ترجمه و گردآوری: 1- معصومه استکی2- مهدی سعیدی نژاد3- مسعود هداوند میرزایی4- ایمانه رویگری5- مونا خانی

کشت و مصرف کینوآ در دنیا و ایران

نام فارسی: کینوآ

نام انگلیسی: (Quinoa)

نام محلی: Inka / Inca rice , Vegetable Caviar

اقتصادسبز آنلاین: با مطالعه در جهان خلقت پروردگار در جایی از دنیا، گاهی به گیاهانی برخورد می‌شود که اگر بتوان از این گیاهان به نحو احسن استفاده شود شاید بتوان راهی برای مقابله با فقر و گرسنگی، بی‌آبی، کم‌حاصلخیزی خاک‌ها و بسیاری از مشکلاتی که هم اکنون دنیا با آن‌ها دست به گریبان هستند فائق آمد.

کینوآ؛ خاویار گیاهی گیاه کینوآ موضوع فرصت سرمایه گذاری امروز است. گیاهی که کشت آن به شدت اقتصادی است و به راحتی می‌تواند جایگزین برنج شود. گیاهی که از آن به عنوان خاویار گیاهی نیز یاد می‌شود.بحران آب و شرایط آب و هوایی کشور این ضرورت را به‌وجود آورده تا در مباحث سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی توجه بیشتری به کشت گیاهانی که میزان آب بری کمتری دارند صورت گیرد. از این‌رو یافتن گونه‌های گیاهی سازگار با شرایط آب و هوایی کشور در سطوح مختلف مورد توجه قرار گرفته است.در سال‌های اخیرگیاه کینوآ به‌عنوان محصولی ارزشمند در ایران مورد توجه قرار گرفت و کشت آزمایشی آن نیز با موفقیت به انجام رسید. محصولی که می‌تواند با توجه به محدودیت‌های منابع آبی در کشور به‌عنوان یک جایگزین مناسب برای محصولاتی نظیر برنج مطرح باشد. در اینجا به معرفی گیاه کینوآ و جنبه‌های مختلف سرمایه‌گذاری در آن می‌پردازیم. در ایران با وجود آب و هوایی گوناگون بعضی از گیاهان بسیار مفید که هم از نظر ارزش غذایی و هم از نظر شرایط آب و هوایی با برخی از نقاط ایران همسازی داشته هنوز به‌صورتی‌که این گیاه ارزشمند باید شناسایی و کشت شود هنوز اقدمات عاجلی به عمل نیامده البته نمی توان به کشاورزان عزیز خرده گرفت زیرا در شرایط اقتصادی دنیا و ایران ریسک در مورد کاشت گیاهی ناشناس بسیار دشوار است ولیکن این شناسایی باید از طریق مقامات ذیصلاح و کارشناسان تحقیقاتی و ترویجی باید انجام گرفته و به‌طور کامل گیاه مورد نظر و روش‌های کشت و کار آن به آنان آموزش تا کشاورز بتواند با خیالی آسوده از بازدهی آن به کشت آن به پردازد. البته لازم به ذکر است که یکی از گیاهان بسیار مفیدی که هم اکنون کشاورزان عزیز تا حدودی با کشت و کار آن آشنایی پیدا کرده گیاه استویا می‌باشد که گیاه استویا نوعی شکر گیاهی و بدون کالری بوده که دارای خواص بسیار زیادی است که در مقاله‌ای به ذکر خصوصیات آن پرداخته شده است. امید است با چاپ این مقاله و اطلاع رسانی هر چه بیشتر این گیاه بتوانیم شاهد استفاده بهینه از آن در سطح کشور عزیزمان باشیم.

