دکتر علیرضا فرخ۱، دکتر ‌هادی فرخ۲، پروین آقازادگان۳، دکتر محمد رضا فرخ ۴، دکتر سید میروحید میرمعزی ۵، مهندس حسین آقازادگان۶، آیشن آقازادگان۷

اقتصادسبز آنلاین: مورینگا اولیفیرا نام یک گونه از تیره گز روغنیان است. این گیاه بومی جنوب هیمالیا در کشور هندوستان است و هزاران سال است که به عنوان غذا و دارو در این مناطق استفاده می‌شود. از تیره مورینگاسه بوده و در اکثر مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری رشد می‌کند. این یک درخت مقاوم در برابر کمبود آب و خشکسالی است که غلاف و برگ‌های جوان آن به عنوان سبزیجات استفاده می‌شود و همچنین می‌تواند برای تصفیه آب از بذرهای آن بهره برد. مورینگا یک درخت سرخدار در حال رشد است که می‌تواند به ارتفاع ۱۰ الی ۱۲ متر و قطر تنه ۴۵ سانتی‌متر برسد. پوست دارای رنگ سفید است و با چوب پنبه ای ضخیم محصور شده ‌است. شاخه‌های جوان دارای پوست مرطوب یا سبز مایل به سفید است.
به گفته طب آیورودا این گیاه قابلیت درمان ۳۰۰ نوع بیماری را دارد. درخت مورینگا از پرکاربرد‌ترین و تأثیرگذار‌ترین گیاهان دارویی محسوب می‌شود به همین منظور آن را درخت معجزه می‌نامند و همچنین کاشت درخت مورینگا در چند دهه اخیر مورد توجه اکثر کشورهای جهان قرار گرفته است. امروزه در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین بسیار رایج است. درختان مورینگا توسط بذر یا قلمه‌ها به راحتی کشت می شوند. آنها حتی در خاک ضعیف کشت می‌شوند. مورینگا یک درخت مقاوم است. لذا می تواند در انواع مختلف آب و هوا و شرایط زیرزمینی زنده بماند. رشد طبیعی مورینگا در صورتی که آسیبی نبیند، در حدود ۳ تا ۵ متر در سال است. این یکی از سریع ترین زیست شناسی‌های رو به رشد در این سیاره است که به‌درستی تغذیه می‌شود. یک درخت مورینگا کاملاً بالغ می‌تواند تا ۳۵ فوت رشد کند. اختلاط روغن مورینگا با روغن‌های دارای مقادیر بالای اسیدهای چرب چند غیراشباع باعث افزایش پایداری حرارتی آنها می‌گردد. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که افزودن پودر قسمت‌های مختلف مورینگا اولیفرا مانند برگ، دانه و یا عصاره در فرمولاسیون محصولات مختلف باعث افزایش ارزش غذایی و بهبود برخی ویژگی‌های کیفی می‌شود.

نام علمی: Moringa oleifera
رده‌‌ بندی بالاتر: گز روغنی طبقه:
گونه: M. oleifera
انواع گونه مورینگا
مورینگا تنها جنس از خانواده‌ Moringaceae و دارای گونه‌های متعددی است شامل:
arborea (Kenya) ؛ M. rivae Kenya)
(Ethiopia ؛ M. borziana Somalia)
(Kenia؛ M. pygmaea (Somalia) ؛ M. longituba Kenia) ، Ethiopia
(Somalia ؛ M. stenopetala Kenya)
Ethiopia ؛
M. ruspoliana Ethiopia)
Madagascar)؛ M. ovalifolia Namibia)
(Angola؛ M.drouhardii ( Madagascar)؛ M. hildebrandtii (Madagascar) ؛ M. peregrine Red sea)
Horn of Africa وArabia (؛ M. conciseness (India)؛ M. oleifera (sub-Himalayan tracts of Northern India)
گونه‌ Moringa oleifera Lam (syns. Moringa pterygosperma Gaertn) مورد بیشترین مطالعه و کاربرد قرار گرفته است و معمولاً نام مورینگا به آن اطلاق می‌شود. سایر گونه‌ها از لحاظ علمی تقریباً ناشناخته مانده‌اند.

