اقتصادسبز آنلاین: در حدود 500 سال قبل از میلاد مسیح، رومی‌ها صدف و ماهی را در تالاب‌های مدیترانه پرورش می‌دادند، در حالی که آبزی‌پروری آب شیرین به طور تجربی حدود 1000 سال قبل‌تر در چین توسعه یافت. پرورش ماهی کپور در حوضچه‌ها منجر به اهلی شدن کامل این نوع ماهی در قرون وسطی شد. در همان زمان پرورش صدف با تکنیکی که تا قرن بیستم استفاده می‌شد نیز آغاز شد.

پیدایش آبزی ‌پروری در جهان
اولین شواهد پرورش ماهی به 1000 سال قبل از میلاد در چین برمی‌گردد. ابتدا سلسله ژو (1112-221 پیش از میلاد) و سپس سیاستمدار فن لی، در حدود 500 سال قبل از میلاد، اولین کسانی بودند که ماهی کپور را که نمادی از شانس و اقبال است، به عنوان غذا پرورش دادند.
در طول سلسله تانگ، در حدود سال 618، امپراتور لی، که نامش به معنای «کپور» است، پرورش ماهی‌ کپور را به دلیل تشابه اسمی با نام خودش، ممنوع کرد. بنابراین در آن زمان کسانی که ماهی پرورش می‌دادند، توجه خود را به ماهی‌های مشابه در خانواده Cyprinidae معطوف کردند و اولین شکل پلی کالچر (پرورش چند گونه مختلف) را توسعه دادند.
همچنین در آن زمان از کود مایع حاصل از دامداری برای کمک به رشد جلبک‌ها در استخرها و مغذی‌تر کردن آن استفاده می‌کردند. در آخر نیز بسترهای حوضچه را تخلیه می‌کردند تا به عنوان کود نیز استفاده شوند. در نتیجه اولین سیستم‌های یکپارچه کشاورزی-آبزی پروری در چین پدیدار شد و در حال حاضر نیز هنوز در آنجا اجرا می‌شود.

آبزی‌‌پروری در اروپا چگونه شکل گرفت؟
در اروپا، آبزی‌پروری برای اولین‌بار در روم باستان آغاز شد. رومی‌ها که علاقه زیادی به ماهی‌های دریایی و صدف داشتند، مزارع صدف ایجاد کردند و ویواریوم آشوری را به کار گرفتند، ویواریوم نوعی محل زندگی یا اکوسیستم کوچک شده است که در آن ماهی‌ها و سخت‌پوستان صید شده در تالاب‌ها را تا زمان خوردن در آن زنده نگه‌ می‌داشتند.
این ویواریوم‌ها در خانه‌های ثروتمندان ساخته می‌شد و مهمانان می‌توانستند ماهی‌ها را برای طبخ انتخاب کنند.

پرورش ماهی در قرون وسطی
در قرون وسطی، در سرتاسر اروپای فئودالی، رهبانیان و اشراف، به‌دلیل این‌که بر زمین، جنگل‌ها و مسیرهای آبی انحصار داشتند، استفاده کنندگان اصلی ماهی‌های آب شیرین بودند.
تکنیک پرورش صدف در قرن سیزدهم اختراع شد و این تکنیک تا دهه 1960 تا حد زیادی بدون تغییر باقی ماند.
مانند شکار، ماهی‌گیری غیرقانونی نیز ممنوع بود و افراد به شدت مجازات می‌شدند. درنتیجه افراد کم برخوردار باید چند سال صبر می‌کردند تا ماهی تازه در بشقابشان سرو شود.