معرفی و شناسایی اولیه گیاه کینوآ

کینوآ با با نام علمی Chenopodium quinoa willd، که تلفظ دقیق آنKEEN WAH می‌باشد گیاهی است از خانواده Chenopodiaceae، که در کشورهای آمریکای جنوبی، به دانه طلایی، خاویار گیاهی و برنج اینکا معروف می‌باشد.
کینوآ، که بومی‌کوه‌های آند در بولیوی، شیلی و پرو، و منبع ارزشمند غذایی طی هزاران سال بوده است. علاوه بر دانه‌های گرد، ریز و برنج مانند آن، از برگ‌های گیاه جوان عمدتاً به عنوان یک سبزی تازه برگ‌دار مثل اسفناج و یا به صورت پخته استفاده می‌شود، ولی محصول اصلی آن، همان دانه است. این غذای خوش هضم منبع غنی از پروتئین‌، آهن‌، منیزیم‌، فیبر‌، فسفر و ویتامین B2 می‌باشد.
کینوآ مقدار قابل توجهی‌ پروتئین و دارای 9 اسید آمینه ضروری می‌باشد. پروتئین مورد نیاز بدن انسان به‌راحتی با مصرف آن تأمین می‌شود.
دانه‌های کینوآ دارای قدمتی بیش از 5000 سال داشته، جایگاه پرورش دانه‌های این گیاه در آمریکای جنوبی بوده و بنیاد مواد‌غذایی مردم کلمبیا محسوب می‌شوند. سازمان ملل با توجه ویژگی‌های این گیاه، به‌ویژه کیفیت غذایی، سازگاری با محیط‌های زراعی- زیستی مختلف و کاربرد آن برای مقابله با گرسنگی و سوءتغذیه و ارزش روز افزون اقتصادی آن سال 2013 به نام این گیاه (کینوآ) نامگذاری نموده است.

ارزش غذایی کینوآ
چیزی که این گیاه را از بیشتر گیاهان زراعی، به‌ جز خانواده لگوم‌ها متمایز می‌سازد، میزان بالای پروتئین (9.1 درصد تا 14.8 درصد) آن است. کینوآ دارای همه اسید آمینه‌های ضروری بوده و از لحاظ مواد معدنی، ویتامین‌ها، اسیدهای چرب و سایر مواد غذایی غنی است. دانه‌های این گیاه مقدار سدیم کمتر ولی میزان کلسیم، فسفر، منیزیم، پتاسیم، آهن، مس، منگنز بیشتری از گندم، جو و ذرت دارند. ضمن آن‌که کینوآ حاوی اسیدآمینه‌ای به نان لیزین lysine است که در ذرت، گندم یا غلات دیگر وجود ندارد. به‌دلایل فوق، کینوآ می‌تواند یک جایگزین عالی برای برنج و به ‌عنوان یک غذای سالم محسوب شود. کینوآ غله‌ا‌ی کامل بوده، که باعث ایجاد سیری طولانی مدت می‌شود (به عنوان غذایی برای کاهش وزن) که هر فنجان آن حاوی حدود ۴ میلی‌گرم آهن است. ارزش غذایی بسیار بالای دانه یا بذر این گیاه، موجب مقایسه‌ی آن با شیر خشک توسط سازمان خواروبار جهانی (FAO) گردیده است.

بیشتر بخوانید: چشم‌انداز جهانی خوراک برای سال 2021

سازگاری با شرایط اقلیمی
مسأله مهم دیگری که سبب ارزشمندی هر چه بیشتر این گیاه مفید شده سازگاری این گیاه و کم‌ادعا بودن آن در شرایط اقلیمی و آب و هوایی مختلف می‌باشد. واریته‌های مختلف کینوآ در دماهای بین چهار تا 35 درجه سانتی‌گراد قرار داشته و از سطح دریا تا ارتفاع چهارهزار متر بالای سطح دریا رشد می‌کند. سازگاری بسیار زیاد با تنوع اقلیمی ‌و مصرف بهینه آب توسط این گیاه باعث شده است تا کینوآ به‌عنوان یک جانشین بسیار خوب در مقابله با تغییر اقلیم در نظر گرفته شود.واریته‌های کینوآ به خشکی و شوری مقاوم هستند. بنابراین مقاومت این گیاه به‌عنوان یک گیاه هوشمند اقلیمی‌ثابت شده است. از نظر رنگ بذرها دو رقم کینوآ به رنگ‌های: سفید، کرم، زرد، صورتی، طوسی، صورتی و سیاه مشاهده گردید.
تأیید کینوآ توسط ناسا: کینوآ به‌عنوان یک گیاه ایده‌آل جهت قرار دادن در تغذیه، مأموریت‌های بلند مدت فضایی زمانی که نیاز به رشد یک گیاه در فضاپیما است، شناخته شده است.