کشت گیاه مورینگا توسط قلمه‌ها

هر سال پس از این که میوه دادن گیاهان متوقف می شود، برای این که رشد تازه‌ای صورت بگیرد بایستی شاخه‌ها را قطع کرد و این شاخه‌ها (قلمه‌ها) برای کاشتن درخت جدید بسیار عالی و ایده‌آل هستند. برای کاشت، قلمه‌ها باید با حداقل قطر 2.5 سانتی متر و با طول حداقل 1.8 سانتی‌متر برش داده شوند و حفره‌ای با عمق ۱ متر ایجاد شود و قلمه داخل آن قرار گیرد و حفره با مخلوطی از خاک، کود کمپوست و شن پر شود. پس از مطمئن شدن از محکم بودن محل قلمه‌ها یک حالت مخروطی شکل ایجاد گردد که به سمت پایین بریده شود و باید دقت کرد که آب به ساقه درخت برخورد نکند و همچنین قلمه‌ها نباید از آب اشباع شوند.

دمـا
کاشت درخت مورینگا لزوما باید در محیطی انجام شود که در معرض نور مستقیم خورشید نباشد و در مقابل نیز این گیاه توان تحمل سرمای بیش از حد را نداشته و اگر درجه حرارت دما به زیر ۶۰ درجه سانتی‌گراد برسد از بین می‌رود.

آبیاری
برای کاشت درخت مورینگا اصولاً به آبیاری زیادی احتیاج ندارد و این گیاه می تواند در شرایط خشک هم رشد کند. البته لازم به ذکر است که بایستی دو ماه اول این گیاه را آبیاری منظم کرد و پس از گذشت 2 ماه هر وقت که تشنگی و خشکی درخت به وضوح دیده شد آبیاری انجام گیرد.

کوددهی
برای کاشت درخت مورینگا احتیاجی به کود نیست اما برای افزایش سرعت رشد درخت بایستی مقداری کمپوست یا کود به خاک اضافه شود. می توان از فسفر برای گسترش ریشه و از نیتروژن برای رشد شاخساره‌ها استفاده کرد.

محیط مناسب برای مورینگا
این گیاه در منطقه‌های گرمسیر و نیمه گرمسیر بهترین رشد خود را نشان خواهد داد اما با این وجود مردم سایر مناطق نیز می توانند از کاشتن درخت مورینگا در منازل خود و استفاده از مزاید آن نهایت لذت را ببرند. اما باید توجه داشت که انتخاب محیط مناسب برای پرورش گیاه مورینگا بسیار ضروری و مهم بوده و قرار دادن گیاه در معرض مستقیم نور آفتاب، نبود آب کافی و همچنبن خاک آلوده خطرناک است و ممکن است منجر به از بین رفتن گیاه شود. در مقابل نیز درخت مورینگا چندان میانه خوبی با سرما ندارد و اگر در منطقه‌ای سرمای هوا بیش از حد است توصیه می شود کاشت درخت مورینگا در گلدان انجام گیرد و در فصل‌های تابستان و بهار آن بیرون از منزل و در فصل زمستان و سرمای هوا آن درون یک محفظه نگه داشته شود.

