولات ذرت و گندم این کشور نیز صادر می‌شود. در سال گذشته ۴۳٫۷ میلیارد دلار صادرات کشاورزی کشور ایتالیا بوده که به ثبت رسیده است.