شرایط کاشت

کینوآ گیاه مناطق خشک و نیمه خشک بوده و کاملاً به شرایط کم آبی مقاوم است. این گیاه قادر است تمام شرایط آب و هوایی از 4 تا40 درجه را تحمل کند. معمولاً خودگشن است اما دگر گرده افشانی نیز به میزان 10 تا 15 درصد در آن رخ می‌دهد. دانه در خوشه‌های بزرگ بر روی یک خوشه که شبیه سورگوم است تولید می‌شود.
اگر رطوبت کافی باشد جوانه زدن بذر، 24 ساعت پس از کاشت شروع می‌شود و در 3 تا 5 روز گیاه نمایان می‌گردد. بهترین pH برای رشد آن 6 تا 7 است اما قادراست در رنج pH اسیدی پایین یعنی 5/5 (متحمل به سمیت آلومینیوم) تا قلیایی بالا یعنی 9.5 رشد کند. همچنین قادر به رشد در زمین‌های سبک تا خشن می‌باشد. نیاز آبی آن400 تا800 میلی‌متر بوده و حتی با 250 میلی‌متر نیز نتیجه ایده‌آل به دست می‌دهد. طول دوره رشدی گیاه 4 تا 7 ماه می‌باشد و این گیاه را از اردیبهشت تا مرداد‌ماه می‌توان کشت نمود، اما بهترین زمان کشت برای برداشت بهینه، مرداد‌ماه است.
میزان بذر مصرفی آن 15 تا40 کیلوگرم در هکتار می‌باشد. عملکرد تولید این گیاه 1200 تا5000 کیلوگرم در هکتار است که در زمین‌هایی با شرایط خاص و خیلی ضعیف به حدود 400 تا1200کیلوگرم در هکتار می‌رسد. Sajama و Santa Maria از ارقام مهم زراعی این گیاه به شمار می‌روند که تولید و عملکرد رقم Santa Maria بیشتر می‌باشد. بذر این گیاه را می‌توان صادر کرد و مهم‌ترین خریدارهای بذر این گیاه کشورهای آمریکا- فرانسه- آلمان و غیره می‌باشد.

کاشت کینوآ مهم برای سرمایه‌گذاری
کینوآ می‌تواند نقش مهمی‌را در ریشه‌کنی گرسنگی، سوءتغذیه و فقر ایفا ‌کند. طبق گزارش سایت آماری فائو طی سال‌های 1992 تا 2010 سطح زیر کشت و کل تولید این گیاه در کشورهای عمده تولیدکننده مانند بولیوی و پرو تقریباً دو برابر و سه ‌برابر گذشته است. همچنین، در حال حاضر، تولید کینوآ در 70 کشور دنیا از جمله؛ هند، فرانسه، انگلستان، سوئد و غیره گسترش یافته است. از آنجا که ایران کشوری با تنوع آب و هوایی فراوان و جمعیتی رو به رشد است، بررسی و تحقیق برای بهره برداری از این گیاه جدید و مناسب برای تولید مواد غذایی و خصوصاً با توجه به شرایط زراعی کشور از جمله؛ بحران آب، شوری خاک و غیره می‌تواند بسیار با اهمیت باشد.

مصرف کینوآ در ایران
کینوآ یکی از گیاهانی است که جدیداً مورد توجه قرار گرفته و در برخی از مناطق ایران نیز از آن بهره‌برداری شده است. علاوه بر دانه، از برگ گیاه جوان به‌عنوان سبزی تازه و یا به‌صورت پخته استفاده می‌شود. ایران کشوری با تنوع آب و هوایی فراوان و جمعیتی رو به رشد دارد، نیمی‌از نیاز غذایی مردم با استفاده از پتانسیل‌های تولید محصولات کشاورزی، از ضروریات و الزامات کشور می‌باشد، که وظیفه‌ای سنگین بر دوش بخش کشاورزی و به خصوص تحقیقات است. از وظایف تحقیقات کشاورزی بررسی گیاهان جدید و مناسب برای تولید مواد غذایی با توجه به شرایط زراعی در کشور است.

قسمت‌های مورد استفاده گیاه
از برگ‌های جوان به عنوان سبزی تازه یا به صورت پخته در ترکیب غذایی مانند، خوراک سبزیجات، کوکو و آش استفاده می‌شود. ولی محصول اصلی این گیاه، دانه آن است که دارای ارزش غذایی بالایی است.

کینوآ در کشورهای آمریکای جنوبی بنام‌های:

خاویار گیاهی و برنج اینکا هم معروف است.

از نظر رنگ بذرها دو رقم کینوآ به رنگ‌های:

سفید، کرم، زرد، صورتی، طوسی، صورتی و سیاه مشاهده گردید.