انواع کشت درخت مورینگا
کاشت درخت مورینگا می تواند از طریق قلمه‌های درخت، بذرها و کیسه‌های پلاستیکی صورت بگیرد.
کشت گیاه مورینگا توسط بذر
بذرهای مورینگا رشد خیلی عالی داشته و می‌توانند در مدت زمان کوتاهی رشد کنند، بذرها به اندازه یک نخود هستند و برای جوانه زدن به نور خورشید احتیاج ندارند.
بایستی بذرها در محلی به کار برده شوند که امکان قصد کاشت درخت مورینگا در آنجا وجود دارد. اکنون محل کشت باید خاکی سبک و پر از شن داشته باشد توجه شود که خاک بسیار روان نباشد یا با خاک رس سنگین نشده باشد.
حال حفره‌هایی با عمق ۳۰ سانتی متر ایجاد کرد و داخل حفره‌ها را با خاک خالی پر شود و ۳ تا ۵ دانه را داخل هر سوراخ به عمق ۵ سانتی متر قرار داد. بایستی خاک را به اندازه کافی مرطوب نگه داشت تا خاک قسمت بالایی خشک شود (اما نباید بیش از حد مرطوب باشد که باعث پوسیدگی دانه‌های دیگر شود).
مرطوب نگه داشتن خاک باعث متوقف شدن رشد گیاهان جدید خواهد شد. پس از این‌که نهال‌ها به اندازه ۴ الی ۶ سانتی متر رشد کردند بهترین و سالم ترین نهال انتخاب و بقیه حذف شوند. ذکر این مورد ضروری است که موریانه‌ها و کرم‌ها می توانند یک جوانه جوان را از پای در آورند به همین منظور بایستی اقدامات لازم را انجام داد.

کشت بذرها در کیسه‌های پلاستیکی

این روش برای زمانی کاربرد دارد که شرایط مناسب برای کاشت درخت مورینگا در سطح زمین وجود ندارد.
برای این روش ابتدا باید کیسه‌های حاوی بذر با خاکی سبک مثلا ۳ قسمت خاک به همراه ۱ قسمت ماسه پر شوند. حال ۲ الی ۳ بذر به عمق ۰٫۵ سانتی متر کاشته شوند. جوانه‌زنی حدود دو هفته طول خواهد کشید در این مدت باید رطوبت گیاه کاملا حفظ شود. پس از گذشت این مدت جوانه‌های اضافی را جدا کرده و همه از داخل پلاستیک خارج شوند. جوانه‌های باقی مانده را می توان بعد از ۴ تا ۶ ماه که رشدشان به ۶۰ الی ۹۰ رسیده، پیوند زد.

چگونگی پیوند زدن
محلی که کاشت درخت مورینگا قرار است در آن صورت بگیرد باید نور کافی و خاک شنی داشته باشد (شامل خاک رس و آب زیاد نباشد). بنابراین یک حفره مربعی شکل ایجاد و داخل آن با خاک شل پر شود و ضروری است که کمپوست هم اضافه گردد زیرا در سرعت رشد گیاه تاثیر بسزایی دارد.

هرس مورینگا
تمامی درختان مورینگا برای افزایش سرعت رشد برگ‌ها، محدود کردن شاخه‌ها و جلوگیری از رشد بیش از حد به هرس نیاز دارند. اگر توجهی به رشد و کاشت درخت مورینگا نشود بسیاری از برگ‌ها و شاخه‌هایش کوچک و بلند خواهد شد و تنها گل خواهد داد که هیچ گونه فایده ای نیز نخواهد داشت. اگر هرس درخت مورینگا انجام شود این گیاه بسیاری از شاخه‌ها و برگ‌هایش را نگه می دارد.
برای هرس کردن درخت مورینگا می توان به راحتی شعاع را به نصف طول خود برش داد و بالای درخت را مرتب کرد.
شاخه‌هایی که هرس شدند را می توان تکه تکه و در زیر درخت پراکنده شوند تا یک کود خوب برای درخت باشد.

فواید کاشت درخت مورینگا
مورینگا درختی است که کاربرد و خواص فراوانی دارد و از تمام اجزا و قسمت‌های این گیاه می‌توان نهایت استفاده را برد. برای مثال شاخه و برگ، پوست و میوه و همچنین تفاله‌های این درخت برای اکثر دام‌ها نظیر گوسفند و بز مناسب است.
گل‌های درخت مورینگا را می توان برای پرورش زنبور عسل و همچنین تولید عسل دارویی به کار برد. ساقه‌های درخت توان ترشح صمغی را دارد که سفید رنگ است و در برابر گرما به رنگ قهوه ای تغییر می‌کند و از آن می‌توان در نقش و نگارهای روی چیت یا پارچه پنبه‌ای استفاده کرد.