توسعه پرورش ماهی در جهان
پرورش ماهی آب شیرین در دوره رنسانس توسعه بیشتری یافت. مطالب زیادی در مورد جزییات تکنیک‌های ساخت و مدیریت استخر پرورش ماهی، انتخاب گونه‌های کشاورزی، بیماری‌ها و رژیم‌غذایی آن‌ها منتشر شد. ماهی کپور در حوضچه‌های مصنوعی پرورش ماهی در اروپای شرقی سلطه یافت. در آن زمان امپراتور چارلز چهارم دستور داد که این حوضچه‌ها در بوهمیا، جایی که اکنون غربی‌ترین منطقه جمهوری چک است، ساخته شوند.
در دوران روشنگری در آلمان پرورش مصنوعی کشف شد، اما تا قرن نوزدهم، دوران صنعتی شدن سریع، کسی توجه زیادی به آن نداشت.
در طول 100 سال، صنعت، چشم انداز اروپا را تغییر داد. آلودگی باعث کاهش جمعیت ماهی‌ها شد و سدها و کانال‌های آبیاری، مسیر مهاجرت بعضی از گونه‌ها مانند ماهی آزاد را مسدود کرد. برای مبارزه با این کاهش چشمگیر، تحقیقات پرورش مصنوعی روی پرورش ماهی قزل‌آلا متمرکز شد و محققان موفق شدند تمام مراحل این فرآیند، از لقاح گرفته تا رهاسازی ماهی در طبیعت را انجام دهند.
در طول پنج دهه اول قرن بیستم، مستعمره‌نشینان، گونه‌های دیگری از ماهی‌ها را به مستعمره‌های انگلیس-بلژیک در آفریقا معرفی و سپس پرورش دادند. در کیبوتص (دهکده‌های اشتراکی) اسرائیل، کشاورزان روش‌های سنتی وارداتی از اروپای شرقی را با محیط خشک وفق دادند و تکنیک‌های جدیدی را توسعه دادند و توانستند در تولید و پرورش محصولات آبزی به خودکفایی برسند.
در اواخر دهه 1950، اختراع غذای دانه‌بندی شده مصنوعی، در پرورش ماهی انقلابی ایجاد کرد، زیرا تا آن زمان تغذیه ماهی‌ها به محصولات کشاورزی و دامداری (مثلاً گوشت خام) متکی بود.

آبزی‌پروری با مصالح ساختمانی مدرن
در طول دهه 1970، به لطف مصالح ساختمانی جدید سبک‌تر، محکم‌تر و ارزان‌تر (شیشه‌های فایبر، لوله‌های پلاستیکی) و استفاده از قفس‌های شناور به‌جای حوضچه‌های آب شور شیشه‌ای و چدنی گران‌قیمت، آبزی‌پروری گونه‌های دریایی راحت‌تر شد. اما این تسهیلات جدید از نظر تجاری غیر قابل دوام است و بهینه‌سازی و تثبیت تولید ماهیان دریایی تبدیل به یکی از دغدغه‌های اصلی در دهه بعد شد.
با شروع قرن بیست و یکم، آبزی پروری در سراسر جهان اهمیت زیادی پیدا کرد. در گزارشی درباره ماهیگیری و آبزی‌پروری توسط سازمان FAO در سال 2016 آمده است که، «از نظر حجم تولید جهانی، مجموع ماهی‌های پرورشی و گیاهان آبزی از صید ماهی در سال 2013 پیشی گرفت.»

تاریخچه آبزی‌‌پروری در ایران
با توجه به نیاز مردم به پروتئین باکیفیت و جلوگیری از صید بی‌رویه آبزیان و آسیب‌های زیست‌محیطی، پرورش ماهی در ایران نیز شکل گرفت. آبزی‌پروری در ایران با تکثیر تاسماهیان در سال 1301 و پرورش ماهی قزل‌آلای رنگین کمان از سال 1338 آغاز شده است.
کشور ایران به‌دلیل داشتن اقلیم متفاوت و منابع آب گوناگون مانند شور، شیرین، سرد و گرم، از پتانسیل‌های کم نظیری برای پرورش ماهی و به‌طور کلی آبزی‌پروری بهره‌مند است.
در حال حاضر در کشور ایران تنوع زیادی در زمینه سیستم‌های پرورش ماهی شکل گرفته است؛ از جمله انواع استخر‌های پرورشی خاکی، بتونی، سیستم‌های مداربسته و … . این تنوع در سیستم پرورش ماهی باعث شده تا در مناطق مختلف و اقلیم متفاوت روش‌های متناسب با همان منطقه به‌کار گرفته شود.
گروه وطن‌زرین نیز یکی از شرکت‌هایی پیشرو در صنعت آبزی پروری است. فعالیت‌های این گروه، پرورش میگو، تولید غذای میگو و پرورش جلبک اسپیرولینا است و اکثر محصولات آن صادراتی هستند. گروه وطن‌زرین بیش از 20 سال است که در این حوزه فعالیت می‌کند. برندهای پلزو، هوورراش و آکواترژر از جمله برندهای مطرح در حوزه آبزی‌پروری هستند.

واحد تحقیق و توسعه گروه صنعتی وطن زرین
منابع در نشریه موجود است.

اقتصادسبز آنلاین / اقتصاد سبز آنلاین / اقتصادسبز / اقتصاد سبز / صنایع غذایی / صنعت غذا / کشاورزی / پایگاه خبری صنعت غذا