تکثیر:
زمانی‌که درجه حرارت به ۱۵ درجه سانتی‌گراد برسد بعد از اضافه نمودن ۱۵۰ کیلوگرم اوره و ۵۰ کیلوگرم فسفات به خاک کشت بذور در عمق 0.5 تا ۱ سانتی‌متر و با فاصله روی ردیف ۵ سانتی‌متر و بین ردیف ۴۵ تا ۶۰ سانتی‌متر کاشته می‌شود و بلافاصله آبیاری انجام می‌گردد.
بعد از ۲۴ ساعت بعد از کاشت جوانه زنی انجام می‌شود و تا مرحله ۲ تا ۳ برگی نباید آبیاری صورت گیرد. بعد از آن به ۵ تا ۷ بار آبیاری نیاز می‌باشد. ۳ تا ۵ روز بعد از کاشت گیاهچه‌ها ظاهر می‌شوند.
تعداد گیاهان ۱۳۰۰۰۰ بوته در هکتار می‌باشد.کشت این گیاه در اواخر آوریل تا اواسط ماه می‌ امکان‌پذیر می‌باشد.

کاشت کینوآ در ایران

تولید بذر و مزارع تحقیقاتی و ترویجی این محصول در استان‌های خوزستان، البرز، چهارمحال و بختیاری و سیستان و بلوچستان انجام شده است. محصول کینوآ هم اکنون در هفت نقطه ایران از جمله شهرستان ایرانشهر در سیستان و بلوچستان به صورت آزمایشی کشت می‌شود. از آنجا که ایران کشوری با تنوع آب و هوایی فراوان و جمعیتی رو به رشد دارد، تأمین نیاز غذایی مردم با استفاده از پتانسیل‌های تولید محصولات کشاورزی، از ضروریات و الزامات کشور می‌باشد که وظیفه‌ای سنگین بر دوش بخش کشاورزی و به‌خصوص تحقیقات است.
کینوآ گیاهی است مقاوم به شرایط نا مطلوب محیطی و در برابر تنش‌های زنده و غیرزنده مقاومت بالایی را از خود نشان می‌دهد، از نظر نیازهای رشدی گیاهی است کم توقع که در خاک‌هایی با حاصلخیزی کم هم به خوبی محصول می‌دهد. در شرایط مزرعه در مرداد‌ماه در کرج با وجود رطوبت کافی در طی 48 ساعت بعد از کشت جوانه‌زده و طی 3 تا 5 روز ظاهر شدند دانه‌ها در خاک لومی‌شنی کاشت شدند. معمولاً خودگشن است اما گرده افشانی در میزان 10 تا 15 درصد رخ می‌دهد دانه در خوشه‌های بزرگ بر روی یک خوشه که شبیه سورگوم است تولید می‌شود گیاه مناطق خشک و نیمه خشک است و کاملاً به شرایط کم آبی مقاوم است.نتایج این تحقیق حاکی از امید بخش بودن این گیاه به‌عنوان منبعی نو و ارزشمند غذایی در کشور با انجام تحقیقات بیشتر خواهد بود.
اکنون گیاه کینوآ در برخی از مناطق ایران کشت می‌شود. با کاشت کینوآ می‌توان کویر را آباد کرد. چون این گیاه مقاوم به شوری آب، شبیه غلات بوده و مانند دیگر غلات پخته و مصرف می‌شود اما جزو خانواده غلات به حساب نمی‌آید و از خانواده چغندر و اسفناج می‌باشد. این گیاه به رشد در شرایط سخت مشهور است به همین دلیل یکی از بهترین گزینه‌ها برای بیابان زدایی محسوب می‌شود. دوره رشد آن کوتاه و از 100 تا 240 روز متغیر است. درشرایط اقلیمی ایران و مخصوصاً مناطق کویری ایران طول دوره رشد آن 3 ماه است و می‌توان 2 بار در سال آن را کشت کرد و به سود خوبی رسید.میزان سرمایه برای شروع کاشت یک هکتار کینوآ میزان 8 میلیون تومان و سود خالص در طول سه الی 4 ماه برابر 38 میلیون تومان است (البته این قیمت بسته به شرایط اقتصادی و قیمت‌ها ممکن است متغییر باشد). با توجه به شرایط اقلیمی ایران و خشک سال‌های اخیر، کاشت گیاهان کم آب و مقاوم به شوری می‌تواند بهره‌وری را زیاد کند و سود بیشتری در برداشته باشد.در ایران به صورت تحقیقاتی کاشته شده است ولی به صورت انبوه برای ارایه به بازار مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است. در پروژه مشترکی بین سازمان خواربار جهانی(فائو) با وزارت کشاورزی کشورهای ایران، عراق، مصر، یمن، لبنان، الجزایر، سودان و موریتانی به تازگی بررسی سازگاری و توسعه کشت کینوآ در این کشورها شروع شده است. دو رقم کینوآ از نظر فرم بوته، ارتفاع بوته، رنگ ساقه،گل آذین، دوره‌ی رسیدگی، رنگ دانه و تولید محصول دارای تنوع زیادی بودند. وزن گل ماده خشک تک بوته نمونه‌های گیاهان گزینش شده بین 90-648 کیلوگرم و وزن دانه‌ی آن‌ها بین 54-377 گرم بود.
میانگین عملکرد رقم Sajama برابر 2362 کیلو گرم در هکتار و Santa Maria معادل 2490 کیلوگرم در هکتار بوده است. شاخص برداشت نمونه‌های گیاه بین 27.46 تا 60.53 درصد بود.