برداشت برگ مورینگا
برگ‌ها را می توان پس از رسیدن ارتفاع درخت به حداقل ۱.۵ تا ۲ متر (بسته به نوع کشت و آبیاری و هرس کردن بین ۶ ماه تا یک سال زمان می برد) برداشت کرد. برگ‌ها با چسباندن ساقه به شاخه برداشت شوند. هرس شاخه‌های جوان باعث پیشرفت شاخه‌های جانبی شده و درخت به‌صورت بوته‌ای رشد می‌کند.
به درخت فرصت داده شود تا زمان برداشت بعدی تعدادی شاخه جدید تولید کند و شاخه‌های قدیمی تر رشد بیشتری کنند. برگ‌های قدیمی را می توان از ساقه‌های سفت و سخت برداشت کرد که برای تهیه پودر برگ خشک مناسب تر است. اگر به صورت انبوه کاشت درخت مورینگا انجام می شود برای برداشت باید گیاه در ارتفاع ۱۰ تا ۲۰ سانتی متری بریده شود. درختان مورینگا معمولا بعد از دو سالگی به‌صورت سالانه و در بعضی مناطق دو بار در سال گل و میوه می دهند. غلاف‌ها وقتی جوان‌، لطیف و سبز هستند و قطر آنها حدود یک سانتی‌متر است، برداشت شوند و مانند لوبیا سبز مورد مصرف قرار گیرد. غلاف‌های قدیمی رشته‌ای هستند و پوسته‌ای سخت ایجاد می‌کنند، اما تفاله و دانه‌های نارس آنها تا کمی قبل از شروع فرآیند قابلیت مصرف خوراکی دارند. گلهای خشک شده برای تهیه چای مناسب هستند. بذرهای مورینگا دوره خواب ندارند، بنابراین می توان آنها را به محض بلوغ کشت کرد و در این صورت بذور توانایی جوانه زنی را تا یک سال حفظ خواهند کرد.

خصوصیات تغذیه‌ای گیاه مورینگا

کشت درخت مورینگا از آن جهت سودمند است که مورینگا یکی از گیاهان بسیار مفید و از غنی‌ترین گیاهان در جهان است. ‌مورینگا برای تامین غذای انسان، علوفه دام، دارو، رنگ، کمپوست و تصفیه آب پیشنهاد می‌گردد. برگهای مورینگا بتاکاروتن بیشتری نسبت به هویج، پروتئین بیشتری از نخود فرنگی، ویتامین C بیشتری از پرتقال، کلسیم بیشتری از شیر، پتاسیم بیشتری از موز و آهن بیشتری از اسفناج دارد.
تمام قسمت‌های گیاه مورینگا محل ذخیره مواد مغذی و ترکیبات مهم هستند. برگ‌های آن سرشار از مواد معدنی مانند کلسیم، پتاسیم، روی، منیزیم، آهن و مس است. ویتامین‌هایی مانند بتاکاروتن، ویتامین A، ویتامین B مانند اسید فولیک، پیریدوکسین و اسید نیکوتینیک، ویتامین D، C و E نیز در این گیاه وجود دارند. مواد شیمیایی گیاهی مانند تانن، استرول، ترپنوئید، فلاونوئید، ساپونین، آنتراکینون، آلکالوئید و کاهش‌دهنده قند همراه با عوامل ضد سرطانی مانند گلوکوزینولات، ایزوتیوسیانات‌ها، ترکیبات گلیکوزید و گلیسرول 1- 9- اکتادکانوات در این گیاه وجود دارند. کالری برگ‌های مورینگا نیز کم است و می‌توان از آن در رژیم غذایی افراد چاق استفاده کرد. غلاف‌ها دارای فیبرهای رشته‌ای هستند و برای درمان مشکلات دستگاه گوارش و درمان سرطان روده بزرگ ارزشمند هستند.
یک تحقیق علمی نشان می‌دهد غلاف‌های نارس حاوی حدود 78.46 درصد فیبر و حدود 66.20 درصد پروتئین هستند. غلاف‌ها ۳۰٪، برگ‌ها ۴۴٪ و گل‌ها ۳۱٪ محتوای اسید آمینه دارند. غلاف‌ها و گل‌های نارس مقادیر مشابهی از اسیدهای پالمتیک، لینولنیک، لینولئیک و اولئیک را نشان داده‌اند. مورینگا دارای مواد معدنی زیادی است که برای رشد و نمو ضروری می‌باشد، از جمله کلسیم به عنوان که یکی از مواد معدنی مهم برای رشد انسان در نظر گرفته می‌شود.
در حالی‌که یک لیوان شیر می‌تواند حاوی ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌گرم کلسیم باشد، برگ‌های مورینگا می‌تواند ۱۰۰۰ میلی‌گرم و پودر آن بیش از ۴۰۰۰ میلی‌گرم کلسیم را تأمین کند. از پودر مورینگا می‌توان به عنوان جایگزین قرص آهن استفاده کرد، از این رو به عنوان درمانی برای کم خونی استفاده می‌شود. گوشت گاو فقط ۲ میلی‌گرم آهن دارد در حالی که پودر برگ این گیاه ارزشمند حاوی ۲۸ میلی‌گرم آهن است. برگ‌های مورینگا حاوی ۲۵/۵ تا ۳۱/۳۰ میلی‌گرم روی در هر کیلوگرم است که میزان مورد نیاز روزانه روی در رژیم غذایی را تامین می‌کند. مصرف روی در رژیم غذایی برای سنتز مولکول DNA و RNA و همچنین رشد مناسب سلولهای اسپرم ضروری است. اسید لینولئیک، اسید لینولنیک و اسید اولئیک توانایی کنترل کلسترول را دارند. تحقیقات نشان داده اند که روغن دانه مورینگا حاوی حدود ۷۶٪ از این مواد است که استفاده از آن را به عنوان جایگزین روغن زیتون مناسب کرده است. در فصل‌های مختلف سال مواد مغذی گیاه دستخوش تغییر می‌شوند. در بررسی‌ها نشان داده شده است که ویتامین A در فصول گرم و مرطوب به وفور در مورینگا یافت می‌شود، در حالی که مقادیر ویتامین C و آهن در فصول سرد و خشک در گیاه بالاتر است. تفاوت در نتایج را می‌توان به این واقعیت نسبت داد که محل زندگی گیاه، آب و هوا و عوامل محیطی به‌طور قابل توجهی بر محتوای مواد مغذی درخت تأثیر می‌گذارند.

خواص درمانی گیاه مورینگا
گیاه مورینگا خواص زیادی دارد که اشاره می‌شود.