برداشت:
مرحله رسیدگی آن مانند سورگوم می‌باشد.
وقتی گیاه رو به خشک شدن می‌رود برداشت صورت می‌گیرد.
برداشت یا با دست و یا توسط کمباین انجام می‌گیرد. باران‌های انتهای فصل برداشت را با مشکل مواجه کرده و باعث جوانه‌زنی بذر روی گیاه می‌شود.
متوسط عملکرد این گیاه یک تن در هکتار می‌باشد و در شرایط مطلوب تا ۱٫۸ تن در هکتار محصول می‌دهد.
در روش برداشت دستی بعد از بریدن محصول آن را در محلی مناسب در معرض تشعشع خورشید قرار داده تا رطوبت آن کاهش یافته و بذرها از بوته جدا شوند.

پس از برداشت کینوآ
دانه کینوآ باید بوجاری شود تا از ناخالص‌ها جدا شود و در یک محیط خشک و خنک نگهداری شود.
بر طبق اطلاعات به‌دست آمده کشت گیاه کینوآ ابتدا از سیستان و بلوچستان آغاز شد. میزان برداشت کینوآ از مزارع سیستان و بلوچستان 70 تن بوده است. رتبه نخست در در سیستان و بلوچستان دلگان است.
در آذربایجان شرقی نیز بیش از 30 هزار هکتار کیتوان کشت شده که دو رقم «تی تی»و «کا کا» بوده و پیش‌بینی می‌شود که در مجموع 45 تن بذر کینوآ از این مزارع برداشت شود.
در خراسان شمالی 19 هکتار از کشترازهای آن به کشت کینوآ اختصاص داده شده است. البته در سال گذشته 19 هکتار از کشتزارهای استان خراسان به کشت کینوآ اختصاص داده شذده بوده که از این سطح حدود 33 تن محصول برداشت شده است. همچنین در خراسان جنوبی نیست بیش از 60 هکتار از زمین‌های کشاورزی به کشت کینوآن اختصاص داده که حدود 100 تن دانه کینوآ برداشت شده است. همچنین در قاین نیز دارای بیشترین سطح زیر کشت این گیاه است.
در استان یزد هم با توجه به خشکی و آب و هوای آن حدود دو سال است که این کشت به‌صورت ترویجی در مزارع آن آغاز شده است.
در سال ۹۶ نیز در شهرستان شیراز نیز اقدام به کشت کینوآ شده است. هم‌اکنون با توسعه سطح زیرکشت آن بیشترین مقدار تولید کینوآ در کشور را به خود اختصاص داده است. ۱۶ شهرستان همچون خرامه، سروستان، مرودشت، شیراز، فسا، فیروز آباد،لارستان، ممسنی، لار، جهرم، زرین دشت، داراب، سپیدان و به تازگی خرمبید و گراش به جمع تولید کنندگان کینوآ ی استان پیوستند. در حالت کلی در تمام فارس قابلیت کشت کینوآ وجود دارد؛ اما دو مشخصه اصلی در کشت آن مطرح است؛ دمای کمتر از ۳۰ درجه در زمان گل دهی و دمای بیشتر از منفی دو درجه در زمان کشت باید‌های کینوآ است. از ابتدای سال جاری تاکنون صد تن کینوآ تولید شده است که با توجه امار سال گذشته یعنی ۷۰ تن کینوآ، پیشرفت حاصل شده است.
باید توجه داشت که برای مصرف انسانی کینوآ نیاز است پیش از عرضه ‌آن به بازار فراوری (پوست‌گیری) شود. تا پیش از این برای پوست‌گیری دانه‌های کینوآ کارخانه‌‌‌ای فعالیت نداشته است، اما مدتی است که در فارس یک کارخانه برای فرآوری محصولات کشاورزان اعلام آمادگی کرده است. این کارخانه قادر است در شبانه‌روز نزدیک به ۳۰ تن کینوآ را پوست گیری کند. این امکان وجود دارد که تمام تولیدات کینوآی کشور برای فرآوری به فارس منتقل و پس از آن به بازار عرضه شود.گیاه کینوآ را می‌توان در گلخانه هم کشت کرد اما توجیح اقتصادی ندارد؛ بهتر این است بعضی از مراحل رشد بذر کینوآ را برای صرفه‌جویی زمان در گلخانه‌ها کشت داد.
لازم به ذکر است که در کرمان، حدود 60 هکتار، در استان گلستان 30 تن، همچنین برای اولین‌بار در استان همدان، قزوین، سمنان و….. شروع شده و در امید است که در سال‌های بعد در تمامی شهرهای ایران تولید به حداکثر برسد.

نتیجه‌گیری
با توجه به جمعیت رو به افزایش کشورمان چگونگی تامین غذای مردم چه از لحاظ اقتصادی و چه از نظر ویژگی‌های تغذیه‌ای مورد توجه می‌باشد در نتیجه وارد کردن این گیاه خارجی ارزشمند به سبد‌غذای مردم که هم با شرایط اقلیم کشاورزی ایران سازگار است و هم نیازهای غذایی مردم را برطرف می‌سازد از مهم‌ترین وظایف بخش کشاورزی و صنایع غذایی کشور می‌باشد.

ویژگی‌های دانه و خواص گیاه کینوآ
کینوآ به عنوان پروتئین گیاهی علاوه بر کمک به رشد ارگانیسم بدن، گرما و انرژی بدن را حفظ می‌کند و یک رژیم غذایی کامل و متعادل برای همه به خصوص برای گیاه‌خواران است با توجه به این‌که سرشار از پروتئین است یک جایگزین عالی برای برنج محسوب می‌شود. پروتئین موجود در کینوآ از معدود پروتئین‌های غیر حیوانی است که از نظر کمی ‌و کیفی بهتر از دانه‌ی دیگر غلات است و میزان پروتئین آن 2 برابر گندم می‌باشد، بذر کینوآ مقدار لیزین بیشتری از گندم دارد و از نظر میزان اسیدهای آمینه تعادل بهتری برای تغذیه انسان و دام دارد، این گیاه دارای تمام اسیدهای آمینه ضروری برای بدن انسان است مقدار پروتئین آن 2 – 16 درصد است که در مقایسه با برنج 7.5 درصد ارزن 9.9 درصد و گندم 14 درصد است.

مزایای استفاده از کینوآ
برطبق تحقیقات انجام گرفته کینوآ می‌تواند برای مقابله با گرسنگی، به کمک برنج بیاید. کینوآ به‌عنوان یک غذای سالم، یک جایگزین عالی برای برنج محسوب می‌شود با افزایش جمعیت، نیاز روزافزون بشر به مواد‌غذایی، هر روز بیشتر می‌شود، در این خصوص، یافتن و روی آوردن به موادغذایی جدید، یکی از راه‌کارهایی است که می‌تواند به کمک بشر آمده و از بروز بحران‌های غذایی جلوگیری کند. با توجه به مصرف بالای گندم و برنج، کینوآ، گیاهی است که می‌تواند به عنوان جایگزین مورد‌استفاده قرار گیرد.

مضرات کینوآ:
خطر بسیار اندکی در مورد خوردن کینوآ وجود دارد. دانه‌های کینوآ با ساپونین پوشیده شده اند که مواد شیمیایی هستند که برای محافظت از گیاه در برابر بیماری‌های ناشی از قارچ‌ها، باکتری‌ها و ویروس‌ها به کار می‌روند. ساپونین می‌تواند طعم تلخی داشته باشد بنابراین قبل از پختن کینوآ باید آن را به‌طور کامل زیر آب سرد شستشو داد. برای برخی از افراد، ساپونین می‌تواند کارهای بیشتری بر روی آن‌ها داشته باشد. این ماده می‌تواند باعث ایجاد التهاب معده و آسیب به روده کوچک شود. همچنین محتوای غنی کینوآ از فیبر ممکن است باعث ایجاد درد شکم گردد.
آرد کینوآ در هنگام ترکیب با آرد گندم یا پودر ذرت به عنوان توسعه دهنده نشاسته عمل می‌کند که در تولید بیسکویت‌، نان و غذاهای فرآوری شده استفاده می‌شود از کینوآ آرد غلات صبحانه الکل و سوپ تهیه می‌شود این آرد به تنهایی عاری از گلوتن می‌باشد‌، گلوتن پروتئینی است که در گندم، جو و چاودار یافت می‌شود. این ماده باعث کش آمدن خمیر و ترد شدن بافت فرآورده نهایی می‌گردد گرچه گلوتن جز اصلی برای تهیه نان است اما عده‌ای افراد همچون بیمارانی که مبتلا به سلیاک، اوتیسم و درماتیت هرپتی فرم هستند به آن حساسیت دارند.