۱.منبع غنی از انواع مواد مغذی برای بدن
مورینگا منبعی غنی از انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی و پروتئین و ریز مغذی‌های مفید برای بدن می‌باشد. این گیاه یکی از گیاهان دارویی بسیار مهم برای درمان انواع بیماری‌ها به‌شمار می‌آید. گیاه مورینگا با تأمین ریز مغذی‌ها در کشورهایی که مردمش با سوءتغذیه روبرو هستند همانند یک معجزه عمل می‌کند.
۲. منبعی از انواع آنتی اکسیدان‌های قوی
گیاه مورینگا سرشار از انواع آنتی اکسیدان‌های قوی است که بدن را از آسیب رادیکال‌های آزاد، آلودگی‌های محیطی، مواد شیمیایی وغیره محافظت نموده و سلولهای سرطانی را از بین می برد.
۳.خاصیت ضد التهابی
عصاره برگ‌های مورینگا دارای خاصیت ضد التهابی است که همانند داروهای ضد التهابی، از انواع بیماری‌های التهابی پیشگیری نموده و نیز در درمان انواع دردهای ناشی از انواع التهاب‌ها بسیار مؤثر است.
۴. خواص ضد باکتری گیاه مورینگا
برگ‌های گیاه مورینگا به علت دارا بودن عصاره موثر خاصیت ضد باکتری دارد. این گیاه در درمان انواع عفونت‌های ناشی از باکتری‌های سالمونلا، ریزوپوس و ایکولای بسیار مؤثر است.
۵.درمان بیماری‌های گوارشی
عصاره برگ‌های درخت مورینگا برای درمان انواع اختلالات و بیماری‌های شکمی و دستگاه گوارشی بسیار مفید است. خاصیت ضد باکتری این گیاه از انواع عفونت‌های موجود در ناحیه شکمی و دستگاه گوارشی جلوگیری نموده و درمان انواع زخم‌های روده‌ای، دل درد، اسهال، یبوست، ورم معده و کولیت اولسراتیو بسیار موثر است.
۶.دارویی مفید برای درمان انواع بیماری‌های کبدی
تحقیقات انجام گرفته بر روی گیاه مورینگا نشان می‌دهد که عصاره برگ‌های مورینگا دارای ترکیباتی است که از استئاتوز کبدی (انباشته شدن مقدار زیادی چربی در کبد) و التهاب کبد و در نتیجه آسیب به کبد جلوگیری می کند. تاثیر عصاره این گیاه بر کبد با داروهای کبدی برابر است.
۷.تاثیر بر کاهش وزن و لاغری
مورینگا گیاهی با کالری کم و مواددمغذی فراوان است. با استفاده از گیاه مورینگا نه تنها ریز مغذی‌های بدن تامین می شود، بلکه ویتامین ب موجود در آن جذب مواد غذایی و ویتامین‌ها را سریع‌تر می‌کند. این گیاه برای کاهش وزن و لاغری مناسب است.
۸. خواص ضد سرطانی گیاه مورینگا
گیاه مورینگا سرشار از انواع آنتی‌اکسیدان‌ها و موادی است که از رشد و پیشرفت سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کند. این گیاه بعنوان دارویی قوی برای درمان انواع سرطان‌ها مثل سرطان تخمدان عمل نموده و حتی قادر به درمان هیاتیت نیز می‌باشد.
۹. تقویت مغز و جلوگیری از آلزایمر و اختلالات سیستم عصبی
عصاره برگ‌های گیاه مورینگا حاوی سروتونین و دوپامین است که از بیماری‌ها و اختلالات عصبی جلوگیری می‌کند. ترکیبات موثر موجود در مورینگا در داروهای درمانی آلزایمر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۱۰. مورینگا و تاثیر آن بر سلامت استخوان‌ها
تحقیقات علمی ثابت نموده که گیاه مورینگا تاثیر شگفت انگیزی بر سلامت استخوان‌ها دارد. این گیاه سرشار از کلسیم، منیزیم و فسفر است که برای سلامت استخوان‌ها مفید هستند.
۱۱. درمان مشکلات مفصلی
گیاه مورینگا دارای خاصیت ضدالتهابی است از این رو بیماری‌های التهابی استخوان‌ها و مفاصل و نیز بیماری‌های مفصلی مثل آرتروز را درمان می‌کند.
۱۲.تقویت سیستم ایمنی بدن
استفاده از برگ‌های گیاه مورینگا با تقویت سیستم ایمنی بدن از ابتلا به انواع بیماری‌ها جلوگیری می‌کند و درمان بیماری‌ها را سریع‌تر می‌کند.
۱۳.بهبود عملکرد قلب با گیاه مورینگا
گیاه مورینگا با تقویت قلب از ابتلا به انواع بیماری‌های قلبی جلوگیری می‌کند.
۱۴.تأثیر مورینگا بر دیابت
برخی از مطالعات نشان می‌دهد، گیاه مورینگا موجب کاهش قند و افزایش هموگلوبین خون در افراد مبتلا به دیابت می‌شود.
۱۵. تأثیر گیاه مورینگا بر پوست و مو
روغن دانه گیاه مورینگا از تأثیر رادیکال‌های آزاد بر روی پوست و مو جلوگیری می‌کند.
روغن گیاه مورینگا رطوبت مورد نیاز پوست را تأمین می‌کند و مانع از دست دادن رطوبت پوست و مو می‌شود.
انواع عفونت‌های پوستی را درمان نموده و برای درمان و التیام زخم‌ها مناسب است.
۱۶.درمان جوش‌ها
خاصیت ضد التهابی و ضد میکروبی گیاه مورینگا جوش‌های قرمز و التهابی را درمان می‌کند.
۱۷.بهبود سریع زخم‌های پوستی
عصاره گیاه مورینگا موجب التیام سریع زخم‌ها می‌شود و از عفونت زخم‌ها نیز جلوگیری می‌کند.
۱۸.درمان متورم شدن بدن
تورم بیماری است که از تجمع مایعات در بافت‌های بدن به‌وجود می‌آید. خواص ضد التهابی گیاه مورینگا مانع از ایجاد تورم در بافت‌های بدن می‌شود.