خواص کینوآ:

کینوآ یک پروتئین کامل: کینوآ برای اینکه تنها گیاهی است که می‌تواند پروتئین کامل بدن را تأمین کند و تمامی آمینواسیدهای مورد نیاز برای حفظ تعادل سلامتی بدن را فراهم آورد بسیار مشهور است. آمینواسیدهای ضروری یکی از مواردی است که بدن نمی‌تواند خود آن را تولید کند و پروتئین کامل حاوی تمامی این آمینواسیدهای ضروری است. بر اساس مؤسسه ملی سالمت ۹ آمینواسید ضروری وجود دارد که شامل هیستیدین، ایزولوسین، لوسین، لیزین، متیونین، فنیل آلانین، ترئونین، تریپتوفان و والین است. بر خلاف سایر غالت، کینوآ منبع خوبی از لیزین است. کینوآ و سایر غالت سبوس‌دار همچنین حاوی ۲۵ درصد پروتئین بیشتری نسبت به غالت تصفیه‌شده هستند.

مزایای ضد التهابی کینوآ: دانشمندان هنوز در حال کار بر روی مفاهیم التهاب مزمن بر روی سلامتی بدن هستند. کلینیک مایو، اختلالت خود ایمنی همچون لوپوس و آرتریت روماتوئید، آسم ، بیماری التهابی روده و بیماری کرون را به‌عنوان مشکلاتی که در آن التهاب مزمن نقش دارد لیست کرده است. برخی از مواردی که از التهاب مزمن تأثیر می‌پذیرند نیز ممکن است شامل بیماری قلبی-عروقی و سرطان باشد. کینوآ و سایر غالت سبوس دار ممکن است به کاهش خطر ابتلا به این التهابات خطرناک کمک کند. این ماده می‌تواند به ترویج و افزایش میکروب‌های مفید روده کمک کند. این میکروب‌ها برای جلوگیری از چاقی، التهاب و بیماری‌های دیگر بسیار مهم است. کینوآ حاوی موادمغذی ضد التهابی بسیاری همچون اسید فنولیک، پلی ساکارید دیواره سلولی و مواد مغذی خانواده ویتامین E مانند گاما توکوفرول است.

کینوآ عاری از گلوتن: رژیم غذایی فاقد گلوتن برای افراد مبتلابه بیماری سلیاک و عدم تحمل گلوتن شدید توصیه می‌شود. اگرچه جامعه دانشمندان هنوز در حال بحث بر روی مزایای رژیم غذایی فاقد گلوتن برای افراد سالم هستند، افراد زیادی به این رژیم روی آورده‌اند. سایت Today News Medical تخمین میزند که تقریباً ۶.۱ میلیون نفر از رژیم غذایی بدون گلوتن پیروی می‌کنند بدون این‌که مبتلا به این بیماری‌ها باشند.
از آنجایی‌که کینوآ به طور طبیعی فاقد گلوتن است می‌تواند بهترین گزینه برای رژیم غذایی فاقد گلوتن باشد. بر اساس مطالعه ای که در دانشگاه کلمبیا انجام شده است، ارزش تغذیه ای این رژیم با افزودن موادی همچون کینوآ و یا جوی دو سر بسیار بهبود می‌یابد. محصولاتی که از کینوآ یا گندم سیاه ایجاد شده اند حاوی آنتی اکسیدان بیشتری نسبت به محصولات بدون گلوتن دیگر هستند. پلی‌فنول‌ها مواد شیمیایی هستند که از سلول‌ها و مواد شیمیایی بدن در مقابل آسیب‌های حاصل از رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند. رادیکال‌های آزاد اتم‌های فعالی هستند که باعث ایجاد آسیب به بافت‌های بدن می‌شوند.

پایین آوردن کلسترول خون با کینوآ:
محتوای خوب فیبر در کینوآ می‌تواند در پایین آوردن سطح کلسترول خون مفید باشد. فیبری که به هضم کمک می‌کند نیازمند اسیدهای صفراوی است که تقریباً از کلسترول ساخته شده‌اند.

خواص کینوآ برای سلامت قلب:
پایین آمدن سطح کلسترول خون به معنای داشتن یک قلب سالم است اما کینوآ مزایای دیگری نیز برای قلب دارد. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که کینوآ دارای بسیاری از فلاونوئیدهاست که می‌تواند در مقابل بیماری‌های قلبی محافظت کننده باشد.