طریفه مصرف مورینگا
مورینگا به‌صورت پودر، دانه‌های روغنی، روغن و برگ خشک مصرف می‌شود.

پودر مورینگا
پودر مورینگا اغلب همان برگ خشک مورینگا است که به‌صورت ادویه، مخلوط با آب و یا به‌صورت اسموتی مورد استفاده قرار می گیرد. پودر مورینگا را می توان به صورت خالص هم میل کرد اما مهم است که حتما بایستی آب نوشیده شود و همچنین، بیشتر از دو قاشق غذا خوری طی روز مصرف نشود.

برگ مورینگا
برگ گیاه مورینگا در غذاها، اسموتی‌ها، سالاد‌ها، ماست و… استفاده می‌شود. می‌توان از برگ مورینگا برای درست کردن ماسک‌های مراقبتی پوست هم استفاده کرد.

روغن مورینگا
روغن مورینگا هم در پخت و پز و هم به‌عنوان مرطوب کننده پوست و مو کاربرد دارد. از روغن مورینگا بعنوان مصارف صنعتی نیز استفاده می شود اما نوع آن متفاوت است به‌همین دلیل هنگام خرید حتماً باید به مورد مصرف اشاره شود.

شکوفه مورینگا
شکوفه مورینگا را می توان داخل سوپ، سالاد، ماست و برای تزئینات استفاده کرد.

عوارض جانبی مورینگا
روغن مورینگا ممکن است سبب سوزش پوستی، مشکلات قلبی عروقی و مشکلات معده شود.
زنان باردار باید قبل از استفاده از این روغن با پزشک خود مشورت کنند.
مصرف این گیاه با داروهای فشارخون می تواند منجر به افت شدید فشارخون شود.
استفاده بیش از حد از روغن مورینگا می تواند سبب التهاب مجاری روده یا ناراحتی معده از جمله تهوع، استفراغ، نفخ، گرفتگی یا اسهال شود.
استفاده موضعی از روغن مورینگا می تواند سبب التهاب یا تحریک پوست، قرمزی یا خارش آن شود. یک مقدار کوچک از آن در ناحیه داخلی آرنج تست شود و سپس ۳-۴ ساعت منتظر مانده تا واکنش منفی رخ ندهد.
منابع در نشریه موجود است.

1- دکترای تخصصی مهندسی فیزیولوژی گیاهی
2- پزشک، ریاست سابق مرکز بهداشت شهرستان فومن، استان گیلان
3- نویسنده همکار
4- پزشک، دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران
5- مدرس دانشگاه آزاد قزوین و کارشناس رسمی دادگستری استان قزوین
6- نویسنده همکار
7- کارشناس بیولوژی

اقتصادسبز آنلاین / اقتصاد سبز آنلاین / اقتصادسبز / اقتصاد سبز / صنایع غذایی / صنعت غذا / کشاورزی / پایگاه خبری صنعت غذا