خاصیت کینوآ در بهبود سیستم گوارش:
یک فنجان کینوآی پخته شده حاوی ۲۱ درصد فیبر است و این موضوع برای روده و سیستم گوارش بسیار عالی است. کینوآ همچنین از سایر غالت قابل هضم تر است. همچنین مصرف کینوآ، گندم سیاه و جوی دوسر حس سیری بیشتری در اختیار فرد قرار می‌دهد.

فواید کینوآ برای دیابت و پُرفشاری خون:
کینوآ به خاطر نقش آن در مدیریت دیابت و پرفشاری خون نیز مود مطالعه قرار گرفته است. بر اساس مطالعه ای که در مجله غذاهای دارویی به چاپ رسیده است، دانشمندان برزیلی ۱۰ غالت سنتی را مورد مطالعه قرار دادند تا تاثیر آنها بر روی مدیریت دیابت و پرفشاری خون مشخص گردد. آنها دریافتند که کینوآ سرشار از آنتی‌اکسیدان‌هایی به نام کورستین است و پتانسیل بیشتری برای مدیریت دیابت و پرفشاری خون دارد.

افزایش طول عمر با مصرف کینوآ:
بر اساس گفته‌های برخی از دانشمندان، فیبر موجود در کینوآ می‌تواند به افراد کمک کند عمر بیشتری داشته باشند. بر اساس مطالعه ای که در ژورنال اپیدمیولوژی آمریکا منتشر شده است، رژیم غذایی سرشار از فیبر می‌تواند مرگ زودرس را کاهش دهد. دو مطالعه اخیر نیز مصرف غالت سبوس دار با طول عمر را اثبات کرده‌اند. بر اساس مطالعه ای که اخیراً انجام شده است، تحقیقاتی بر روی مصرف غلات سبوس دار و مرگ حاصل از بیماری‌های مزمن همچون سرطان، بیماری قلبی-عروقی و دیابت انجام شده است. این مطالعه نشان داده است که مصرف فیبر می‌تواند بسیار مفید باشد

کینوآ مفید در لاغری:
مصرف کینوآ مخصوصاً برای کسانی که رژیم غذایی دارند و همچنین گیاهخواران توصیه می‌شود. کینوآ سرشار از کربوهیدرات‌های مفید برای تأمین انرژی بدن است. کربوهیدرات‌ها برای متراکم کردن عضلات لازم است. دانه کینوآ Quinoa با داشتن ۳ گرم فیبر و ۶ گرم پروتئین در هر یک‌ چهارم فنجان دارای فیبر و پروتئین بیشتری نسبت به دیگر غلات است. این بدان معناست که این دانه در ثابت نگه داشتن سطح قند خون موثر است. مصرف این ماده نیزسبب احساس سیری در فرد می‌شود. همچنین در روزنامه گسترش صنعت این ماده در فهرست هشت ماده غذایی که می‌تواند در کاهش وزن موثر باشد آورده شده است.
مفید برای دیابت:
به دلیل ایجاد احساس سیری در فرد، توصیه می‌شود افراد دیابتی از این کربوهیدرات به جای برنج سفید و پاستا استفاده کنند. مصرف این ماده غذایی به همراه سبزی‌های تازه و مقدار کمی ‌روغن زیتون یک وعده غذایی کامل به‌شمار می‌آید.

غذای مفید برای ورزشکاران:
جو دو سر و کینوآ جزء دانه‌های بسیار مفید محسوب می‌شوند. این دو ماده‌ غذایی منبع فوق‌العاده‌ی فیبرهای محلول در آب و غیر محلول در آب هستند. کینوآ همچنین سرشار از پروتئین است. این دانه‌های مغذی مقاومت بدنی ورزشکاران را بالا می‌برد و خستگی را از آن‌ها دور می‌کند مغزها و دانه‌ها نیز برای افزایش استقامت بدنی ورزشکاران خوب است. این موادغذایی مفید حاوی پروتئین و فیبر و گلوسیدها هستند و اگر به اندازه مصرف شوند کالری زیادی نیز به بدن تحمیل نمی‌کنند.

1-کارشناس ارشد مرکز تحقیقات کشاورزی اصفهان2-مدیرعامل شرکت نپکا و کارشناس کشاورزی سالم 3- دکتری کشاورزی سالم4- کارشناس ارشد گیاهان دارویی5- کارشناس گیاهان دارویی